Zelenskiy 11 muhalefet partisini neden kapattı?

Fotoğraf: Ukrayna Parlamentosu önünde bir seçim reformu mitingi, 2017/Atlantic Council

Aljazeera.com'un 21 Mart tarihli internet baskısından çevrilerek iktibas edilmiştir.

Hafta sonu, Başkan Volodimir Zelenskiy hükümeti 11 Ukraynalı siyasi partiyi "Rusya ile bağlantıları" olduğu iddiasıyla askıya aldı. Kapatılan partilerin çoğu küçük, bazıları tamamen önemsiz olsa da, aralarındaki Yaşam için Muhalefet Platformu son seçimlerden ikinci çıkmıştı ve 450 sandalyeli Ukrayna Parlamentosu'nda 44 sandalyeye sahipti.

Bu partilerin Ukrayna'da birçok kişi tarafından "Rus yanlısı" olarak algılandığı doğru olmakla birlikte bugün bu ülkede "Rus yanlısı"nın ne anlama geldiğini anlamak önemlidir.

2014 öncesinde Ukrayna siyasetinde Avrupa-Atlantik alanındaki kurumlarla değil, Rusya liderliğindeki uluslararası kurumlarla daha yakın entegrasyon ve hatta Ukrayna'nın Rusya ve Beyaz Rusya'yla bir Birleşik Devlet oluşturması çağrısında bulunan geniş bir cephe vardı. Ancak Euromaydan devrimi ve Rusya'nın Kırım ve Donbas'taki düşmanca eylemlerinden sonra, Rusya yanlısı kamp Ukrayna siyasetinde marjinalleştirildi. Ve aynı zamanda, Rus yanlılığı yaftası da çok abartıldı. Ukrayna'nın tarafsızlığını isteyen herkes Rus yanlısı olarak tanımlanmaya başladı. Bu tanım, egemenlikçi, kalkınmada devletçilikten yana, Batı karşıtı, liberal olmayan, popülist, sol ve daha birçok söylemi itibarsızlaştırmak ve susturmak için de kullanılmaya başlandı.

Bu çok çeşitli görüş ve konumlar, tek bir etiket altında bir araya getirilebilir ve kınanabilir oldu, çünkü hepsi, 2014'ten bu yana Ukrayna'da siyasal alana egemen olan Batı yanlısı, neoliberal ve milliyetçi söylemleri eleştiriyor ve sorguluyorlardı ama bu tasnif Ukrayna toplumundaki siyasal çeşitliliği yansıtmaktan uzaktır.

Ukrayna'da "Rus yanlısı" olarak damgalanan ve yakın zamanda Zelenskiy hükümetince askıya alınan parti ve politikacıların Rusya ile çok farklı ilişkileri var. Bazılarının Rusya'nın yumuşak güç çabalarıyla bağlantıları olsa da, bu bağlantılar nadiren gerektiği gibi araştırılıp kanıtlanmıştı, diğerleriyse esasen Rusyanın yaptırımlarıyla karşı karşıyadır.

Ukrayna'daki "Rus yanlısı" partilerin çoğu, her şeyden önce "kendilerinden yana"dır ve Ukrayna'da özerk çıkarları ve gelir kaynakları vardır. Güneydoğu bölgelerinde yoğunlaşan Rusça konuşan Ukrayna vatandaşlarının büyük bir azınlığının gerçek yakınmalarından yararlanmaya çalışıyorlar. Bu partiler önemli bir halk desteği sağlıyor. Örneğin, yakın zamanda askıya alınan partilerden üçü 2019'daki parlamento seçimlerine katılmış ve birlikte yaklaşık 2,7 milyon (yüzde 18,3) oy almışlardı ve Rusya işgalinden önce yapılan en son anketlerde bu partiler toplam oyun yaklaşık yüzde 16-20'sini alıyorlardı.

