Yazar Mehmed Uzun'u bugün (11 Ekim) uzun süredir mide kanseri tedavisi gördüğü Diyarbakır'da kaybettik.
Uzun için cenaze töreni 13 Ekim'de düzenlenecek.
"Bundan böyle Diyarbakır var"
Uzun 1977 yılından beri yaşadığı İsveç'ten geçen yıl Diyarbakır'a dönmüş, tedavisine burada devam etmeye karar vermişti.
Dönüşünden hemen önce 32 Kürt yazar İsveç'e yazdıkları mektupta Uzun'dan "dayanmasını" istemişlerdi.
Uzun Diyarbakır'a dönüşünde "Bütün dünyaya duyurun. Ne Boston'daki hastane, ne de İsveç'teki, artık dünyamda yok. Bundan böyle Diyarbakır var. Varsa yoksa Diyarbakır. Zaten Diyarbakır'ın gönlümde hep ayrı bir yeri vardı. Edebiyatımda da, yazdıklarımda da bu böyleydi. İşte şimdi yine sizlerle beraber Diyarbakır'dayım. Toprağımdayım. Bütün yazdıklarımı Kürt halkı için, sizler için yazdım. Bütün dünyaya sizlerin aracılığınız ile sesleniyorum." dedi.
Kürtçe, Türkçe ve İsveç'çe yazdığı yaklaşık 20 kitabı bulunan, eserleri dünyanın birçok diline çevrilmiş olan Uzun, romanlarını Kürtçe yazıyordu.
İHD: Dostumuzu yitirmenin acısı içindeyiz
İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul şubesi Mehmed Uzun'un ölümü üzerine yaptığı açıklamada, Uzun'un Diyarbakır’a gelmesiyle ilgili şu sözlerini anımsatıyor: “Yukarı Mezopotamya toprağının, Diyarbakır’ın bana şifa olacağından emindim. Halkımın moral desteği ile bugünlere geldim. Ez qurbana wan im (Onlara kurban olayım)."
İHD Uzun'un Ocak 2007'de Türkiye Barışını Arıyor konferansının kapanış konuşmasına gönderdiği “Türkiye’de Barış ve Umutlar” başlıklı konuşma metninden alıntı yapıyor: ‘’Konumuz barış ve barışla ilgili her şeye umutla başlamak gerektiğine inanıyorum.’’
Dernek, Uzun'un Kürt edebiyatına sunduğun müthiş katkıyı vurguladı, "bir barış gönüllüsünü, insan hakları savunucusu edebiyatçı insanımızı, arkadaşımızı, dostumuzu yitirmenin acısı içindeyiz" dedi.
"Derin bir acıyla; Kürtlerin, Türklerin, Ermenilerin, Süryanilerin, Keldanilerin kısacası bu coğrafyada yaşayan tüm halklarına, sevenlerine başsağlığı diliyoruz.
DTP: Edebiyatı olmaz denilen dili dünya edebiyatıyla buluşturdu
Demokratik ve Toplum Partisi (DTP) Genel Merkezi Uzun’un ölümü üzerine yapılan açıklamada "Mehmed Uzun'u kaybetmenin derin üzüntüsünü yaşıyoruz. Mehmet Uzun, sadece Kürtler için değil, Türkiye için de büyük bir kayıptır. O’nun ölümüyle dünya edebiyatı üç dili bir yazarını kaybetti" dendi.
"Sürgünde yaşamasına karşın çok çalıştı, çok üretti. Edebiyatı yapılamaz, romanı yazılamaz denilen bir dilin, Kürtçe’nin, dünya edebiyatıyla buluşmasını sağladı. O’nun hayatı yasaklı bir dilin ve kültürün insanlık ailesiyle buluşması için inatla ve sabırla yaşanan zor yılların bir toplamıdır."
"Mehmet Uzun’un bize bıraktığı edebiyat mirası, Kürt Edebiyatının 100 yıllık Türkleştirme politikalarına bir isyanı ve yanıtı oldu."
"Barış harikulade insani bir metamorfozdur"
Uzun, Ocak 2007'de, rahatsızlığı nedeniyle katılamadığı Türkiye Barışını Arıyor Konferansı'na gönderdiği konuşma metninde şöyle diyordu:
"Barış, insanlığın yarattığı en önemli, en erdemli eserdir. Ölümsüz birey yoktur ama bireyler tarafından yaratılan ölümsüz eserler ve bu eserlerin tümünden oluşan ölümsüz insanlar vardır. Bunu Gılgamış'tan bu yana hep biliyoruz. Barış sadece ölümsüz bir eser değil, insan aklının yarattığı en önemli erdemli iştir de. Çünkü barış, harikulade bir insani metamorfozdur (değişimdir). Barış, ben dediğimiz şeyin öteki haline gelmesidir; öteyi anlamak onunla eşit ilişki kurmaktır. Barış, insanoğluna en çok yakışan erdemleri kendi içinde barındıran yepyeni bir kültür, bir terbiyedir."
