Türkiyenin Kıbrıs Taktiği; ABye Karşı ABD

Kıbrıslı akademisyen Mehmet Hasgüler, Ankara’daki “Kıbrıs zirvesi”nin ardından Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’ın tutumunu ve olası gelişmeleri “bianet”e değerlendirdi. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslar arası İlişkiler Bölümü Başkanı Yrd. Doç. Dr. Hasgüler’in değerlendirmesi ana başlıklarıyla şöyle.

Denktaş’ın çekilmemesi çözümsüzlüğe götürebilir...

Denktaş’ın görüşmelerden çekilmesinin “Türk tarafının elini zayıflatmayacağını” savunan Hasgüler, Denktaş’ın görüşmelere gidip “oyalama taktiği” izleyebileceği görüşünde.

Hasgüler’e göre, görüşmelerin “çözümsüzlükle” sonuçlanması, Türkiye açısından ciddi sorunlar yaratabilir:

“AB’ye üye olan Rum tarafı, Türkiye’nin birliğe üyeliğini oylayacak bir güç konumuna gelir; Türkiye’nin Kıbrıs müzakerelerinde inisiyatif alması zorlaşır. Üyesi olmak istediği birliğin topraklarında asker bulunduran Türkiye’nin bu durumu açıklaması da güçleşir.”

“AB’ye karşı ABD”

Hasgüler, Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) arabuluculuğunu istemesini; ABD’nin de Kıbrıs’ta garantörlük ve asker bulundurma talebini ise; Bosna ve Kosova’da yaşananları hatırlatarak değerlendirdi:

“Bosna ve Kosova’da Avrupa çözüm üretemediğinde devreye ABD girmişti. Aynı durum, Kıbrıs’ta da ABD’yi öne çıkarabilir. ABD de bunun hazırlıklarını yapıyor olabilir. Gelişmeler, ‘Türkiye’nin, AB ile üyelik görüşmelerinin çıkmaza girmesi halinde ABD’nin AB’ye karşı bir denge unsuru olmasını gözettiği’ şeklinde algılanabilir.”

Hasgüler, “bianet”in sorularına verdiği yanıtlar şöyle:

Ankara’da gerçekleştirilen “Kıbrıs” zirvesini nasıl değerlendiriyorsunuz? Gelişmeler olumlu mu? Sizce Denktaş çözüm için ikna oldu mu?

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ziyaretinde Başkan Bush ve Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Kofi Annan ile görüşmelerinde, Kıbrıs konusundaki açmazı 1 Mayıs’a kadar çözebilecek bir inisiyatif almak istedi. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) hükümetinin bu konuda kararlı olduğunu da girişimleri ile gösterdi.

Bu girişimleri hem KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’a hem de hükümete anlatarak; KKTC yöneticilerini Annan’ın 10 Şubat’taki davetinde nasıl bir tutum alacaklarını görüşmek üzere Ankara’ya davet etti.

Görüşmelerin sonunda, Denktaş ikna olmadığını, çünkü görüşmelerin referanduma gidecek şekilde hazırlandığını ve Annan Planı’nda esasta değişiklikte gidilemeyeceğini söylüyor. Dolayısıyla görüşmelere katılırsa Denktaş, doğrudan referanduma sunulacak olan belgeyi imzalamak zorunda kalacak.

21 Nisan’da öngörülen referanduma itiraz edebilmek için Denktaş görüşmecilikten çekilmek isteyebilir. Bir diğer ihtimal, Türkiye’nin görüşmeleri kendisinden habersiz yaptığı gerekçesiyle alınganlık gösteren Denktaş’ın ayak sürümesidir.

Denktaş görüşmecilikten çekilirse?

Bu önemli bir kriz yaratmayabilir. Çünkü, KKTC’de güçlü ve yeni seçilmiş bir meclis var. Denktaş’a görüşmecilik görevini de vermiş olan bu Meclis, yeni bir görüşmeci ya da heyet tayin edebilir.

“Denktaş’ın görüşmecilikten çekilmesi halinde, Türkiye’nin ve Türk tarafının elinin zayıflayacağı” tezini ileri sürenler var…

Bu doğru değil. KKTC’de demokratik seçimler sonrası oluşmuş hükümetin kararlı ve tutarlı bir şekilde görüşmeciliği sürdürmesi hem Türkiye’nin hem de KKTC’nin elini güçlendirebilir.

Ancak, KKTC içindeki üç bakanın dışarıdan atanmasından ötürü, yargıya gitmiş bir mesele var. Hükümetin Anayasa’ya uygun olup olmadığı tartışılıyor. Yargı, “hükümet yasal değildir, Anayasaya uygun kurulmamıştır” şeklinde karar verirse, çıkmaz oluşur, Türk tarafının eli zayıflar. Görüşmeyi yürütecek KKTC tarafı, bertaraf olmuş olur.

Denktaş ve Türkiye’nin tutumu ile Papadopulos ve Yunanistan’ın tutumunu karşılaştırmak gerekirse? ABD’nin görüşmelere katılması ihtimali söz konusu mu?

Denktaş’ın bu noktada görüşmecilikten çekilmesi girişimi, yalnız olmadığı izlenimi uyandırıyor. Türkiye’de daha önceki süreçlerde olduğu gibi, hükümetin dışında belli kurumlar açık ve kapalı olarak Denktaş’a destek mi veriyorlar?

