Küresel yaşlı nüfusun oransal ve sayısal olarak artması, ortalama yaşam süresinin uzaması nedeniyle çok yönlü boyutları olan yaşlanma olgusu ülkeleri farklı durumlara uyarlanabilecek özel önlemler almaya zorluyor.
Bu bağlamda yapılan çalışmalara kısaca bakacak olursak önemli gelişmelerin sağlandığını, ancak uygulamada yetersizlikler olduğu görülüyor.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nca 1. Dünya Yaşlanma Asamblesi’nde benimsenen “YAŞLANMA 1982-Yaşlılık İlkeleri” tüm dünya ülkelerinin konuya ilişkin düşünce ve planlama sürecine yol gösterdiği için önemli.
- Yaşlıların temel gereksinimlerini karşılanmalı.
- Yaşlılar sağlık hakkından yararlanmalı.
- Yaşlılar yeterli gelire sahip olmalı.
- Yaşlılar ailelerinden ve toplumun her kesiminden destek almalı.
- Yaşlılar toplumdaki diğer gelir getirici faaliyetlerden yararlanmalı.
- Yaşlılar emeklilik koşullarının tanımlanmasında söz sahibi olmalı.
- Yaşlılar uygun eğitim ve öğretim programlarına ulaşabilmeli.
- Yaşlılar bireysel tercihlerine uygun, güvenli bir çevrede yaşamalı.
- Yaşlılar mümkün olduğunca uzun süre kendi evlerinde ya da aile ortamında yaşamalı.
- Yaşlılar toplumla ilişkilerini sürdürmeli.
- Yaşlılar bilgi ve becerilerini genç kuşaklar ile paylaşmalı.
- Yaşlıların topluma hizmet edebilmesi için fırsatlar geliştirilmeli.
- Yaşlılar kendi ilgi ve yeteneklerine uygun etkinliklere gönüllü olarak katılabilmeli.
- Yaşlılardan ihtiyacı olanlara uygun bakım hizmetleri verilmeli.
- Yaşlılar toplumun kültürel değerlerine uygun olarak korunmalı ve gözetilmeli.
- Yaşlılar fiziksel, zihinsel ve ruhsal iyiliği kazandıracak ve sürdürecek sağlık bakımına sahip olmalı.
- Yaşlılar gereksinim duyduklarında değerlendirecekleri çeşitli sosyal
- hizmetlere ve yasal düzenlemelere sahip olmalı.
- Yaşlılar koruma ve rehabilitasyon hizmeti alabilecekleri, uygun kurumsal bakım modellerinden yararlanmalı.
- Yaşlıların huzurevi ya da rehabilitasyon merkezinde yaşamaları durumunda saygı görmeli ve insan haklarından ve temel özgürlüklerinden tam olarak yararlanmalı.
- Yaşlılar potansiyellerini tam olarak kullanabilmeli.
- Yaşlılar eğitsel ve kültür etkenliklerine aktif olarak katılabilmeli.
- Yaşlılar itibar görmeli ve güven içerisinde yaşamalı.
- Yaşlılar, sömürüden, fiziksel ya da zihinsel istismardan uzak tutulmalı.
- Yaşlılar hizmetlerden yararlanırken ; yaş, cinsiyet, ırk, etnik köken, özürleri ya da diğer konumları nedeniyle ayrım görmemeli.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun yönlendirdiği "1999-Dünya Uluslararası Yaşlılar Yılı” çalışmaları; yaşlıların tam katılımıyla oluşan eşitlik esasına dayalı, ayrımcılığın olmadığı, bütün yaş gruplarını kapsayan bir toplum yaratılmasında -kalkınma hakkı da dahil- bütün insan haklarının ve temel özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine anlamlı katkı verdiği için önemli.
Türkiye
Bütün insan hakları ve temel özgürlüklerin yaşlılara tanınmasını hedefleyen “Uluslararası Eylem Planı"na dayanarak "Yaşlanma Ulusal Komitesi”nin hazırladığı raporda Türkiye’nin profili ve demografik yapısı, yaşlı nüfusun durumu ve gelişimine ilişkin analizler yer alıyor.
“Türkiye de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı” ülkemiz yaşlıları açısından çok önemli.
“Ulusal Eylem Planı’nda yer alan eylemlerin uygulamaya dönüştürülebilmesi için, planda yer alan eylemlerden, yaşlıların sorunlarının büyüklüğü ve önceliği göz önünde bulundurularak, öncelikle uygulanması gerekenlerin stratejik planlama yaklaşımı içinde belirlenmesi gerekiyor.(ŞD/EÜ)
* Şadiye Dönümcü, sosyal hizmet uzmanı.
