Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan özellikle son üç ayda açıklamaları, açtığı davalar ve azarlarıyla gazetecileri ve de bir bütün olarak medyayı kendi hizasına çekme yolunda hız kazandı. Erdoğan cumhurbaşkanı ve kabine toplantılarının "doğal başkanı" olarak her konuda kendini karar sahibi gösteriyor.
Barış Süreci’ne dair çekinceler, Fethullah Gülen cemaatine yönelik devlet içi tasfiyeler ve yolsuzluğa dair toplumsal tepki ve şikayetlerin geliştiği bu üç aylık dönemde, 7 Haziran Genel Seçimleri arifesinde, Meclisten örgütlenme ve protesto özgürlüğünü hiçe sayan kanunlar geçti.
Başbakanlık ve bakanlara, sosyal medya üzerinde gelişen eleştiriler ve toplu itirazların önüne geçmek için 4 saatte sitelerin ve içeriklerinin sansür edilmesine olanak tanınmasından sonra, kişilerin ve bu arada medya temsilcilerinin üst, eşya veya araçlarının aranmasını kolaylaştıran, eylem alanlarından uzaklaştırılmaları ve telefon haberleşmesinin izlenmesine imkan tanıyan İç Güvenlik Paketi de yasalaştı. Başbakanlık, ilk kez RTÜK Kanunu’na dayanarak, Çağlayan Adliyesinde rehin savcının görüntülerinin medyada yer almasından sonra geçici yayın yasağı koydu.
BİA Ocak-Şubat-Mart 2015 Medya Gözlem Raporu, iktidarın özgürlükleri biçmek pahasına ve ulusal ve uluslararası sivil topluma rağmen, kendisini yasal yönde güçlendirdiği bir ortamda, yurttaş, gazeteciler ve ifade özgürlüğüne yönelik ortaya çıkan “yoğun yargısal ve polisiye baskıları” gözler önüne seriyor.
Dünya Basın Özgürlüğü Günü mü?
Türkiye medyası, 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü’ne 180 ülke içerisinde 149. sırada ve yoğun ihlallerle giriyor: Ocak Mart 2015 döneminde 6 gazeteci Terörle Mücadele Kanunu uyarınca 143 yıl hapis istemiyle yargılandı; iki yayın yasağı çıktı; akreditasyon her gün “istenmeyen” medyayı vurdu. 3 gazeteci ve 2 karikatürist Recep Tayyip Erdoğan'a hakaretten ertelemeli 16 ay 20 gün hapis ve 21 bin TL para cezasına mahkum edildi.
49 haber, 312 Twitter mesajı, Facebook, 3 haber sitesi, 2 gazeteci, 2 film, 1 kitap, 2 köşe yazısı, 1 resim sansüre uğradı. AİHM, Türkiye’yi 2’si gazeteci 18 kişiye toplam 22 bin 983 avro (yaklaşık 64 bin 452 TL) tazminat ödemeye mahkum etti. RTÜK, Radyo ve TV’lere toplam 5.480.245 TL idari para cezası verdi.
Medya Gözlem’den başlıklar
BİA Medya Gözlem Raporu’nda “öldürülen gazeteciler”, “hapisteki gazeteciler”, “saldırı, tehdit ve engellemeler”, “soruşturmalar, açılan-süren davalar, kararlar”, “hakaret, kişilik hakları ve tazminat davaları”, “yasaklamalar, kapatmalar, toplatmalar”, “AİHM” ve “RTÜK” bölümleri yer alıyor.
Hapis Gazeteciler: Çoğu Kürt medyasından
Üç ay boyunca gazeteciler hakkında TCK ile TMK birlikte uygulanmak suretiyle yargılamalar sürdü. Yargılamalarda gazeteci ve dağıtımcı / medya çalışanlarına yönelik gazetecilik yoluyla “silahlı örgüt üyesi olmak”, “örgüte yardım etmek” veya “örgüt kurmak, sevk ve idare etmek” suçlamaları devam etti.
23 gazeteci ve 9 dağıtımcı Nisan ayına cezaevinde girdi. Gazetecilerin 14’ü ve dağıtımcıların tamamı Kürt medyasını temsil ediyor ve Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında “örgüt” bağlantılı olarak hapiste bulunuyor.
Geçen yıl aynı dönemde, 35 gazeteci ve 15 dağıtımcı hapisteydi. 35 gazeteciden 17’si hükümlü, 17’si sanık, biri soruşturma görüyordu. 2014 yıl sonu itibariyle 22 gazeteci ve 10 dağıtımcı hapisteydi. Bu gazetecilerden 18'i hükümlü, 3'ü sanıktı; 1'i soruşturma geçiriyordu.
