Van'da yaşanan 7,2 şiddetindeki depremden sonra en önemli sorulardan biri: "Vergilerle ne yapıldı?" oldu.
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, "tek bir harcama için vergi toplanması"nın uluslararası vergi uygulamalarında da doğru bulunmadığını belirterek, "Toplanan vergiler sağlık, eğitim, duble yollar gibi 74 milyonun ihtiyacını karşılamak için kullanıldı" dedi.
Şimşek, gazetecilerin deprem amacıyla toplanan vergilerin 1999'dan beri 46 ila 48 milyar liralık bir rakama ulaştığını söylemesi üzerine, "rakamın doğru olup olmadığına bakması gerektiğini" söyledi.
Maliye Bakanı, bu vergilerin kendilerinden önceki hükümet döneminde "geçici" olarak çıkarıldığını; ancak daha sonra yine kendilerinden önceki hükümet tarafından "kalıcı" hale getirildiğini belirterek, "deprem vergisi" adı altında bir vergi olmadığını sözlerine ekledi.
"Hükümet, yetkisini kötüye kullandı"
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu bianet'e, bütçe kanunlarında hükümete bir fasıldan diğer fasıla para aktarma yetkisi verildiğini ancak hükümetin bu durumda, toplanan parayı kötüye kullanmış olduğunu aktardı.
Tanrıkulu, vergilerle ilgili durumu şöyle anlattı:
* Bütçe kanunlarında hükümete bir fasıldan diğer fasıla para aktarma yetkisi verilir. Dolayısıyla bu durumda hükümet, yetkisini kötüye kullanmış oluyor.
* Toplanan paralar amacının dışında kullanıldı. Depremin olası etkilerini azaltmak için yapılacak çok şey vardı; hala da var.
* Burası deprem bölgesi. Ülkenin yüzde 66'sı, nüfusumuzun yüzde 71'i 1. ve 2. derece deprem bölgeleri içinde. 3. ve 4. derece deprem bölgelerini de sayarsak ülkenin yüzde 92'sinden bahsetmiş oluyoruz.
* Durum böyleyken, parayla yapılması gereken öncelikle yol yapmak değil, depremde olacak kaybı önlemek için tedbir almaktır.
* CHP bu konuda anayasadan kaynaklı denetim görevini yerine getirmek için çalışma yapıyor.
* Meclis araştırması yapılması istenecek; o paraların tam olarak nerelere kullanıldığını öğreneceğiz. Amacına uygun kullanılsaydı şimdiye kadar deprem konusunda çok yol alınmış olurdu.
"Bu sistemde, o vergilerle yol yapılabilir"
Yeminli Mali Müşavir Yılmaz Tahaoğlu, vergilerin kullanım şekillerinin Türkiye'nin eski bir sorunu olduğunu ve sadece "deprem vergileri" başlığıyla konuşulmasının doğru olmadığını ifade etti.
* Maliye Bakanı, "Onlarla yol yaptık" diyor; bu sistemde yapılabilir; bu suiistimal değil çünkü bir vergi, belli bir amaçla kullanmak üzere alınır fakat bütçe sistemi farklıdır. Bütçede hangi noktada açık varsa, fasıldan fasıla para oraya aktarılır. Dolayısıyla para kalmaz.
* Maliye Bakanı'nın açıklamasında, var olan sistem göz önünde bulundurulduğunda, bir problem yok. 2003'ten itibaren "deprem vergisi" adı altında bir vergi zaten yok. Vergi sistemi Türkiye'nin ciddi bir problemi.
* Deprem için bütçeden yeterli fon ayrılması gerekiyor; bu konu vergiyle çözülemez.
"Kat edilen mesafe utanç verici"
İnşaat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Serdar Harp ise deprem konusunda alınması gereken acil önlemleri sıraladı ve TOKİ (Toplu Konut İdaresi) tarafından inşa edilen binaların yapı denetim sistemi dışında tutulmasına dikkat çekti.
* TÜİK'in (Türkiye İstatistik Kurumu) verilerine göre Türkiye'deki binaların yüzde 40'ı kaçak ya da ruhsatsız. Yani, ülkede bulunan 15 milyon konutun yüzde 10'unun tamamen yenilenmesi gerek, yüzde 30'unun ise güçlendirilme gereksinimi var.
* İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 2010 raporunda İstanbul'da incelenen altı ilçedeki binaların yüzde 30'unun depreme karşı riskli olduğu ifade ediliyor. Kimi ilçelerde riskli binaların oranının yüzde 77'ye çıkıyor.
* En önemli sorunlardan biri kamu binalarının ve TOKİ, KİPTAŞ gibi kuruluşlar tarafından inşa edilen binaların yapı denetim sistemi dışında tutulması. Gerçek bir koruma için ayrımsız tüm inşaatlar yapı denetim sistemi içerisine alınmalı.
* Hem belediyeler hem de hükümet, durumun vahametini bile bile yapıların güçlendirilmesi için yeterli çabayı sarf etmiyor. Yaşanan her depremde en fazla hasarı gören okul, hastane, yurt gibi kamu binalarının güçlendirilmesi konusunda kat edilen mesafe utanç verici.
* 17 Ağustos Depremi'nden bu yana yapılan çalışmalarda deprem tehdidi altında bulunan kamu binalarının yalnızca yüzde 1'lik kısmında gerekli güçlendirme işlemleri tamamlanabildi.
* En kısa zamanda ülke çapındaki yapı stokunun envanteri çıkarılmalıdır.
* Okul, hastane, yurt gibi kamu binalarından başlayarak gereken yenileme ve güçlendirme işlemleri yapılmalıdır.
17 Ağustos 1999 depreminin ardından, depremle ilgili olarak 4481 sayılı kanunla ek gelir ve kurumlar vergisi, ek emlak vergisi, ek motorlu taşıtlar vergisi, özel iletişim vergisi getirilmişti. Kanun 2003 sonunda yürürlükten kaldırıldı; deprem vergisi ve özel iletişim vergisi Gider Vergileri Kanunu kapsamına alındı; kalıcı hale geldi. (IC)
