Türkiye’nin 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün yedi yıllık görev süresi 28 Ağustos 2014'te doluyor.
10 Ağustos'taki cumhurbaşkalığı seçimlerinde Adalet ve Kalkınma Partisi adayı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhuriyet Halk Partisi adayı Ekmelettin İhsanoğlu ve Halkların Demokrasi Partisi adayı Selahattin Demirtaş yüzde 51 oy almak için yarışacaklar. Hiçbiri yüzde 51'i tutturamazsa en çok oy alan iki adaydan biri 24 Ağustos'taki ikinci turda Türkiye'nin 12. cumhurbaşkanı olacak.
Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca kadın cumhurbaşkanı görmedi, kadın aday bile gösterilmedi. 2014 seçimleri için üç aday açıklandı ve en azından bir beş yıl daha kadın cumhurbaşkanı görmeyeceği kesinleşti.
En çok, en az
En uzun süre Mustafa Kemal Atatürk (15 yıl), en kısa süre de Turgut Özal (3 yıl 159 gün) cumhurbakanlığı yaptı. Atatürk’ten sonra en uzun süreli cumhurbaşkanı İsmet İnönü (12 yıl) oldu.
Celal Bayar 10, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk, Kenan Evren, Süleyman Demirel ve Ahmet Necdet Sezer de yedişer yıl Çankaya’da kaldılar. Abdullah Gül de 28 Ağustos 2014’te yedi yılını dolduracak. Cemal Gürsel'in görev süresi ise altı yıl oldu.
Darbeyle geldiler
Darbeyle gittiler
Atatürk ve Özal görevleri sırasında hayatlarını kaybettiler. Cemal Gürsel'in grevine hastalık nedeniyle TBMM'nce son verildi.
Celal Bayar 27 Mayıs 1960 askeri darbesiyle görevinden alındı. 7 Nisan 1980'da süresi dolduğu için görevinden ayrılan Fahri Korutürk'ün yerine yenisi seçilemediği için Cumhuriyet Senatosu Başkanı İhsan Sabri Çağlayangil'in vekil cumhurbaşkanlığına 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle son verildi.
Altı asker cumhurbaşkanı
11 Cumhurbaşkanının altısı askerdi; Atatürk (mareşal), İsmet İnönü (orgeneral), Cemal Gürsel (orgeneral), Cevdet Sunay (orgeneral), Fahri Korutürk (oramiral), Kenan Evren (orgeneral).
İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk 1923'te oy birliğiyle seçildi, dört dönem cumhurbaşkanlığı yaptı. İsmet İnönü de dört, Celal Bayar üç, kalanlar birer kez cumhurbaşkanlığına seçildiler.
Göreve en genç başlayan Atatürk (42), en yaşlı başlayan ise Fahri Korutürk (69) idi.
Siviller
İlk sivil cumhurbaşkanı Celal Bayar’dı. İkinci sivil cumhurbaşkanını Türkiye 29 Yıl sonra Turgut Özal’ın seçilmesiyle gördü. Böylece sivil cumhurbaşkanları dönemi başladı. Özal Anavatan Partisi (ANAP) genel başkanlığından ve başbakanlıktan istifa ederek Çankaya’ya çıktı. Özal'ın ölümü üzerine Doğru Yol Partisi’nden ve Başbakanlıktan istifa eden Süleyman Demirel cumhurbaşkanı oldu.
Ahmet Necdet Sezer siyasi partiler dışından bir cumhurbaşkanıydı; hukukçuydu, Anayasa Mahkemesi başkanlığından istifa ederek Türkiye’nin 10. cumhurbaşkanlığına getirildi.
Yeni dönem: 5+5
Cumhurbaşkanları 2007'de anayasa değişikliğine kadar meclis tarafından bir defa yedi yıllığına seçilmekteydi, bundan sonra halk tarafından en fazla iki defa beş yıllığına (5+5) seçilecek.
Mustafa Kemal Atatürk (29 Ekim 1923- 10 Kasım 1938)
TBMM'de 29 Ekim 1923 günü Cumhuriyet ilan edilirken, Mustafa Kemal de Cumhurbaşkanı seçildi. 1938’deki ölümüne dek arka arkaya 4 kez cumhurbaşkanı seçilen Atatürk, bu görevi en uzun süre yürüten cumhurbaşkanı oldu.
Mustafa Kemal 23 Nisan 1920’de Meclis ve Hükümet Başkanı seçilmişti.
İsmet İnönü (11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950)
Atatürk’ün ölümü üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi İsmet İnönü'yü cumhurbaşkanı seçti. İnönü aynı zamanda CHP Genel Başkanlığı’na da getirildi. CHP’nin 26 Aralık 1938’de toplanan I. Olağanüstü Kurultayı’nda partinin değişmez genel başkanı seçilerek Millî Şef unvanını aldı.
