Türkiye cezaevi nüfusu artışında Avrupa birincisi

Avrupa Konseyi'nin 2022 sayımlarına dayalı, yıllık ceza istatistikleri raporu yayımlandı. Raporu hazırlayan ekibin baş araştırmacısı Marcelo Aebi, Türkiye'deki hapishane nüfusu oranının 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminden bu yana gözlemlenen uzun vadeli eğilim paralelinde yılda yüzde 15 oranında artmayı sürdürdüğünü söyledi.

Rapora göre, Türkiye 2022'de cezaevlerinde tuttuğu toplam 348 bin 265 insan ve her 100 bin kişi başına 405 mahkum oranıyla zindancılıkta Avrupa birinciliğini elde tutmayı sürdürüyor.  

Lozan Üniversitesi öğretim üyesi, kriminolog Aebi, DW'ye verdiği demeçte "Türkiye'de terörle mücadele yasaları kapsamında hüküm giyen pek çok insan var." dedi.

Dünya İşkenceyle Mücadele Örgütü'ne (OMCT) göre Türkiye'de hapsedilme oranı 2011-2021 arasındaki 10 yıl içinde yüzde 89,3 arttı.

En yüksek cezaevi nüfusu sıralamasında Türkiye'nin arkasına dizilen ülkeler ve 100 bin kişi başına mahkum sayıları şöyle: Gürcistan (256), Azerbaycan (244), Moldova (242) ve Macaristan (211). En düşük sayılar ise Finlandiya (52), Hollanda (52), Norveç (55) ve Almanya (69). 

Avrupa Konseyi raporunda, "Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye dahil olmak üzere Doğu Avrupa ülkeleri ve Kafkaslar bölgesi[nin], Batı ve Kuzey Avrupa'daki benzerleriyle karşılaştırıldığında oldukça yüksek hapishane nüfus oranları sergil[ediği]" belirtildi. 

Rapora göre "Yelpazenin öteki ucunda oldukça düşük hapishane nüfusu oranları bildiren Almanya, Hollanda, Slovenya, İsviçre ve İskandinav ülkeleri var." 

Avrupa hapishanelerinde
1 milyonu aşkın mahkûm var

DW'nin haberine göre, Ankara'nın birinciliğe yükselmesinde, önceki lider Rusya'nın Ukrayna savaşı sonrasında Avrupa Konseyi'nden çıkarılması belirleyici oldu. Bununla birlikte Şubat 2023 öncesindeki 12 ayı kapsayan raporun gösterdiği üzere, Türkiye cezaevi nüfusunu oranını artırma konusunda tek değil.

Yılda yüzde 52,1'le çarpıcı bir artış kaydeden Moldova'yı, Kuzey Makedonya (yüzde 25,5), Kıbrıs (yüzde 24,8), ve Azerbaycan (yüzde12,5) izledi. 

Avrupa Konseyi sözleşmesinin imzacısı 47 ülkedeki cezaevleri yönetimleri arasında yapılan soruşturmada kıtada cezaevlerinde tutulan nüfus oranı, ortalama yüzde 2,4 arttı. 31 Ocak 2023 itibarıyla Avrupa'nın toplam hapishane nüfusu 1 milyon 36 bin 680 oldu. 

COVID-19  salgını dolayısıyla cezaevlerinden salınanların yeniden içeri alınmaya başladığı 2021'de de buna yakın bir artış kaydedilmişti. COVID-19 Avrupa'yı etkisi altına alırken aralarında Türkiye'nin de olduğu bazı ülkeler ölümcül solunum yolu hastalığı riskini yönetmek için kapalı kurumlarda tutulan mahkumları salıvermişti. 

COVID-19 krizi öncesinde Avrupa'daki cezaevi nüfus oranı 2013'te en yüksek orana ulaşmış ve bunu uzun bir düşüş dönemi izlemişti. 

COVID-19 öncesine dönüş mü, 
temelli bir değişim mi?

Avrupa Konseyi araştırmacısı Aebi "son kaydedilen artışın uzun vadeli bir eğilimi mi yansıttığı yoksa yalnızca pandemi sonrası bir toparlanma mı olduğunu belirtmek için henüz çok erken olduğunu" söyledi. 

Cezaevine alınma oranının 2022'de yüzde 5,1 arttığı İsveç örneğine işaret eden Aebi, "Buna kesin bir cevabım yok ama bir şeyler değişiyor." dedi.

"Basını geriye doğru tararsanız 10, 15 yıl önce, İsveç'in cezaevlerini kapatacağını söylüyorlardı çünkü çok az mahkûm vardı." dedi. "Artık [bu ülkenin] çetelerle ciddi bir sorunu var ve artışın gerçek nedeni de bu."

Aebi, Avrupa'da cezaevlerinde yatan mahkumların hüküm giydiği başlıca suçların yarısından çoğunun uyuşturucu ve şiddetle bağlantılı olduğunu vurguladı.

(AEK)