Zelenskiy'nin siyasetten yasaklama listesindeki diğer partiler sol eğilimliydi. Sosyalist ve İlerici Sosyalist parti gibileri 1990-2000'lerde Ukrayna siyasetinde önemli role sahiplerdi. Ancak zaman içinde hepsi tamamen marjinalleştirildi. Gerçekten de, bugün Ukrayna'da şu anda veya yakın gelecekte genel oyların önemli bir bölümünü kontrol edebilecek adında "sol" veya "sosyalist" bulunan hiçbir siyasi parti yok. Ukrayna, 2015'te, Venedik Komisyonu tarafından çok sert eleştirilen "dekomünizasyon" yasası uyarınca ülkedeki tüm komünist partileri askıya almıştı. Son askıya alma furyasının asli motivasyonu, solu Ukrayna'nın siyasi alanından silme arzusu olmayabilir ama böyle bir gündeme katkıda bulunmakta olduğu kesin.

Buradaki ironi, bu partilerin askıya alınmasının Ukrayna'nın güvenliğiyle bir ilgisini kurmanın tamamen saçma olmasıdır. "İlerici sosyalistler" gibi askıya alınan kimi partilerin uzun yıllar boyunca güçlü ve gerçekten Rus yanlısı oldukları doğru olmakla birlikte, bu partilerden Ukrayna'da herhangi bir gerçek etkiye sahip olanların neredeyse her bir lideri ve destekçisi, Rusya'nın işgalini kınadı ve şimdi Ukrayna'nın savunulmasında rol üstleniyorlar.

Ayrıca, parti faaliyetlerinin askıya alınmasının, bu partilerin üyeleri veya liderlerinin Ukrayna devletine karşı herhangi bir adım atmasını önlemeye nasıl yardımcı olacağı da meçhul. Askıya alınanlar arasında Ukrayna'nın en popüler siyasi blog yazarlarından birince kurulan ve şu anda insani faaliyetlere odaklanan, Sharii partisi kısmen istisna olmak üzere, Ukraynalı parti örgütleri tipik olarak siyasi veya aktivist kolektifleri olmak açısından çok zayıftır. İşgalin orta yerinde doğrudan Kremlin ile veya onun propaganda ağı aracılığıyla Rusya ile işbirliği yapmayı düşünenler olacaksa bunu parti yapılarının dışında yapacaklardı. Rus parasını partilerinin resmi hesapları aracılığıyla transfer etmeye çalışmak için hiçbir nedenleri olmayacaktı.

Bütün bunlar, Ukrayna hükümetinin sol ve muhalif partileri askıya alma kararının Ukrayna'nın herhangi savaş zamanı güvenlik ihtiyaçlarıyla bir nesnel ilgisinin çok az olduğunu ve daha çok Ukrayna siyasetinin Avrupa sonrası kutuplaşması ve Ukrayna kimliğinin yeniden tanımlanmasıyla ilgili olduğunu gösteriyor. Bu, durum, çeşitli muhalif duruşları ülkedeki tahammül edilebilir söylem sınırlarının ötesine itti. Aynı zamanda, Zelenskiy'nin Rus işgalinden çok önce başlayan siyasi gücü pekiştirme girişimleriyle de ilgisi var.

Gerçekten de, patileri askıya alma kararı bir örüntü izliyor. Geçen yıldan bu yana hükümet, kamuoyuna yanlış yaptıklarına dair ikna edici herhangi bir kanıt sunmadan muhalefet medyasına ve bazı muhalefet liderlerine düzenli olarak yaptırımlar uyguluyor. Örneğin, bir yıl önce hükümet, anketlerin, partisinin Zelenskiy'nin "Halkın Hizmetkarı" partisinden daha fazla halk desteğine sahip olabileceğini ve bir sonraki  seçimde onu geçebileceğini göstermeye başlamasından kısa bir süre sonra Putin'le kişisel dostluğu olan Viktor Medvedçuk'a yaptırım uyguladı. O sırada, Medvedçuk ve televizyon istasyonlarına yönelik yaptırımlar, Ukrayna'daki ABD Büyükelçiliğince de onaylanmıştı. O zamandan beri birçok yorumcu, Putin'i Rusya dostu politikacıların Ukrayna'da bir seçim kazanmasına asla izin verilmeyeceğine ikna ederek, bu yaptırımların Putin'i savaş hazırlıklarına başlamaya iten faktörler arasına girmiş olabileceğini düşünüyor.

