Üç Dilin Aykırı Harfleri Çok Qarakterli Defterlerde

Türkiye'de konuşulan üç nev-i şahsına münhasır dil olan Türkçe, Ermenice ve Kürtçe dillerinin her biri farklı bir tılsım barındırıyor.

Bu üç dilin barındırdığı çarpıcı ya da defterlerdeki deyimiyle aykırı harfleri Aras Yayıncılık şimdiye kadar yapılmayan bir tasarımla birleştirerek "Harfli Defterleri" çıkardı.

Defterlerin kapağındaki harflerin çarpıcılığını vurgulayan tasarımı ise Hulusi Nusih Tütüncü yaptı. Harflerin kendine has anlamlarına dair 'hınzır' tespitler yapan metinler ise hem harf deyip geçmeden önce bir durup düşünmenize hem de gülümsemenize neden oluyor.

Ֆ (Fe) - Ermeni alfabesinin yalnız güzeli

M.S. 405 yılında Aziz Mesrop Maştots tarafından bulunan 36 harflik Ermeni alfabesinde defterdeki deyimiyle "tüm alfabenin muntazam dizilişine meydan okuyan aykırı ve güzel Fe harfi" dikkat çekiyor.

Ermenice defterdeki metinde Ֆ (Fe) ile ilgili işte bu güzellemeler yapılmış:

"...Sesler ve onları karşılaması gereken harfler arasında çıkan bir ihtilafın ürünü, telaffuz edilemeyen yabancı kelimelerin yarattığı talep üzerine rotasını Ermeni alfabesine çevirmiş bir seyyah. Yalnızlığı içinde öyle güzel, öyle şık..."

Q – Qırıx'dan Kiuriks'e Kürtçe'nin 'haqqını arayan'ı

Defterdeki metinde de yazıyor, Q her zaman başı biraz belada, 'haqqını arayan' bir harf olmuş Kürt alfabesinin 20'inci harfi...
Vaktiyle bir kitap fuarında yaşanan diyalog Q harfinin çilesini anlatmaya yetiyor:

"Genç bir okur kitaplarımıza bakınırken standın duvarında posteri görüp yanındaki arkadaşına, 'Ya bu Kiuriks harika bir karakter, çok komik' mealinde bir şeyler söylemeye başladı ve bizleri aldı bir gülümseme. Kırk yıllık Diyarbekir Qırıx'ı, 'Siyasi ab ê'sinin gülü, İstanbul'un beyaz yakalı muhalifinin söz dağarcığında İngilizceleşmiş, Kiuriks'e dönüşüp 'medenileşmişti'.

"Genizden gelen kalın bir K sesi veren Kürtçe Q'nın, misal haqtakinin, İngilizce'deki Q'ye dönüşmesi üzerine sayfalarca siyasi-toplumsal analiz yapmak mümkün şüphesiz. Ancak gerçek şu ki, o yıllarda sayısız kez dava edilen, cezaevinde yatan Doğan Güzel ve onun gibi yüzlerce basın-yayın emekçisinin benzer yöntemlerle yıldırılmaya çalışılması ne yazık ki günümüzde de son bulmadı.

"Yine de, neyse ki bu qehpe düzene karşı qahwe köşelerinde pineqlemeyip haqqını arayan, mücadeleye aşpla omuz veren nice Qırıxlar, Doğan Güzel gibi nice güzel arqadaşımız var."

Ğ – Bağzı harfler çok güzel!

1 Kasım 1928 tarihinde 1353 sayılı kanunla kabul edilen 29 harfli Türkçe alfabesinin aykırı harfi de "yumuşak g". Defterde Cemal Süreya'nın "Ğ Vitamini" şiirine de atıfta bulunarak, kimi zaman yerilen, hor görülen "ğ" ile ilgili şu ifadeler yer alıyor:

"Alfabenin dokuzuncu harfi olmasına rağmen, bu harfle başlayan bir kelime olmadığından, onunla ilgili bir madde de bulamazsınız sözcüklerde. Öyle ki diğer harflerle ilgili ilk madde harfin fonetik tanımıyken, niyeyse Ğ'ye bu tanım bile çok görülmüştür. Bu harfin fonetik tanımını merak eden kişi –artık o kimse- bir an boş bulunur da sözlüğü açıp onu biulamayınca kendini aptal gibi hissedebilir. Ancak, Ğ'nin dilbilimsel bir tanımı elbette ki vardır: Ötülmü, yumuşak, sürekli bir damak ünsüzü..."

Metin Gezi direnişi sırasında yayılan "Kahrolsun bağzı şeyler" duvar yazısına gönderme yaparak bitiyor: "Günümüz Türkçesinde Ğ beklenmedik yerlerde peydah olmaya başlamıştır. Örneğin şimdilerde 'bazı' dendiğinde, belli belirsiz bir 'ğ' sesi çarpar kulağınıza. Kim bilir, belki ilerde bir kitabın ilk cümlesi 'Bağzı harfler çok güzel' diye başlar."

Çok qarakterli bir defter

Defterlerden bu kadar örnek yeter, daha seçemediğimiz birbirinden ilginç hikayeleriyle hem aykırı hem A gibi en ünlü harflerden detaylar var çünkü... Hem not alıp, hem de kullandıkları harfler üzerine kafa yormayı sevenler için çok qarakterli bir yazı aracı... (PT)