"Kitaplarımla ilgili hep mahkeme salonlarında konuştum"
1953'te Siverek, Urfa'da doğan Uzun'un Kürtçe, Türkçe ve İsveççe yazdığı kitapları yirmiye yakın dilde yayınlandı. 1985 yılından bu yana romanlarını kaleme alan Uzun hakkında Türkiye'de çok sayıda dava açıldı.
Şubat 2007'de İstanbul'da kendi edebiyatı üzerine düzenlenen konferansta şöyle diyordu:
"Ben mahkeme salonlarına alışkınım. Böyle salonlara alışkın değilim. Benim kitaplarımla ilgili daha önceki tüm konuşmalarım 'mahkeme salonları'nda oldu. Bugün yazarlığım başka bir açıdan tartışılıyor. İlk kez böyle bilimsel mekanlarda kitaplarım, yazdıklarım tartışılıyor. Bu ilk olsun ama son olmasın. Yazdıkları nedeniyle mahkeme önlerinde 'yargılananlar' bilimsel olarak değerlendirildikleri zaman hem onlar, hem de üniversite kendi 'öz kimliğine' kavuşur."
Uzun, yıllarca İsveç Yazarlar Birliği yönetim kurulu üyeliği yaptı. Ayrıca İsveç Pen Kulübü ve Uluslararası Pen Kulüp'te çalıştı. İsveç ve Dünya Gazeteciler Birliği'nin de üyesiydi.
"Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık" romanı ve "Nar Çiçekleri" adlı deneme kitabıyla ilgili olarak 2001 baharında yargılandı. Aynı yıl Türkiye Yayıncılar Birliği'nin her yıl verdiği Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü'nü, roman sanatına ilişkin belirleyici katkılarından dolayı Berlin Kürt Enstitüsü'nün Edebiyat Ödülünü, edebiyat ve sözün özgürlüğüne ilişkin duruşundan dolayı İskandinavya'nın en önemli ödüllerinden olan Torgny Segerstedt Özgürlük Kalemi Ödülünü ve 2002'de İsveç kültür yaşamına sunduğu katkılarından dolayı İsveç Akademisi'nin Stina-Erik Lundeberg Ödülü'nü aldı.
Uzun'un kitapları
- TU (Sen), Roman, 1985
- Mirina Kalekî Rind (güzel bir yaslinin'in Ölümü), Roman, 1987
- Siya Evînê (Yitik Bir Aşkın Gölgesinde), Roman, 1989
- Rojek ji Rojên Evdalê Zeynikê (Evdalê Zeynikê'nin Günlerinden Bir Gün), Roman, 1991
- Destpêka Edebiyata Kurdî (Kürt Edebiyatına Giriş), İnceleme, 1992
- Hêz û Bedewiya Pênûsê (Kalemin Gücü ve Görkemi), Denemeler, 1993
- Mirina Egîdekî (Bir Yiğidin Destanı), Destan-Ağıt, 1993
- Världen i Sverige (Tüm Dünya İsveç'te), Edebiyat Antolojisi, M. Grive ile Birlikte, 1995 *Antolojiya Edebiyata Kurdî (Kürt Edebiyat Antolojisi), Antoloji, iki cilt, 1995
- Bîra Qederê (Kader Kuyusu), Roman, 1995
- Nar Çiçekleri, Deneme, 1996
- Ziman û Roman (Dil ve Roman), Söyleşiler, 1997
- Bir Dil Yaratmak, Söyleşiler, 1997
- Dengbêjlerim, Deneme, 1998
- Ronî Mîna Evînê - Tarî Mîna Mirinê (Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık), Roman, 1998 *Zincirlenmiş Zamanlar Zincirlenmiş Sözcükler, Deneme, 2002
- Dicle'nin Sesi I - Hawara Dîcleyê (Dicle'nin Yakarışı), Roman, 2002
- Diclenin Sesi II - Dicle'nin Sürgünleri, Roman, 2003
- Ruhun Gökkuşağı, Roman, 2005 (TK/NZ)
