Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Antalya’da konuştu. Adalet Teşkilatını Güçlendirme Vakfındaki Yargı Teşkilatı Toplantısı'na katılan Tunç burada gazetecilerin gündeme ilişkin sorularını cevapladı.
Tunç, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) Eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkındaki ihlal kararının istinaf mahkemesine ulaşıp ulaşmadığı yönündeki soruya "AİHM'in tek kararı değil bu biliyorsunuz. Yani Öcalan kararı da var geçmişte, Kavala kararı da var. Bakanlar Komitesi'nde görüşmeleri devam edenler de var." dedi.
Demirtaş ile ilgili dosyanın, kamuoyunda "Kobanî davası" olarak bilinen davaya ilişkin olduğunu belirten Tunç, "Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesinde 16 Mayıs 2024'te Demirtaş ve arkadaşları mahkum olmuştu. Bir kısım sanıklar süreli hapis cezaları ve beraatler de almıştı. Şimdi bu dosya Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 22. Ceza Dairesinde görülüyor." dedi.
"Özgürlük ve güvenlik hakkı ihlal, tutuklamaya yönelik ihlaller" iddiasıyla AİHM'e yapılan başvuruda Mahkeme'nin ihlal kararı verdiğini anımsatan Tunç, "Bu daire kararına itiraz edilecek mi, edilmeyecek mi gibi bir kamuoyunda tartışmalar oldu. Burada bu süreçlerde biz daire kararlarının Genel Büyük Daire'de görüşülmesini istiyoruz. Büyük Daire'ye gitmeden önce 5 kişilik bir panel var. Bu panel 'Görüşülmesine gerek yok' dedi ve daire kararı kesinleşti. Daire kararı şu anda Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 22. Ceza Dairesi tarafından değerlendirilecek." ifadelerini kullandı.
Tunç, Demirtaş'la ilgili ilk derece mahkemesinde hüküm verildiğini, Demirtaş'ın "hükümözlü" sıfatıyla dosyasının istinafta olduğunu belirterek, "Buradaki değerlendirme şu anda mahkemenin önünde. Mahkeme ne karar verecek hep beraber bekleyeceğiz." dedi.
Türkiye'nin AİHM kararlarına uyma oranının yüzde 91 olduğu iddiası
Adalet Bakanı Tunç, "Türkiye'nin AİHM kararlarına uymayan bir ülke" olduğu yönünde bir genelleme yapıldığını belirterek, bunun doğru olmadığını söyledi.
Her ülkenin uymadığı kararların bulunduğunu dile getiren Tunç, şunları kaydetti:
"Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne taraf olan ülkelerin karara uyma ortalaması yüzde 79. Türkiye'nin uyma oranı ise yüzde 91. Türkiye'de bazı davalar, özellikle dışarıdan da çok siyasallaştırılıyor. O siyasallaştırılan davalar öne çıkarılarak sanki Türkiye Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının hiçbirine uymuyor gibi bir algı çalışması yapılıyor."
AİHM, kararlar için tek bir “ülke uyma oranı” yüzdesi yayımlanmıyor. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, icrayı ülke bazında “yeni/pending (bekleyen)/kapatılan” ve “öncü” dosyalar gibi göstergelerle izliyor; bunlar yıllık raporda ve ülke bilgi sayfalarında düzenli olarak güncelleniyor.
2024 yılında 992 dosya denetime aktarıldı, 894 dosya kapatıldı; yıl sonunda 3 bin 916 dosya icra sürecinde bekliyordu.
Ayrıca Konsey’in istatistik notlarında, “bekleyen”in otomatik olarak hiç icra edilmediği anlamına gelmediği özellikle belirtiliyor.
Öte yandan sivil toplum tarafında pratik bir “uyum göstergesi” olarak European Implementation Network’ün etkileşimli haritası kullanılıyor. Bu harita, son 10 yıldaki öncü kararların ne kadarının hâlâ icra edilmediğine göre ülkeleri renklendiriyor.
Buna göre Ocak 2025 itibarıyla, Mahkeme tarafından son 10 yılda verilen öncü kararların yaklaşık yüzde 50'si hâlâ uygulanmayı bekliyor. Toplamda 1.393 öncü karar beklemede. Uygulama sicili zayıf olan ülkeler arasında Azerbaycan, Rusya ve Türkiye yer alıyor. Türkiye’de uygulanmayı bekleyen öncü karar sayısı 137.
Bağımsız Milletvekili Mustafa Yeneroğlu Şubat 2025’te Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un benzer bir açıklaması sonrası verdiği bir soru önergesinde şunları kaydetmişti:
“Avrupa ülkelerinin AİHM kararlarına uyma oranı yüzde 85’tir. Bu oranın Avrupa ülkeleri açısından düşük olmasının sebebi de Rusya, Azerbaycan, Arnavutluk, Gürcistan, Malta gibi demokrasi ve hukuk bilincinin zayıf olduğu ülkelerdir.
Bunun yanında Türkiye açısından kararları uygulama oranı yüzde 90 olmasına rağmen dosya sayısı açısından da 456 dosyanın icrası yapılmamıştır. Dosyaların icra edilmemesi kapsamında oran olarak bize en yakın ülkeler Belçika ve Letonya’dır. Belçika’da 27 dosya beklemekte iken Letonya da ise sadece 12 dosya beklemektedir.
Hukukun üstünlüğünü esas alan ülkeler açısından ise İsveç’in dosya uygulama oranı yüzde 99 olup uygulanmayan dosya sayısı 1, Hollanda’da yüzde 94 olup uygulanmayan dosya sayısı 11, Slovenya’da yüzde 99 olup uygulanma bekleyen dosya sayısı 5’tir.
Bu çerçevede Sayın Adalet Bakanı’nın ifade ettiği uygulanmayan kararlara ilişkin yüzde 10 gibi büyük bir oran ve 456 dosya sayısı ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının tamamen uygulandığını ileri sürmenin doğru bir açıklama olmadığı ve kamuoyunu yanılttığı ortadadır.”
AİHM'nin 2024 raporuna buradan, Türkiye ile ilgili hazırladığı bilgi notuna da buradan ulaşabilirsiniz.
(HA)