Nisan 2015’e hapiste giren 23 gazeteciden 14’ü 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG'; 2’si 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP); 1’i 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C); 1’i 'Direniş Hareketi', 1’i ‘Türkiye Komünist Emek Partisi/Leninist’ (TKEP/L), 1’i İBDA/C, 1’i “Paralel örgüt”, 1’i gizli belgeleri kullanma davalarından hapiste. Biri de üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) yargılandı. 23 gazeteciden 19’u hükümlü, 2’sinin davası sürüyor; 2’si soruşturma geçiriyor.
Nisan 2014’e cezaevinde giren 35 gazeteciden 22’si ‘KCK/PKK/DYG'; 4’ü 'DHKP-C’; 4’ü 'MLKP’; biri 'Direniş Hareketi', biri de İBDA-C davalarından hapiste, bir gazetecinin örgütü bilinmiyordu. Biri Gezi Direnişi operasyonlarından, bir diğeri de “casusluk” iddiasıyla hapisteydi.
2014 sonu itibariyle cezaevinde bulunan 22 gazeteciden 14'ü 'KCK/PKK/PYG’; 2'si 'MLKP); 1'i ‘DHKP-C’; 1'i 'Direniş Hareketi', 1'i 'TKEP/L’, 1'i İBDA/C, 1'i "Paralel örgüt" davalarından hapiste. Biri de üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) içerdeydi.
1 gazete yazarı öldürüldü, 10’una şiddet
2015 yılının ilk üç ayında, 1 gazete yazarı öldürüldü, 10 gazeteci saldırıya uğradı, 1 sözlü saldırı yaşandı. 7 gazeteci ve 4 gazete tehdit edildi; 2 gazeteci evinde arama yapıldı.
2014’ün aynı döneminde 34 gazeteci, 1 gazete, 1 ajans ve 1 İnternet sitesine yönelik en az 40 fiili saldırı yaşanmıştı. 2014’ün tamamında toplam 142 gazeteci, 2 gazete, 1 gazete matbaası, 6 internet sitesi, 1 Twitter hesabı saldırının hedefi olmuş; gazeteci ve medyaya karşı 23 sözlü saldırı veya tehdit yaşanmıştı.
Uluslararası medyaya da gözaltı
Ocak-Mart 2015’te, 2’si uluslararası medyadan toplam 7 gazeteci ve bir sosyal medya aktörü gözaltına alındı. Hollandalı gazeteci Frederike Geerdink, Twitter yoluyla “PKK propagandası yapmak”tan Diyarbakır'daki evinden gözaltına alındı. 2014’ün aynı döneminde 12 gözaltı yaşanmıştı. 2014’ün tamamında bu sayı 72 idi.
"Terör" davaları ve 301. madde
Ocak-Mart döneminde 6 gazeteci TMK uyarınca 143 yıl hapis istemiyle yargılanıyordu veya haklarında yeni dava açıldı; bunlardan 2’si beraat etti.
2014’ün aynı döneminde TMK davaları sürerken 2014’ün tamamında 1 gazeteciye TMK uyarınca 16 yıl 3 ay hapis cezası verilmiş, 4’ü de 268 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanmıştı.
Bu dönemde, 3 gazeteciye “gizliliği ihlal ve yargıyı etkilemeye teşebbüs”ten dava açıldı, 17 gazeteci hakkında “kin ve düşmanlığa tahrik”ten yeni şikayetler yapıldı. Hukukçu ve Özgür Gündem gazetesi eş genel yayın yönetmeni Eren Keskin, 301. maddeden 10 ay hapse mahkum edildi. İftira iddiasıyla 1 gazeteci 1 yıl 15 gün hapse mahkum oldu, 1 diğeri beraat etti. 2014 yılında 10 gazeteciye, TCK’nın “düşmanlığa tahrik”, “dini değerleri aşağılamak” ve “hakaret” suçlamalarıyla 3 yıl 5 ay 9 gün hapis ve 14 bin 280 TL de para cezası verilmişti.
Çeşitli savcılıklarca Halkların Demokrasi Partisi (HDP) milletvekilleri ve Halkların Demokrasi Kongresi (HDK) üyeleri hakkında Ocak-Mart 2015’te 22 fezleke düzenlendi. Geçen yılın aynı döneminde bu sayı 37; 2014’ün tamamında bu sayı 129’du.
Yasaklar ve sansür
Ocak-Mart 2015 döneminde 3 site, 2 gazeteci, 2 film, 1 kitap, 2 köşe yazısı, 1 resim sansüre uğradı. Başbakanlık, Savcı Mehmet Selim Kiraz'ın rehin alınmasına ilişkin haberlere geçici yayın yasağı, Hakimlik de, Hatay ve Adana'da MİT'e ait araçların durdurulup aranmasıyla ilgili yayın yasağı çıkardı. 49 haber, 312 Twitter mesajı ve Facebook’ta Muhammed Peygamber içeriklerine erişim yasağı gibi 6 sansür olayı daha yaşandı. En az 2 olayda 17 medya organı akreditasyonda ayrımcılığa uğradı.
