2025-2026 eğitim öğretim yılı oryantasyon amaçlı yapılan uyum süreci ile başladı. Okulların açılmasıyla birlikte öğrencilerin ihtiyaçlarına ilişkin durum açığa çıktı. 2024’te 0–17 yaş grubunda “yoksulluk veya sosyal dışlanma riski” oranı %38,9 olarak açıklanmış, 10 çocuktan 4’ünün bu riskin içerisinde olduğu saptandı.
Derin Yoksulluk Ağı da bu veriler ışığında öğrencilerin eğitim yolculuğunda eşitsizliklerle karşılaşmaması için yeni bir dayanışma kampanyası başlattı. “Okul Kırtasiyesi İçin Dayanışmaya” kampanyasıyla ihtiyaç sahibi çocuklara çanta, defter, kalem ve temel okul malzemeleri ulaştırılması hedeflendi.
Kampanya kapsamında bir öğrenciye 3.000 TL tutarında çanta ve kırtasiye desteği sağlanması planlandı. Bu destek, bir çocuğun temel okul ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek şekilde belirlendi.
Hane bütçesi okula başlangıç setini karşılayamıyor
Derin Yoksulluk Ağı Araştırma ve Savunu Koordinatörü Önder Uçar kampanya sürecinin detaylarını ve saha gözlemlerini bianet’e anlattı.
Ağ’a kayıtlı haneler Ağustos ayının ilk günlerinden itibaren taleplerini iletmeye başladı. Başvuruların yoğunluğunun ekonomik koşullardan bağımsız olmadığını belirten Uçar kendilerine ulaşan taleplere ilişkin gözlemlerini aktardı:
“İstanbul Ticaret Odası’na göre Ağustos perakende yıllık enflasyonda en yüksek artış eğitim harcamaları grubunda görülmüştü (%14,74). Ne yazık ki okula “başlangıç seti”nin maliyeti, hane bütçesinin taşıyamadığı bir eşiğe çıktı. Saha görüşmelerimizde, özellikle tek ebeveynli ve düzensiz gelire sahip hanelerde “çocuğu okula hazırlayamama” kaygısının çok belirgin olduğunu görüyoruz. Çocuklar akranlarıyla eşit başlamak istiyor; ama en temel defter–kalem setine dahi erişemeyenler var. Bu kampanya, tam da bu eşiği kaldırmak; çocukların derse eksiksiz, özgüveni yerinde girmesini sağlamak için başlatıldı.”
CHP'li Akkuş İlgezdi: Kırtasiye malzemelerinde yüzde 300 artış yaşandı
Bir çocuk için okula başlamanın maliyeti en az 10-12 bin TL
Öğrencilerin temel ihtiyaçlarının karşılanmasının derslere aktif katılım ve özgüven açısından hayati önem taşıdığını vurgulayan Uçar, bu eksikliklerin giderilmesinin çocuklarda psikososyal bir iyilik hali için eşik olduğunun altını çizdi. Uçar aynı zamanda temel ihtiyaçların karşılanamadığı alanlarda açığa çıkan sonuçları sıraladı:
“Eksikliklerinin görünmemesini istediği yerde çocuklar kendilerini görünmez kılıyorlar. Derste söz almıyorlar, devamsızlıkları artıyor. Yokluklardan kaynaklanan akran baskısı ve etiketlenme riski de okulla bağın kopmasını tetikleyebiliyor. Tüm bunlar öğrenme kayıplarına dönüşüyor.”
İstanbul’da özellikle Şişli Kuştepe ve İnönü Mahalleleri ile Fatih, Çekmeköy ve Sancaktepe ilçelerinden talep alan Derin Yoksulluk Ağ'ı bir çocuğun ortalama kırtasiye masrafının yaklaşık 3000 TL olduğunu bunun benzer gider kalemleriyle birlikte okul açılışı maliyetinin minimum 10-12 bin TL’ye vardığını saptadı.
En yoğun talep hangi ürünlerde?
Önder Uçar okula başlayacak öğrencilerin erişiminin zorlaştığı temel ve tamamlayıcı ihtiyaç kalemlerini “En yoğun talep, sırt çantası ve temel kırtasiye (defter, kalem, silgi, kalemtıraş, cetvel) setinde toplanıyor. Boya kalemleri ve resim–etkinlik malzemeleri, özellikle ilkokul çağında istenen fakat ailelerin en çok ertelediği kalemler. Beslenme çantası–matara gibi tamamlayıcı ürünler de sık talep ediliyor.” sözleriyle açıkladı.
DEM Parti'li Çelenk: Her 10 çocuktan 4’ü yoksulluk riski altında
Derin Yoksulluk Ağı'nın Nisan 2022'de yayınladığı rapora göre; Türkiye'de geçtiğimiz bir yıl içinde öğün atlamak zorunda kalan bireylerin sıklığı yüzde 13.1.
Gerekenden daha az besin tüketenlerin sıklığı yüzde 16.5.
Karnı aç olmasına rağmen yemek yiyemeyenlerin sıklığı ise yüzde 8.4.
Okul çağı çocukların beslenme durumu
Yoksulluk koşullarındaki çocuklar için okul sağlık ve beslenme programlarının okula devam süresini 2,5 yıl uzattığı görüldü.
Besleyici okul gıdaları okul kayıt oranlarını ortalama yüzde 9, okula devam oranlarını yüzde 8 artırıyor.
Okul beslenme programları kız çocuklarında anemi riskini yüzde 20 azaltıyor.
Okul beslenme programları eşitlik ve içerme konusunda en etkili iki yöntemden biri olarak bulunmuştur. (diğeri nakit para destekleri). Okul beslenme programları için harcanan her 1 euro, ülke ekonomisine 9 euro değerinde geri dönüyor.
Dünyada okul beslenme programları
Okul beslenme programları dünyadaki en geniş sosyal güvenlik müdahalesini oluşturuyor.
388 milyon çocuk okul beslenme programından faydalanıyor. Bu rakama göre, dünyada okul çağındaki çocukların yarısı her gün ücretsiz okul beslenmesi hizmetinden yararlanıyor.
161 ülkede okul beslenme programları uygulanıyor. Yani 5 ülkeden 4'ünde okul beslenme programları uygulanıyor.
Programların yüzde 90'ı iç kaynaklar tarafından fonlanıyor, yalnızca yüzde 10'u uluslararası kaynaklardan faydalanıyor.
Birleşmiş Milletler Dünya Besin Programı (WFP) okul beslenme programları konusunda ülkeleri desteklemeye hazır olduğunu söylüyor.
(NÖ)