Şimdi, Medvedçuk ev hapsinden kaçtı ve Ukraynalı yetkililerden saklanıyor. Yaşam için Muhalefet Platformu onu parti liderliğinden uzaklaştırdı, Rusya'nın işgalini kınadı ve üyelerini Ukrayna'yı savunan güçlere katılmaya çağırdı.

Bir Rus işgali sırasında "Rus yanlısı" siyasi partilerin askıya alınması kararını güvenlik gereği olarak sınıflandırmak kolay olsa da, hareket bu geniş bağlamda incelenmeli ve anlaşılmalıdır. Hükümetin muhalefet partilerine, politikacılara ve medyaya yönelik yaptırım rejiminin Ukrayna'da uzun süredir yaygın eleştirilere maruz kaldığını belirtmek de önemlidir. Ülkedeki birçok kişi, yaptırımların, Ukrayna Güvenlik ve Savunma Konseyi toplantılarına katılan küçük bir grup tarafından, ciddi bir tartışma olmaksızın, şüpheli yasal gerekçelerle, bu partilerin çıkarlarını daha fazla baltalamak için tasarlanıp uygulandığına inanıyor.

Bu nedenle, savaş bittikten sonra bu partilerin faaliyetlerine yeniden izin verileceğini beklemek için çok az neden var. Adalet Bakanlığı muhtemelen yasal işlem başlatacak ve partileri kalıcı olarak yasaklayacaktır.

Ancak bu, ne savaş çabalarına ne de mevcut hükümetin siyasi emellerine yardımcı olacaktır. Hatta bazı Ukraynalıları Rusya ile işbirliği yapmaya bie zorlayabilir. 

Gerçekten de, şimdiye kadar işgal altındaki bölgelerdeki işgalcilerle işbirliği asgari düzeyde kaldı. Halkın Rusya yanlısı bir partinin veya politikacının arkasında duracağına dair bir işaret yok. Ve Rusya, Ukrayna'da kukla bir hükümet kurmaya karar verirse ilk önce bu partilere yaklaşacak olsa bile, siyasi kadrolarındaki pek çok kişi muhtemelen teklifi reddedecek, Batı'daki sermayelerini, mülklerini ve çıkarlarını riske atmak istemeyeceklerdir. Bu "Rus yanlısı" partilerin desteğiyle seçilen kimi yerel liderler, işgalci güçlerle işbirliği yapma niyetinde olmadıklarını şimdiden açıkça ortaya koydular.

Ancak bu partilerin askıya alınmasından sonra, yerel örgüt ve konseylerinin üyeleriyle aktif destekçileri işgal altındaki bölgelerde Ruslarla işbirliği yapmaya daha eğilimli olabilir. Gerçekten de, Ukrayna'da siyasi bir gelecekleri olmadığına ikna olurlarsa ve daha çok zulümle karşı karşıya kalırlarsa, Rusya'ya bakmaya başlayabilirler. Bu, kitlelerin "hainleri" aramaya ve cezalandırmaya başlaması ve Ukrayna'nın "Nazizm" sorunuyla ilgili Rus propagandasını güçlendirmesi nedeniyle şiddeti körükleyebilir. Ukrayna'da muhalefet ve solcu blog yazarları ve aktivistlerin aranması ve tutuklanmasıyla ilgili haberlerde şimdiden kaygı verici bir artış var.

Bugün Ukrayna varoluşsal bir tehditle karşı karşıya. Ukrayna hükümetinin, bu askıya alma gibi hareketlerin Ukrayna'nın bazı kesimlerini yabancılaştırdığını ve liderlerin gerçek niyetlerini sorgulamaya zorladığını anlaması gerekiyor.  Bunlar ülkeyi güçlendirmiyor, zayıflatıyor ve yalnızca düşmana hizmet ediyor. (AEK)