Geçen yılın aynı döneminde iki yayın yasağı çıkmış, 7 site, 2 Facebook sayfası, 2 afiş, bir film sansüre uğramış, 4 gazeteye bayide satış engeli çıkarılmıştı.
Hakaret cezası, 9’u halen sanık
Mahkemeler Ocak- Mart 2015’te 2 gazeteciye toplam 4 bin 420 TL para cezası verildi, 9 gazeteci halen yargılanıyor; 6’sı beraat etti, 2’sine yeni dava açıldı veya şikayet yapıldı. 4 gazeteci ve 2 gazeteyle ilgili toplam 1 milyon 520 bin TL’lik tazminat davası açıldı.
2014’ün aynı döneminde bir gazete ve 20 kişi toplam 31 yıl hapis ve 41 bin TL para cezasına mahkum edilmişti.
Hakaretten “Erdoğan” cezaları
3 gazeteci ve 2 karikatürist eski Başbakan olan Cumhurbaşkanı Erdoğan'a hakaret ettikleri iddiasıyla toplam ertelemeli 16 ay 20 gün hapis ve 21 bin TL para cezasına mahkum edildi. Gazeteci Barış İnce ve köşe yazarı Ender İmrek hakkında “Cumhurbaşkanı’na hakaret”ten (TCK, madde 299) yeni davalar açıldı. Çanakkale ve Dikili’de 7 kişi toplam 57 bin 100 TL adli para cezasına mahkum edildi.
Sadece haberciler değil, dizi oyuncusu Nazlı Gonca Vuslateri, manken Merve Büyüksaraç, Psikiyatrist Dr. Ahmet Koyuncu ve liseli M.E.A, Erdoğan şikayetiyle yargılanıyor. Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP), Birleşik Haziran Hareketi (BHH) veya Halkın Türkiye Komünist Partisi (HTKP) üyelerinden onlarca kişi, Erdoğan’ı yolsuzluk yapmakla eleştirdikten sonra gözaltına alındı, tutuklandı veya kovuşturmalık oldu.
Ocak-Mart 2014’te 19 kişi, Başbakan Erdoğan'a hakaret veya kişilik haklarına saldırdığı gerekçesiyle toplam 27 bin TL tazminat ve 31 yıl hapse mahkum edilmişti. 2014’ün tamamında, aynı gerekçeyle 2 gazeteci toplam 11 ay 20 gün ertelemeli hapse ve 7 bin TL para cezasına; 61 kişi de, toplam 31 yıl 2 ay 15 gün hapis ve 332 bin 660 TL para cezasına mahkum edilmişti.
Ocak-Mart 2015’te en az 8 gazeteci ve medya çalışanı işten çıkarıldı veya işten çıkma zorunda kaldı. Geçen yılın aynı döneminde bu rakam 60’ti. 2014’ün tamamında 339 gazeteci, yazar ve medya çalışanı işten çıkarılmış veya istifaya zorlanmıştı.
AİHM’de dört mahkumiyet
Son üç ayda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Türkiye’yi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ifade özgürlüğü hakkını düzenleyen 10. maddesini ihlal ettiği ve bu dosyalarda adil yargılama yapmadığı tespitiyle 2’si gazeteci 18 kişiye toplam 22 bin 983 avro (yaklaşık 64 bin 452 TL) maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkum etti.
2014’ün aynı döneminde AİHM, 2 gazeteci ve 1 yayın kuruluşuna toplam 21 bin 553 Avro (yaklaşık 64 bin 600 TL) tazminat ödenmesine hükmetmişti. 2014’ün tamamında bu ceza 135 bin 612 Avro (394 bin 320 TL) idi.
RTÜK’ten 5.5 milyon ceza
Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Ocak-Mart 2015 döneminde haber ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına 27 uyarı, 87 para cezası; radyo kuruluşlarına 2 uyarı, 2 de para cezası verdi. Kurul, Radyo ve TV’lere toplam 5.480.245 TL idari para cezası verdi.
Bu ceza geçen yıl aynı dönemde, TV kuruluşlarına 25 uyarı, 53 para cezası; radyo kuruluşlarına da 6 uyarı, 14 de para cezasıydı. 2014’ün tamamında televizyonlara 78 uyarı, 254 para cezası, radyolara da 12 uyarı ve 7 para cezası verilmişti (EÖ).
