Her şey 2000 yılında parlamentonun alt kamarasına seçilen birkaç kadının, partiye bağlılığı önemsemeden, bir kadın gündemi oluşturabileceklerine birlikte karar vermeleriyle başladı. 2005'te bazılarının senatoya seçilmesiyle Çiftmeclisli Kadınlar Kurulu'nu kurdular.
Kadınlar Kurulu'nun baskı ve desteği sayesinde; kadınlara doğum sırasında yanında bulunacak kişiyi seçebilme hakkı, ev içi şiddetten doğan cinayetleri "tutku cinayeti" olarak adlandırmaya son verme, ilkokulda cinsellik eğitimi, ev çalışanlarına diğer işçilerle aynı hakları tanıma ve işyerinde cinsel tacize karşı yaptırım gibi yasalar mecliste onaylandı.
Toplumsal cinsiyet alanında uzmanlaşan avukat Diana González; Kadınlar Kurulu'nun, cinsel sağlık ve üreme sağlığı hakkındaki bir tasarının mecliste yasalaşmasını sağladığına dikkat çekiyor. Tasarı, kürtajın yasallaşması maddesine karşı olan Başkan Tabaré Vázquez (2005-2010) tarafından veto edilmişti.
Kadınlara, her çocuk için artı iki yıldan hesaplanarak verilen emekli maaşı, insan ticareti ve cinsel istismarla savaşmak için çıkarılan bir dizi hukuki hak da Kadınlar Kurulu çalışmalarının meyveleri arasında.
González IPS'e, "Tasarının başarısının ardında Kadınlar Kurulu'nun olduğu şüphesiz. Yasaların her birinin onay sürecine bakıldığında görüyoruz ki; ortak kriterlere katkı yapmak için politik pozisyonlarından bağımsız olarak bir araya gelen kadınlar, eşitlik ve toplumsal cinsiyet unsurlarına ihtiyaç duyuyor." dedi.
Fakat daha yapacak çok şey var, diyor "Şubat 2005'ten Kasım 2009'a Cinsiyet ve Nesil Eşitliği Hakkında Yasama" kitabının yazarı González. "Yasalar müzakereler sonucu oluşturuldu ve henüz mümkün olan en geniş kapsamda değil."
Uruguay hükümetinin inisiyatifi ve Birleşmiş Milletler (BM) ajansları tarafından; cinsiyet eşitsizliğini ve nesiller arası eşitsizliği gidermek amaçlı yürütülen bir projenin iskeleti olan bu belge, 24 Haziran'da parlamentoya sunuldu.
Yapıları tekrar gözden geçirme, farklı görüşleri dahil etme ve iktidarı demokratikleştirme uygulaması herkes tarafından hoş karşılanmadı ve inisiyatife öncülük eden iki kadın milletvekiline göre, bazı kadınlar ağır politik kayba uğradı.
Muhalefetteki sağcı Ulusal Parti'nin 2000-2010 dönemi kadın milletvekili Beatriz Argimón, son seçimlerde "kota yasası"na destek verdiği gerekçesiyle aday listesinden çıkarıldı. Argimón IPS'e, partisinin siyasi gücü olan kadınlarla büyük sorunları olduğunu söyledi.
Muhalif Colorado Partisi'nde 2000-2005 arası milletvekilliği yapan Glenda Rondán, kürtajın yasallaşmasını desteklediği için benzer sonuçlara maruz kaldı ve şu an partisinin iktidar organlarından çıkarılmış durumda. "Bir şeyleri değiştirmeye çalıştığınızda bedel ödüyorsunuz, ki kadınsanız, bu bedel üç kat fazla oluyor."
İktidardaki Geniş Cephe koalisyonunda yer alan senatör Mónica Xavier, Kadınlar Kurulu anayasada genişlemeyi sağlasa da güçlü bir yer edinmemize karşı çıkan meslektaşlarımızdan saldırı görüyoruz, dedi. "Erkek milletvekilleri arasında gerçek kadın düşmanları mevcut."
