Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Hakkari Milletvekili Öznur Bartın, Hakkari'nin İran ve Irak ile sınırı bulunması ve Esendere, Derecik (Umurlu–Zet) ve Üzümlü olmak üzere üç ayrı sınır kapısına sahip olmasına rağmen, bu stratejik konumunu ekonomik, sosyal ve bölgesel kalkınma açısından değerlendiremediğine ilişkin eleştirileri Meclis gündemine taşıdı.
Hakkâri’de bir köpek, birlikte yaşadığı kişinin mezarı başında bekliyor
"Coğrafi zorunluluk değil güvenlik merkezli kısıtlamalar"
Bartın, bir sınır kentinin bu durumu yaşamasının nedeninin "coğrafi bir zorunluluktan değil; sınır kapılarının halkın ihtiyaçlarını gözetmeyen, güvenlik merkezli ve bürokratik kısıtlamalarla işletilmesinden kaynaklanan yapısal bir tercih" olduğunu savundu.
Esendere Sınır Kapısı’nda, İran'ın sürdürdüğü uygulamalar nedeniyle Türkiye’den İran’a yük taşıyan tır şoförleri ve araç sahiplerinin aylarca sınır hattında bekletildiğine dikkat çeken Bartın, bu durumun uluslararası taşımacılık ilkeleriyle, ikili anlaşmalarla ve ticaret hukukunun temel prensipleriyle çeliştiğini belirtti. Bunun yanı sıra artan sigorta, belge, vergi ve işletme maliyetleri ile sınır ticaretini sürdürülemez hale geldiğinin altını çizdi.
Van, Muş ve Hakkari'de 55 yerleşim yerine ulaşım sağlanamıyor
"İnsanca yaşama hakkı fiilen ihlal ediliyor"
Hakkâri halkının çok boyutlu bir ekonomik kuşatma altında olduğunu ifade eden Bartın, konuya ilişkin Ticaret Bakanı Ömer Bolat'ın yanıtlaması talebiyle soru önergesi sundu.
Bartın, açığa çıkan tablonun yalnızca ticari bir aksaklık olarak değerlendirilemeyeceğini savunarak Hakkâri halkının çalışma, üretme, ticaret yapma ve insanca yaşama hakkının fiilen ihlal edildiğini söyledi.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat'ın yanıtlaması beklenen sorular
- Esendere Sınır Kapısı’nda, İran tarafının Türkiye plakalı tırları uzun süre sınırda bekletmesine ilişkin olarak Bakanlığınız tarafından İran makamlarıyla bugüne kadar kaç resmi görüşme yapılmıştır? Bu görüşmeler neden kalıcı bir sonuca
bağlanamamıştır? - İran plakalı araçlara fiili öncelik tanındığı, Türkiye plakalı tırların ise sistematik biçimde bekletildiği iddiaları doğru mudur? Bu durum mütekabiliyet ilkesi açısından neden karşılıksız bırakılmaktadır?
- Günübirlik sınır ticareti kapsamında çalışan araçların haftalarca gümrük sahalarında tutulmasının hangi uluslararası anlaşmaya veya ikili protokole dayandığı Bakanlığınızca tespit edilmiş midir?
- Esendere Sınır Kapısı’nda bekletilen yaklaşık 100–120 tırın uğradığı ekonomik zararların tespiti yapılmış mıdır? Bu zararların telafisine yönelik herhangi bir destek veya tazmin mekanizması öngörülmekte midir?
- Derecik (Umurlu–Zet) Sınır Kapısı’nda yaşanan personel ve cihaz yetersizliğinin giderilmesi için son beş yılda yapılan yatırım ve planlama nedir?
- Derecik Sınır Kapısı’nın ticari faaliyetlere kapalı tutulmasının gerekçesi nedir? Bu karar alınırken bölge halkının geçim koşulları dikkate alınmış mıdır?
- Geçimlik ticaret kapsamında faaliyet yürüten yurttaşların sınır kapılarında getirdikleri mallara el konulması işlemleri hangi açık ve bağlayıcı mevzuat hükümlerine dayandırılmaktadır? Söz konusu uygulamaların, Anayasa’da güvence altına alınan mülkiyet hakkı, çalışma hakkı ve ölçülülük ilkesiyle bağdaşmadığı; idarenin takdir yetkisini aşan, keyfi ve fiilen hukuk dışı sonuçlar doğurduğu Bakanlığınızca bilinmekte midir?
- Bu kapsamda, hukuka aykırı uygulamalara son verilmesine yönelik herhangi bir idari denetim veya düzenleyici işlem yapılmış mıdır?
- Üzümlü Sınır Kapısı’nın kapasitesinin artırılması, altyapısının güçlendirilmesi ve ticari faaliyetlere daha etkin biçimde açılması yönünde Bakanlığınızın bir çalışması var mıdır?
- Üzümlü Sınır Kapısı’nın etkin kullanılmamasının, Esendere ve Derecik’te yaşanan yoğunluğu artırdığı gerçeği Bakanlığınızca değerlendirilmiş midir?
- Üç sınır kapısına sahip bir ilin sınır ticaretinden yeterince yararlanamamasının sorumluluğu hangi idari birimlere aittir?
- Sınır kapılarına ulaşımı sağlayan yolların büyük bölümünün hâlen kullanılamaz durumda olması, ticaretin fiilen engellenmesi anlamına gelmiyor mu? Bu konuda ilgili kurumlarla yürütülen bir koordinasyon var mıdır?
- Sınır ticaretinin kısıtlanmasıyla birlikte tarım ve hayvancılığa getirilen yasakların, bölge halkını alternatif geçim kaynaklarından tamamen mahrum bıraktığı gerçeği Bakanlığınızca nasıl değerlendirilmektedir?
- Bakanlığınızın, Hakkâri özelinde küçük ölçekli, halkı önceleyen ve sürdürülebilir sınır ticaretini esas alan yeni bir sınır ticareti modeli geliştirme yönünde bir çalışması bulunmakta mıdır?
- Esendere, Derecik ve Üzümlü sınır kapılarında yaşanan bu yapısal sorunların giderilmesi için takvimlendirilmiş, kamuoyuna açık ve bağlayıcı bir eylem planı hazırlanacak mıdır?
- Esendere Sınır Kapısı’nda, İran tarafının Türkiye plakalı tırları uzun süre sınırda bekletmesine ilişkin olarak Bakanlığınız tarafından İran makamlarıyla bugüne kadar kaç resmi görüşme yapılmıştır? Bu görüşmeler neden kalıcı bir sonuca
(NÖ)
