Hediyeyi elde edecek şanslı kadın ve erkekler, kanlarındaki AIDS virüslerini yok etmesi için -aksi takdirde kesin yenilgiye uğranacak- bir dizi anti-retroviral tablet alacaklar.
Acaba tüm zamanların en müthiş hediyesinin görünümü nasıl?
Bu kadar değerli bir şeyin parlak kağıda sarılmış ya da süslerle, kurdelalarla, küçük çanlarla dekore edilmiş olmasını beklersiniz. Ancak bu hediyeler genellikle sıradan bir baş ağrısı ilacının kutusundan biraz daha büyük olan sıkıcı bir plastik kutuda geliyorlar.
Bazı haplar sarı ve günde sadece bir kez alınmaları gerekiyor. Diğerleri farklı tonlarda- dozun şiddetine bağlı olarak kahverengi, turuncu ya da yeşiller - ve bunların günde iki kez alınmaları gerekiyor.
En bilinen ARV'lerden olan nevirapine plastik kutuların içinde gümüş kabarcıklı paketlerde geliyor. Her kap, açıldığında, sahibinin bir ay daha yaşayabilmesi için yeterli hayat kaynağı "muti"'ye sahip- Güney Afrikalılar ilaca genelde "muti" diyorlar.
Ancak bir pürüz var, Noel'de bu ilacı alacak kimseler bunu hayli pahalı özel sağlık desteği sayesinde gerçekleştiriyorlar. 2004 yılında hükümetin ARV tedarikinin hız kazanması bekleniyordu ancak çok fazla ilerleme kaydedilemedi.
Sadece 8 bin kişi
ARV dağıtımı kayıtlarını tutan bir çatı kuruluşu olan Birleşik Sivil Toplum Gözlem ve Değerlendirme Forumu'nun, Eylül ayındaki resmi toplantısında kamu olanaklarıyla sadece 8 bin kişinin ARV elde ettiği açıklandı. Ek raporlar, bu sayının Kasım ayı sonunda 18 bin 500'e çıktığını bildiriyor.
Mayıs ayındaki ulusun durumu başlıklı konuşmasında cumhurbaşkanı Thabo Mbeki parlamentoya, gelecek yılın Mart ayında hükümet kaynakları kullanan 53 bin insanın ARV tedavisi göreceğini söyledi. Ancak, bu sayı bile Güney Afrika'da ARV'ye ihtiyaç duyan kesimin sadece küçük bir parçasını oluşturuyor: Güney Afrika şu anda en fazla HIV hastası nüfusa sahip olan ülke- yaklaşık 5 milyon kişi.
Bu nedenle kaçınılmaz olarak, Güney Afrika Ulusal Sağlık Departmanı AIDS aktivistleri tarafından ARV'leri yavaş dağıttığı suçlamasıyla şiddetli biçimde eleştiriliyor.
Yetkililerin ilaç üreticililerinin asıl amaçları ile ilgili kuşkularının kamu oyuna yansıması ve hükümetin AIDS konusunu inkar eder tavrı bu durumun daha da kötüleşmesine yol açıyor. Mbeki geçmişte HIV virüsü ile AIDS arasındaki ilişkiden kuşku duyduğunu söylediği için yoğun eleştiriye maruz kalmıştı.
Bu anlaşmazlıkların hiçbiri AIDS semptomları gösteren insanları kontrole gitmeleri için cesaretlendirmedi.
İlaca ulaşmak
Araştırmalar insanları HIV kontrolü yapmaya teşvik eden en önemli unsurun AIDS olmaları halinde hayatlarını uzatacak ilaçları elde edebileceklerini bilmeleri olduğunu gösteriyor. İnsanlar, "madem yapılacak bir şey yok neden HIV testi olayım ki" diye düşünüyorlar.
ARV tedavisi olan şanslı insanlar için Noel döneminde dikkatli bir planlama yapılması gerekiyor. Örneğin Cape Town'un en yoksul bölgelerine ARV götürmeye uğraş vererek çığır açan sivil toplum örgütü, Sınır Tanımayan Doktorolar'ın (Medecins Sans Frontieres (MSF)) sağladığı ilaçları kullanan hastaları ele alalım.
Çoğu insanın doğum yeri Eastern Cape eyaleti ve bunlar evlerini sadece yılda bir kere ziyaret edebilecek kadar bütçeye sahipler diyor MSF'nin önemli ilaçlara ulaşması için kampanya yürüten koordinatör Marta Darder: "Bu yüzden Noel sonrasında yaklaşık bir ay kadar etrafta olmuyorlar. Her yıl yaşanan bir durum bu. Bu yüzden insanlara evlerinde de kullanmalarına yetecek kadar ilaç vermek için uğraşıyoruz."
Klinikler açık
MSF stoklamalara ekim ayında, Green Point'deki bir depoda başlıyor. Bununla amaçlanan düşük gelirli Khayelitsha kasabasında taşra zihniyetiyle yönetilen üç klinikte ekstra ARV'lerin hazır bulunmasını sağlamak.
Ancak üç halk sağlık merkezinden hiçbiri noel sırasında ilaç dağıtmak için açık olamayacak. Bu da yetmezmiş gibi klinikler her hafta sonu kapatılıyor ve sadece birçok tecavüz kurbanının olay sonrası tedavisinin yapılabilmesi için kliniklerin acil servis kısımları açık kalıyor.
Pazartesi diğerleri içki sonrası baş ağrılarını geçirmeye çalışıp korku içinde kredi kartı faturalarını beklerken. Khayelitsha'nın, Harare kısmındaki Micheal Mapongwana Kliniği açık olacak. Kasabanın bir benzin istasyonu, bir marketler zinciri ve fast-food lokantası bulunduran görece daha zengin kısmında çalışan Site B kliniği de açık olacak.
Hayat için kadehler kalksın
Noel arifesi gelip geçtikten ancak bir hafta sonra kasabanın en fakir gecekondu bölgesinde bulunan Nolungile Kliniği çalışmaya başlayacak.
Hükümetin ülkenin diğer bölgelerindeki ARV dağıtım performansıyla ilgili haberler genelde karamsarlığa sürüklese de Darder dünyanın kendisinin yaşadığı bölümündeki yetkililere güveniyor.
"Eyalet hükümeti her geçen gün daha fazla sorumluluk alıyor" diyor Darder. "Bizim bölgemiz onların da bölgesi çünkü biz hükümete ait kliniklerde çalışıyoruz. Biz-ciddi olarak- ilaç kullanmak zorunda olan insanların tedavisini ayda 100 Randa'ya (yaklaşık 18 dolar) yapabileceğimizi kanıtladık.
Güney Afrika'daki AIDS sorununun çözümü için yeni yılda yapılacak çok şey var. Ama belki de Noel bir kutlama zamanıdır. O zaman, AIDS'den kurtulanlar için kadeh kaldıralım ve 2005 noelinde hayatta kalanların sayısının daha da artmasını umalım. (CS/CC/BA)
* Christina Scott'un IPS Haber Ajansı'nca geçilen haberini Cihan Cinemre Türkçeleştirdi.
