Ruh Sağlığında İnsan Hakları Girişimi'nden (RUSİHAK) Fatma Zengin Dağıdır, zihinsel engellilerin ve psikiyatrik teşhis almış bireylerin toplumun en dezavantajlı gruplarından biri olduğunu söylüyor.
"İstihdam, tedavi, rehabilitasyon, toplumun içinde varolmayı sağlayacak olanaklar açısından doğrudan dezavantajlı gruplar. Örneğin yasada engellilerle ilgili istihdam kotası olmasına karşın, zihinsel bu grup işe alınmıyor.
"Dışlama ve damgalama yaygın. Becerilerinin yeterli olmadığı, saldırgan olabilecekleri gibi önyargılar yoğun."
Dağıdır: Kendi adlarına konuşabilir, haklarını savunabilirler
Dağıdır kendisi de bir şizofren yakını olan bir hukukçu. RUSİHAK'ın bu bireylerin haklarının tanınmasına ve toplumsal yaşama katılmasına dair projesinin de koordinatörü.
"Dünyada çok yaygın olan kavram, 'kendi hakkının savunucusu olmak'. Herkes, engel durumu ne olursa olsun, kendi adına konuşabilir, güçlendirilebilir, kendini ifade etmesine yardımcı olunabilir."
Geçen yıl haziranda başlayan proje bu yıl ekimde sona erecek. Amaç bu bireylerin insan haklarının olduğunu bütün topluma göstermek, onları görünür kılmak, çözüm odaklı politikalar yaratmak ve uygulanmasını sağlamak.
Proje kapsamında yedi ildeki ruh sağlığı merkezleri de ziyaret ediliyor. Çözüm önerilerini içeren ulusal bir rapor ve devlet kurumlarıyla hasta yakınları da dahil, bütün paydaşların yer alacağı bir sempozyum düzenlenecek.
Projenin ortakları arasında İnsan Hakları Gündemi Derneği (İHGD) ve Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu (SPF) yer alıyor.
"Toplum temelli yaşam merkezleri istiyorlar"
Dağıdır, ruh sağlığı merkezlerinde ziyaret ettikleri hastaların ve yakınlarının istediklerinin kolayca uygulanabilir, makul, büyük paralar gerektirmeyen çözümler olduğuna işaret ediyor.
Vakitlerini boş geçirmek istemiyorlar: "Üretken olmak istiyorlar. Spor, atölye çalışmaları, müzik, el işi, geziler, çiçek yetiştirmek isteyen de, ibadet yapmak isteyenler de var."
Sağlık hizmeti: "Genel sağlık hizmetlerini alabilmek istiyorlar. Tedavileri ruh sağlığı merkezli ilerliyor. Ama -baş ağrısından, göze, dişe- diğer sağlık kurumlarına gönderildiklerinde ayrımcılığa uğruyorlar."
Yaşam merkezi: "Aileleriyle birlikte kalabilecekleri yerler istiyorlar. Özetle, bir yaşam merkezi istiyorlar. Çözüm olarak toplum temelli, yerel, herkesin yaşadığı yerde ve kolayca ulaşabileceği merkezler öneriyoruz. İki grup için de mevcut hizmet şekli bölgesel tarzda ve doğrudan yalıtılma üzerine kurulu. Yoksulluk da bir faktör."
Kaç kişi var, bilinmiyor
Dağıdır'ın verdiği bilgilere göre zihinsel engellilerin ve psikiyatrik teşhis almışların toplam sayısı bilinmiyor. "Psikiyatrların verdiği sayıya göre 2,5 milyona yakın teşhis almış kişiden söz ediyoruz. Şizofrenler içinse, dünyadaki genel eğilime göre varsayım 350 bin. Zihinsel engellilerin sayısı Özürlüler İdaresi'ne göre 32 bin. Ama tam sayı belirsiz." (TK/GG)
