Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 2008-2009 yılları arasında "Bağımsız Demokrasi Sosyalizm İçin Yürüyüş", "Ezilenlerin Sosyalist Alternatifi Atılım", "Özgür Mezopotamya", "Günlük", "Siyasi Alternatif", "Özgür Görüş", Süreç", "Rojev" ve "Demokratik Açılım" gazetelerinin yasaklayan Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 10. Maddesinde yer alan İfade Özgürlüğü hakkını ihlal ettiği gerekçesiyle 13.500 Euro tazminat ödemesine karar verdi.
Basım ve dağıtım durdurma kararlarını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin AİHS'nin 10. maddesine aykırı bulan AİHM, gazetelere yönelik bu tür yasaklamaları "demokratik bir toplumda gereksiz" ve "sansür" olarak tanımladı. AİHM kararında 20 Ekim 2009 tarihli AİHM "Ürper ve Diğerleri" kararına da atıfta bulunuldu.
Özgür Gündem, Gündem, Güncel ve Gerçek Demokrasi gazetelerinin yayınlarının 16 Kasım-25 Ekim 2007 tarihleri arasında 15 gün ila bir ay arasında değişen sürelerle durdurulması hakkındaki "Ürper ve Diğerleri" kararında şu ifadeler yer alıyordu:
"AİHM, gazete yayınlarının durdurulmasına yönelik kararların önleyici etkisinin, başvuranların ileride benzer makale ve haberler yayımlamasını engellemek ve mesleki faaliyetlerini aksatmak için üstü kapalı bir yaptırım anlamına geldiği sonucuna varır."
"AİHM, yerel mahkemelerin, kısa süreliğine de olsa, davacı gazetelerin basım ve dağıtımlarını durdurarak kendilerine verilen sınırlı takdir marjını aştığı ve basının demokratik toplumun gözlemcisi rolünü gerekçesiz bir şekilde sınırlandırdığı sonucuna varır.
"3713 No'lu Kanun'un 6/5 maddesi temel alınarak gazetelerin tamamının ileriki basımlarını yasaklamak, demokratik bir toplumda 'gerekli' olan sınırlama kavramını aşmış ve sansürle aynı anlama gelmiştir."
AİHM, Ürper ve Diğerleri davasında suçlu bulduğu Türkiye'nin başvuru sahiplerine 5 bin avro'dan (10 bin 750 TL) 40 bin avro'ya (86 bin TL) kadar varan tutarlarda maddi tazminat; her bir başvuru sahibine bin 800 avro (3 bin 870 TL) manevi tazminat ve mahkeme giderleri karşılığında da toplam 4 bin avro (8 bin 600 TL) ödenmesine karar vermişti.
AİHS İfade Özgürlüğü Maddesi
Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamlarının müdahalesi olmaksızın ve ulusal sınırlara bakılmaksızın, bir görüşe sahip olma, haber ve düşünceleri elde etme ve bunları ulaştırma özgürlüğünü de içerir. Bu madde, devletin radyo yayıncılığını, televizyon ve sinema işletmeciliğini izne bağlamasına engel değildir. (EA)
