30 Ağustos Uluslararası Kayıplar Günü'nde, Bütün Kişileri Zorla Kaybedilmeden Korumak İçin Uluslararası Sözleşme hâlâ yürürlüğe girmiş değil. Bu yıl 6 Şubat'ta imzaya açılan sözleşmeyi 61 ülke imzaladı. Türkiye henüz imza atmış değil. Son imza atan ülkeler Ermenistan, İrlanda, Ekvador ve İtalya. Sözleşme 20 ülkenin taraf olmasıyla yürürlüğe girecek.
Uluslararası Kızılhaç, Kayıplar Günü'yle ilgili raporunda "saklı bir trajedi" olarak adlandırdığı zorla kaybetmelerle ilgili uluslararası toplumun yeterince bir şey yapmadığını söylüyor.
Dünya çapında zorla kaybedilenlerin sayısı kesin olarak bilinmiyor. Irak'ta 1980'den bu yana çatışmalar nedeniyle kaybedilenlerin sayısının 375 binle 1 milyon arasında, eski Yugoslavya'da on yıl önceki çatışmalar nedeniyle de hâlâ 17 binden fazla kişinin kayıp olduğu tahmin ediliyor. Afrika'da da on binlerce kişinin kayıp olduğu biliniyor. Kızılhaç'a göre, yalnızca Angola'daki kayıpların sayısı 22 bini buluyor.
UAÖ: Sözleşme bir an önce uygulamaya konmalı
Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) de "kayıplar geçmişe ait bir gerçeklik" olmadığını, ABD'nin diğer hükümetlerle işbirliği halinde "terör şüphelilerini" zorla kaybettiğini anımsattı ve "Bu suçları işleyenler neredeyse tamamen cezasız kalıyor" dedi.
Örgüt uluslararası toplumdan Kayıplar Sözleşmesi'nin bir an önce onaylanmasını ve bağlayıcılık kazanmasını, bütün dünyada etkin şekilde uygulanmasını istedi.
Kayıplar Sözleşmesi, zorla kaybetmeye mutlak bir yasak getirmesinin yanı sıra, taraf devletlerin iç hukuklarında bu eylemi bir suç olarak tanımlamasını da şart koşuyor. Ayrıca yaygın veya sistematik kaybetme eylemlerini de insanlığa karşı işlenen suçlar kapsamında sayıyor.
Sözleşme, hem kaybedilenlerin hem de ailelerin haklarını da garanti altına alıyor. Bunların arasında kaybetme eyleminin koşullarıyla, kaybedilen kişinin akıbetiyle ilgili gerçekleri bilme hakkının yanı sıra, zararın tazmini de yer alıyor.
Sözleşe kapsamında kurulacak 10 üyeli bağımsız uzman komitesi, kayıpları arama ve bulmanın yanı sıra, bireysel vakalarda acil talep alma, ilgili taraf devlete ziyaret düzenleme, taraf devletlerden birinin yetki alanında sistematik veya yaygın kaybetme uygulaması olduğundan kuşku duyulması halinde konuyu BM Genel Kurulu'na getirme yetkisi de bulunuyor.
BM Çalışma Grubu: Kayıp vakaları artıyor
Birleşmiş Milletler (BM) Zorla veya Gönülsüz Kayıplar Çalışma Grubu da, Kayıplar Günü'yla ilgili açıklamasında, dünya çapında özellikle çatışma ortamlarına bağlı olarak kayıp vakalarının arttığını, kısa süreli kayıpların da en dişe verici olduğunu dile getirdi. Çalışma Grubu, bu tür bir özgürlüğünden alıkoyma uygulamasının süresi ne olursa olsun zorla kaybetme niteliği taşıdığına dikkat çekti.
Zorla kaybetme, aynı anda birçok insan hakları ihlali anlamına geliyor: Kişi güvenliği ve bütünlüğü, işkence, zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele görmeme, adil yargılanma ve aile yaşamı hakları. (TK)