Fiili eşitsizlik
"Kadınlar Kurulu, kadınların meclisteki temsil eksikliğinin önüne geçmenin bir yolu" diyor milletvekilleri IPS'e. Cumhuriyet Üniversitesi'nde Siyaset Bilimi Bölümü, Politika ve Toplumsal Cinsiyet Koordinatörü Niki Jonhson'a göre kadınların Uruguay politik hayatında temsili hayli düşük.
"Kadınların eşit koşullarda yarışmasını engelleyen sebeplerden biri, erkekler tarafından hazırlanmış ve günümüz erkek liderlerine haksız avantaj veren seçim sistemi" diyor uzman.
Kadınların düşük katılımı en az 2014'e, kota yasasının ulusal ve yerel seçimler için uygulanacağı tarihe kadar devam edecek. 2014'ten itibaren siyasi partilerin parlamento ve yerel meclis adayları listesi karşı cinsin en az üçte birini içermek zorunda olacak.
Yasa 2009'da kabul edildi fakat şu ana kadar sadece parti içi seçimlerde uygulandı.
Dünya Parlamentodaki Kadınlar Sınıflandırması, Uruguay'ı Latin Amerika'da sıranın sonlarına koyuyor. Latin Amerika'da meclisteki kadın milletvekillerinin oranı yüzde 23.3, dünyada ise yüzde 18.9
Uruguay geçen yılki seçimlerde sol partinin ikinci kez 3.3 milyonluk ülkede iktidarı kazanmasından sonra, kadın temsil oranını arttıracak yerde, listede geriye düştü.
Johnson ve siyaset bilimindeki meslektaşı Verónica Pérez'in "2009 Uruguay Seçimlerine Feminist Bir Bakış" çalışmasına göre, Uruguay'da kadınların mecliste temsil oranı yüzde 14,6, yüzde 13,9'luk Şili'nin hemen önünde, 37,8'lik Arjantin ve 36.8'lik Costa Rica'nın çok altında.
Yolu aydınlatmak
Kadınlar Kurulu, 12 yıllık diktatörlükten sonra Mart 1985'te, demokrasiye geçişte genel bir yasama gündemi oluşturmak amacıyla kurulan çok partili forum Concertación Nacional Programática'nın yetkilerine doğrudan sahip olduğunu savunuyor.
"Kurulun 'sembolik siyasi aktör' olma yapısı bu forumdan türedi ve örgütlü olsun ya da olmasın kadınlar için kamu politikalarını etkilemede önemli" diyor 2000-2005 arası koalisyon milletvekili ve bugün senatör olan Margarita Percovich.
Siyasi makamından kendi isteğiyle istifa eden Percovich ekliyor: "Bitmeyen kavgalarıyla geleneksel siyaset hepimizi sınadı. Erkekler farklılığa vurgu yaparken, biz tam tersini yaptık."
Rondán, kadınların, farklılıklara rağmen her zaman ortak kaygılarının olduğunu öğrendiklerini belirtiyor.
Argimón'a göre ise; Kadınlar Kurulu partilerin geleneksel erkek egemenliğini yıktı, toplumsal cinsiyet konusunu siyasi tartışmaya açtı, kadınların hayat kalitesini iyileştirecek yasal inisiyatifleri teşvik etti, kadın haklarına zarar veren yasaları yürürlükten kaldırdı ve kadın savunmasının herkes için, parti farklılıklarının ötesinde önem taşıdığını gösterdi.
Kurul şu an Kadın Politikacılar Ağı ve Birleşmiş Milletler (BM) Nüfus Fonu ile birlikte tüm ülkede atölyeler düzenliyor. Bu atölyeler; cinsiyet eşitsizliğini ve nesiller arası adaletsizliği azaltmayı amaçlayan kamu politikalarına destek olan bir proje kapsamında hükümet,parlamento ve BM ile ortaklaşa yürütülüyor.
IPS'e, bu yılki ilk çalışmalarının, hükümetin 5 yıllık ekonomik planına cinsiyet eşitliği katmayı amaçlayan "Adaletli Bir Bütçe" hakkında bir seminer olduğunu söyleyen Xavier ekliyor, "Bu gerçekten müthiş bir başarı olurdu." (SS/TA/TK)
* Silvana Silveria'nın IPS'te yayınlanan haberini Tutku Ayhan Türkçeleştirdi.
