Zeybek Kültürü Sempozyumu Yapıldı

Selçuklularda beylik askerleri, Osmanlıda 16. yüzyıldan sonra devlete, otoriteye başkaldırmış insanlar zeybekler. Halk onlara sahip çıkmış, ölümlerinden sonra ağıt yakmış. Efe ve seymen, Rum kültüründe Zayfakikos ve Türkiko diye anılıyorlar...

Muğla

Zeybek kültürü, Muğla Üniversitesi'nin düzenlediği sempozyumda ele alındı. Muğla, Sakarya, Pamukkale, Ege, Hacettepe, Uludağ, Afyon Kocatepe, Dumlupınar, Kocaeli, Karadeniz Teknik, Gaziosmanpaşa ve Başkent üniversitelerinden akademisyenler ile Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) temsilcileri sempozyumda 35 tebliğ sundu.

Konuşmacılar, sempozyumda, yörelere ve illere göre zeybekliğin, zeybek oyun ve türkülerinin karşılaştırmasını yaparken, "zeybekliğin devlete, otoriteye başkaldırı" olduğunu vurguladı.

Sempozyumun genel koordinatörlüğünü Muğla Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Namık Açıkgöz yaptı. Açıkgöz, sempozyum ile zeybek kültürünün ilk defa sistematik bir biçimde ele alındığını söyledi.

Otoriteye başkaldırı

Dumlupınar Üniversitesi'nden Yard. Doç. Dr. Kadir Güler, "Kütahya türkülerinde zeybeğin yerini" anlatırken, şunları söyledi:

"Zeybekleri Selçuklularda beylik askerleri, Osmanlı'da 16. yüzyıldan sonra devlete, otoriteye başkaldırmış insanlar olarak görüyoruz. Halk onlara efe ve zeybek olarak sahip çıkmış. Halk tarafından sevildikleri için de ölümlerinde onlar için ağıtlar yakılmış. Ağıtlar daha sonra türkülere, zeybek oyunlarına dönüşmüş. Zeybek türküleri mertlik, yiğitlik özellikleri taşır. Özellikle Kurtuluş Savaşı'ndan sonra yakın türküler, yiğitlik üzerinedir. Çünkü, otoriteye başkaldırı olarak ortaya çıkan zeybekleri, Kurtuluş Savaşı'nda Atatürk'ün yanında görürüz."

Kökü Asya'da

Sakarya İl Kültür Müdürlüğü'nden araştırmacı Ali Aktaş da, zeybek kültürünün Asya'ya kadar uzandığını vurguladı, Divan-ı Lügat'ta "Bek", "Saybek" sözcüklerine rastlandığını belirtti:

"Osmanlı döneminde ortaya çıkan zeybeklerin kıyafetleri, Selçuklu dönemindeki beylik askerlerinin kıyafetlerinin bir armonisini taşır. Zeybek oyunlarında gücün sembolü kartal ile savaş figürlerine rastlarız. Zeybekler yer yer 'efe' ve 'seymen' olarak da anılır. Zeybek kültürü, Rum kültüründe de vardır. Orada zeybek adı 'Zayfakikos' ve 'Türkiko' diye geçer."

Sempozyumda, zeybek kültürünün oyun, türkü ve çalgılarıyla otantik özelliklerinin tescillenmesi gerektiği vurgulandı, "geleneksel düğünlerin" kaybolmak üzere olduğuna dikkat çekildi.

"Muğla Üniversitesi okutmanlarından Ali Kırlı, 2002 yılı içinde 40 düğünü incelediklerini belirtti, "40 düğünlük araştırmada en çok oynanan zeybek oyununun 'Kerimoğlu' olduğunu ve bunu 'Harmandalı' ile 'Muğla Zeybeği', 'Aydın Zeybeği' ve 'Çökertme'nin izlediğini gördük. Araştırmamızda Milas'ın bir köyünde zeybek oyununu düğün boyunca yüzde 100, Muğla merkeze bağlı Sarnıç köyünde yüzde 89, Göktepe'de yüzde 57 oynandığını gördük. 40 düğünün toplam saatinde zeybek oyunlarının yüzde 29'luk zaman diliminde yer aldığını tespit ettik. Zeybek oyunlarını her yaştan insan rahatlıkla oynayabiliyor." (BB)