Celal Bayar (22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960)
Çok partili siyasî yaşamın başlaması üzerine 1946'da Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti’yi kurdu ve başkanlığa getirildi. Partisinin 1950 seçimlerini kazanmasından sonra 22 Mayıs 1950’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce Türkiye’nin üçüncü cumhurbaşkanı seçildi. 27 Mayıs 1960 askeri darbesiyle görevden alınan Bayar, olağanüstü Yassıada mahkemelerinde yargılandı.
Cemal Gürsel (27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966)
27 Mayıs 1960 günü gerçekleştirilen askerî darbeden Milli Birlik Komitesi'nin (MBK) başına getirildi. 28 Mayıs'ta devlet ve hükümet başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri Başkomutanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı yetkilerini üstlenerek yeni hükümeti kurdu. Halkoyuna sunulan ve kabul edilen bu Anayasa gereğince 10 Ekim 1961’de yapılan seçimlerden sonra oluşturulan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye’nin dördüncü cumhurbaşkanı seçildi.
1966 yılında başlayan rahatsızlığının, görevini yapmasına engel olacak duruma gelmesi üzerine,TBMM kararıyla cumhurbaşkanlığı görevine son verildi.
Cevdet Sunay (28 Mart 1966 - 28 Mart 1973)
1960 yılında Genelkurmay Başkanlığı’na atandı.1966'da emekliye ayrılmasının ardından Cumhuriyet Senatosu kontenjan üyeliğine getirildi. Sunay, Gürsel’in rahatsızlığı sebebiyle cumhurbaşkanlığı görevinin sona ermesi üzerine 28 Mart 1966’da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde beşinci cumhurbaşkanı seçildi. Yedi yıllık görev süresini tamamlayınca 1973'ten 1980'deki askeri darbesine kadar Cumhuriyet Senatosu üyesi idi.
Fahri Korutürk (6 Nisan 1973 - 6 Nisan 1980)
Deniz Kuvvetleri Komutanlığı görevinden 1960'ta emekli olduktan sonra Moskova ve Madrit büyükelçiliklerinde bulundu. 1968'de Cumhuriyet Senatosu üyesi oldu. 1973'te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce cumhurbaşkanı seçildi.
1980'de yedi yıllık hizmet süresi tamamladıktan sonra 12 Eylül 1980 askerî darbesine kadar Cumhuriyet Senatosu tabii üyesi idi.
Kenan Evren (9 Kasım 1982 - 9 Kasım 1989)
7 Mart 1978’de Genelkurmay Başkanlığı’na atandı. Bu görevi sırasında 12 Eylül 1980’de gerçekleştirilen askerî darbeyle diğer görevlerinin yanı sıra Milli Güvenlik Konseyi ve devlet başkanlığını da üstlendi.
7 Kasım 1982’de halkoyuna sunulan ve kabul olunan Anayasa ile Türkiye’nin yedinci cumhurbaşkanı olarak göreve başladı. 9 Kasım 1989’da görev süresini tamamlayarak cumhurbaşkanlığından ayrıldı.
Turgut Özal (9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993)
2 Eylül 1980 askerî müdahalesinden sonra kurulan hükûmete ekonomik işlerden sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak atandı. 1982'de istifa etti. 1983'te Anavatan Partisi’ni kurdu ve aynı yıl yapılan genel seçimlerde partisinin birinci gelmesi üzerine hükümeti kurmakla görevlendirildi. 31 Ekim 1989’da Türkiye Büyük Millet Meclisi'ncecumhurbaşkanı seçildi. 17 Nisan 1993 günü geçirdiği bir rahatsızlık sonucu görevi sırasında vefat etti.
Süleyman Demirel (16 Mayıs 1993 - 16 Mayıs 2000)
20 Ekim 1991 genel seçimler sonrasında Doğru Yol Partisi ile Sosyaldemokrat Halkçı Parti’nin oluşturduğu koalisyon hükümetinde başbakan olarak görev aldı. 16 Mayıs 1993’te, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce cumhurbaşkanı seçildi. Demirel, 16 Mayıs 2000'de görev süresi sona erdi.
A. Necdet Sezer (16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007)
1988'de Anayasa Mahkemesi asıl üyeliğine atandı. Sezer, Anayasa Mahkemesi Kurulu’nca da 6 Ocak 1998’de Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’na seçildi.
5 Mayıs 2000’de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce ortak aday olarak cumhurbaşkanı seçildi. 16 Mayıs 2000’de başladığı görevini 28 Ağustos 2007'de tamamladı.
Abdullah Gül (28 Ağustos 2007-)
2001’de Adalet ve Kalkınma Partisi’nin kuruluşunda rol alanlardandı. Siyasî ve Hukukî İşlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. 18 Kasım 2002'de Başbakan oldu. 2003 – 2007 yıllarında Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanıydı. 28 Ağustos 2007'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce Cumhurbaşkanı seçildi, 28 Ağustos 2014'te görev süresi doluyor. (BA)
