Global Energy Monitor’ün “Yükseliş ve Çöküş’’ Nisan 2025 raporuna göre, 2024 yılında dünyada 44 gigawatt (GW) yeni kömür kapasitesi devreye alındı. Bu, son 20 yılın en düşük seviyesi ve kömürün düşüşte olduğunu gösteren güçlü bir işaret.
Rapora göre, 2024 yılında eklenen 44 GW’lık yeni kömür kurulu gücüne karşılık, 25,2 GW kurulu güçte termik santral kapandığı için küresel kömür filosu 2024 yılında yüzde 1'den az artış gösterdi ve toplam net artış 18,8 GW oldu. Avrupa Birliği’nde emekliye ayrılan kömür kapasitesinin dört katına çıkması bu düşüşü önemli ölçüde etkiledi.
Global Energy Monitor’ün Küresel Kömür Santrali Takipçisi Proje Yöneticisi Christine Shearer, şunları söyledi:
“Kömür enerjisi geçen yıl rekor kırdı; ancak bunlar sektörün görmek isteyeceği türden değildi. Geçen yıl, temiz enerji dönüşümünün tam hız ilerlemesi kömürün gelecekte karşılaşacağı durumların habercisiydi. Ancak, özellikle dünyanın en zengin ülkelerinde, kömür enerjisinin Paris İklim Anlaşması'na uygun şekilde aşamalı olarak kaldırılmasını sağlamak için hâlâ çalışmak gerekiyor.”
Sanayi devrimini başlatan Birleşik Krallık kömürden çıkıyor
Öne çıkanlar
Rapordan öne çıkan başlıklardan bazıları şöyle:
- 2004’ten bu yana geçen 20 yıllık dönemde, bir yıl içinde devreye alınan kömür kurulu gücünün en az olduğu yıl 44 gigawatt ile 2024 oldu. Bu rakam, 2004-2024 yıllarındaki 72 GW’lık yıllık ortalamanın yaklaşık 30 GW altında kalıyor.
- Yine de eklenen 44 GW’lık yeni kömür kurulu gücüne karşılık, 25,2 GW’lık kurulu güç devreden çıkarıldığı için küresel kömür santrali filosunda net artış 18,8 GW’la sınırlı kaldı.
- 2024 yılında yalnızca sekiz ülke yeni kömür santrali önerisinde bulundu, bu sayı 2023'te 12’ydi. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) üye olan 38 ülkede, yeni kömür santrali önerileri 2015'te 142 iken bugün beşe (ABD, Japonya, Türkiye, Avustralya) düştü. Türkiye dışındaki dört santral projesi, karbon tutma ve yakalama teknolojisi içeriyor.
- AB’deki kömür santrali emeklilikleri dört katına çıktı (2023'te 2,7 GW iken 2024’te 11 GW’a yükseldi), Almanya 6,7 GW ile başı çekti. Birleşik Krallık son kömür santralini kapattı.
- Çin ve Hindistan dışında, yapım aşamasındaki kömürlü termik santral kurulu gücü on yıldır üst üste düşüyor. Bu kapasite 2015 yılında 445 GW iken 2024 yılında 80 GW’a düşerek yüzde 80’den fazla gerilemiş oldu.
- ABD’de 2024 yılında kömür emeklilikleri 4,7 GW ile 2015'ten bu yana en düşük seviyeye geriledi. ABD'de kalan kömür kapasitesinin neredeyse yarısının 2035'e kadar emekliye ayrılması planlanıyor, ancak bazı enerji şirketleri bu planları geciktiriyor.
- Güneydoğu Asya'da da yeni kömür projelerinin sayısı azalıyor. Bu durum, Endonezya ve Malezya'nın kömürden çıkış taahhütleri, Filipinler'in kömür santrali izinlerini durdurma kararı ve Vietnam’daki adil dönüşüm planlamalarının gelişmesi gibi faktörlerden kaynaklanıyor. 2024 yılında Güneydoğu Asya’da yalnızca Endonezya yeni kömür santrali önerisinde bulundu.
“Afşin - Elbistan’a yeni santral yapılmasın”
Öte yandan rapora göre, Türkiye 2010 yılından bu yana 92 GW’in üzerinde kömürlü termik santral projesini iptal etti; bu sayı şu anda işletmede olan santral kapasitesinin neredeyse beş katı.
Şu an ise Türkiye’deki tek yeni santral projesi, Maraş’taki Afşin-Elbistan A Termik Santrali’ne eklenmek istenen iki ünite (688 MW).
Projenin çevre ve halk sağlığına ilişkin etkilerinden ötürü dile getirilen yoğun itirazlara rağmen, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Aralık 2024’te ek üniteler için “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu Kararı” verdi. (TY)
