Türkiye Özgürlükler Karnesi nin Neresinde?

Freedom Houseın Dünya Özgürlükler Araştırmasında, 2000-2001 yılı itibariyle Türkiye, genel olarak kısmen hür ülkeler kategorisinde yer aldı. Türkiyedeki siyasal sistem, askerlerin etkisinde başkanlık-parlamenter rejim olarak gösterildi.

İstanbul

Bir sivil toplum örgütü olan Freedom House'ın her yıl yaptığı Dünya Özgürlükler Araştırması 2000-2001 yılı için şu şöyle bir tablo ortaya koyuyor:

* 192 devletten 86'sı "hür", 58'i "kısmen hür" ve 48'i de "hür olmayan" ülkeler kategorisinde yer aldı.

* Başka bir anlatımla, dünya nüfusunun yüzde 40'ı (2.465.000 000) "hür" devletlerde; yüzde 23.7'si (1.435 000 000) "kısmen hür" devletlerde ve yüzde 35.61'i de (2 157 000 000) "hür olmayan" devletlerde yaşıyor.

* 1990'ların başında dünyada 65 hür, 50 kısmen hür, 50 hür olmayan devlet vardı.

* Bu tablo 1995'te şöyleydi: 76 hür, 62 kısmen hür ve 53 hür olmayan devlet vardı.

* Demek ki on yıl içinde hür devletlerin sayısı 65'ten 86'ya yükselirken kısmen hür olanların sayısı 50'den 58'e çıktı, hür olmayan devletlerin ise sayısı 50'den 48'e geriledi.

* Türkiye, genel olarak "kısmen hür" ülkeler kategorisinde yer alıyor. (Türkiye'nin siyasal haklar reytingi ortalama 4 (dört), sivil/medeni özgürlükler reytingi ise 5 (beş) olarak tespit edilmiş.)

* Türkiye'deki siyasal sistem, "askerlerin etkisinde başkanlık-parlamenter rejim" diye gösterildi.

* Türkiye ile aynı kategoride; ortalama 4.5 reytingi ile Arnavutluk, Bosna-Hersek, Cibuti, Doğu Timor, Fiji, Gabon, Gine-Bissau, Kuveyt, Fas, Sierra Leone, Ukrayna ve Zambiya yer alıyor.

* Türkiye'den daha iyi durumda olanlar arasında, Burkina-Faso, Ürdün, Lesotho, Nijer, Nijerya, Tanzanya gibi Afrika devletleri de yer alıyor.

* Afrika devletlerinden Mali, "hür" devletler sınıfında gözüküyor.

Freedom House Nedir?

Merkezi Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington şehrinde bulunan Freedom House'un New York, Belgrad, Bükreş, Budapeşte, Kiev ve Saraybosna'da şubeleri bulunuyor.

Freedom House'ın yönetiminde, dünya çapında siyaset bilimciler, siyaset adamları, hukukçular, insan hakları gözlemcileri ve devlet adamları bulunuyor. Muhtelif proje ve araştırmalarında da değişik üniversitelerden bilim adamları, gazeteciler ve uzmanlar görev alıyor.

Freedom House'nın gerçekleştirdiği pek çok araştırma arasında en önemlisinin, her yıl tekrarlanan "Freedom in the World" araştırması olduğu belirtiliyor.

Bu araştırma, tüm dünya devletlerini, tartışmalı/sorunlu bölgeleri ve toplumları kapsıyor. Araştırma, esasta siyasal haklar ve sivil/medeni özgürlükler temelinde yapılıyor.

Siyasal haklar konusunda şu kriterler gözetiliyor:

Ülkeyi yönetenlerin hür ve adil bir seçimle seçilmeleri, gerçek siyasal gücün seçilenlerin elinde olup olmaması, vatandaşların örgütlenme, muhalefet yapabilme haklarının olup olmaması, kültürel, dini ve etnik grupların makul ölçüde özerkliklerinin bulunup bulunmaması...

Sivil/medeni özgürlükler konusunda ise şu kriterler dikkate alınmaktadır:

İfade ve inanç özgürlüğü, özgür dini kurumların varlığı, hukuk devleti ve insan haklarına ne kadar saygı duyulduğu ...

Hür, kısmen hür ve hür olmayan ülkeler...

Ülkelerdeki mevcut durum 1 ile 7 arasında değişen bir reyting sayısı ile değerlendiriliyor ve sonuçta ülkelerin siyasal haklar ve medeni özgürlükler konusunda bir karnesi ortaya çıkıyor.

Buna göre ülkeler üç temel kategoriye ayrılıyor.

* Reytingi en iyi olan 1 ile 2.5 arasında olanlar "hür" (free),

* 2.5 ile 5 arasında olanlar "kısmen hür" (Partly Free)

* 5 ile 7 arasında olanlar da "hür olmayan" (not free) sınıfına yerleştiriliyor.

Böylece her yıl hür, kısmen hür ve hür olmayan ülkeler tablosu elde ediliyor. (NU)