Hükümet Milli Güvenlik Kurulu (MGK) kararı ile inisiyatif aldığına göre, Denktaş bu kurumlardan ciddi bir destek almamalı. O zaman hükümet, Denktaş’ı zorlamalı. Çünkü, Kıbrıs gün geçtikçe yeni aktörlere de açık bir soruna dönüşüyor.

Dün yapılan Amerika Birleşik Devletleri (ABD) mahreçli bir habere göre, ABD Kıbrıs’ta hem garantörlük hem de askeri üs istiyor. Buna göre, ABD’nin de bu görüşmelerde sandalyesinin olacağını ve etkin olarak görüşmelerde yer almak istediğini düşünebiliriz.

Hazin olan, Kıbrıs Rumları ile Yunanistan’ın pozisyonları güçlü olduğu halde yek vücut hareket etmeyi başarması, “milli dava” konusunda duyarlı davranan Denktaş’ınsa Türkiye ve KKTC hükümetiyle birlikte hareket etmeyeceğini göstermesi. Bu Yunanistan’ın ve Kıbrıs Rumlarının tutumuyla kıyaslandığında normal ve olağan bir tutum olmaktan çıkıyor.

Denktaş görüşmelerden çekilmezse?

Denktaş, 21 Nisan’da KKTC’de yapılması öngörülen referanduma, Annan çözümüne karşı tutum almak ve kendisiyle tutarlı kalabilmek için görüşmecilikten çekilebilir.

Ancak, önceki deneyimlerimiz Denktaş’ın gitmeyeceğini söylediği görüşmelere son dakika kararıyla katıldığını gösteriyor. Denktaş’ın zigzaglar çizdiği de biliniyor. Yani, bugün yaşadığımız belirsizlik, Denktaş’ın genel yaklaşımına aykırı bir tutum değil.

KKTC Cumhurbaşkanı bugün ya da yarın görüşmelere katılacağını da açıklayabilir. Görüşme sürecinde de yeni bir takım krizler yaratabilir. Çünkü Denktaş, Kıbrıs sorunu konusunda “çözüm” değil “oyalama” odaklı bir tavrı benimsiyor.

Denktaş çekilmez ve 1 Mayıs’a kadar çözüme ulaşılamazsa; bu Türkiye açısından nasıl sonuçlar doğurur?

Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Papadopulos da Denktaş gibi, soğuk savaş eskisi bir politikacıdır. O da statükonun değişmesini fazla istemiyor. Ancak, Denktaş’ın statükoculuğunun Papadopulos’a göre daha fazla öne çıkması, kamuoyuna KKTC’nin ve Türkiye’nin çözüm istemediği şeklinde yansıyor. Türkiye, bundan kurtulmak istiyordu.

Denktaş’ın bir son dakika kararıyla görüşmelere katılması; görüşmeleri uzatıp çözümün 1 Mayıs’tan sonraya kalmasını sağlayacak, dolayısıyla referandum tarihini de geçecek bir oyalama taktiği izlemesi, Türkiye açısından ciddi sonuçlar doğurabilir.

Kıbrıs Rumları AB üyesi olduktan sonra, Türkiye’nin de KKTC hükümetinin de çözüm için inisiyatif alması güçleşecektir. Bu da Türkiye ve KKTC açısından sorun yaratacaktır. Türkiye’nin üyesi olmak istediği bir örgüte Kıbrıslı Rumlar önce girecek ve Türkiye’nin üyeliğini oylayan güç haline gelecekler.

Türkiye ise, “Kıbrıs’ta asker bulunduran, AB topraklarında asker bulunduran” ülke sıfatını taşırken, öte yandan o örgüte girmeye çalışacak. Bu, işin karmaşıklaşmasına yol açabilir.

Daha önce, Avrupa’nın ortasındaki Bosna ve Kosova meselelerinde, Avrupa’nın çözüm üretemediği noktada devreye ABD’nin girdiğini biliyoruz. Aynı durum, Kıbrıs’ta da ABD’yi öne çıkarabilir. ABD’nin de bunun hazırlıklarını yaptığını, garantörlük ve askeri üs istemesiyle görmek mümkün.

AB üyeliği peşinde ciddi ve sebatlı bir mücadele veren Türkiye’nin ABD ve BM’yi devreye sokması, “AB üyeliğinin gelecekte çıkmaza girmesi halinde ABD’nin AB’ye karşı bir denge unsuru olmasını gözettiği” şeklinde algılanabilir. Ancak aktörler arttıkça sorun da karmaşıklaşıyor.

Bazı siyasi partiler, Türkiye’de Kıbrıs konusunda referandum yapılmasını gündeme getiriyor. Siz bu ihtimali nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu parlak bir fikir değil. Kıbrıs Türkiye’nin bir ili olsaydı, bu tartışılabilirdi. Oysa KKTC, Türkiye’nin tanıdığı ayrı bir devlet. Ayrı bir devlet için Türkiye nasıl referandum önerisinde bulunabilir?

Kıbrıs Türkiye’nin doğrudan iç hukuk meselesi değildir. Türkiye’de dış politika konularında referandum yapıldığı görülmemiştir. Bu nedenle, KKTC ve Kıbrıs Rumlarının kendi geleceklerini tayin etmek için referandum yapmaları ne kadar olağan bir durumsa, Türkiye’de referandum o kadar olağan dışıdır ve doğru değildir. (BB)