Avrupa ülkeleri, özellikle Çin’in 2018 yılında plastik atık ithalatını yasaklamasıyla birlikte yeni bir atık yollama noktası bulmaya yöneldi. Türkiye, bu yönelimin ardından Avrupa atıkları için sık kullanılan bir rota haline geldi.
Greenpeace Akdeniz ve Avrupa ofislerinin yaptığı araştırmalara göre, Türkiye 5 yıldır Avrupa’dan en fazla plastik atık ithal eden ülke. 2004–2023 arası dönemde Avrupa Birliği’nin AB dışındaki ülkelere yaptığı atık ihracatı yüzde 72 oranında artarken, Türkiye’nin bu ihracattaki payı da dikkat çekici şekilde yükseldi.
Türkiye’ye en çok atık İngiltere ve AB Ülkelerinden geliyor
Greenpeace Türkiye’nin verilerine göre, 2023 yılında Türkiye’ye en çok plastik atık gönderen ülkelerin başında İngiltere geliyor. İngiltere’yi sırasıyla Almanya, Belçika, İtalya ve Hollanda takip ediyor:
İngiltere: 140 bin 907 ton
Almanya: 87 bin 109 ton
Belçika: 74 bin 141 ton
İtalya: 41 bin 580 ton
Hollanda: 27 bin 564 ton
Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) ve BM Comtrade verilerine göre, 2023 yılında Avrupa Birliği’nin toplam plastik atık ihracatının yüzde 24’ü Türkiye’ye yapıldı. AB’den OECD ülkelerine gönderilen plastik atıkların yüzde 56’sının ise Türkiye’ye gönderildiği bildirildi.
Yüksek düzeyde dioksin ve furan tespit edildi
Greenpeace Akdeniz, Almanya ve İngiltere ofislerinin 2020 ve 2021 yıllarında Adana’da gerçekleştirdiği saha araştırmaları kapsamında, 5 farklı atık döküm sahalarından toprak, kül, su ve nehir dibi çamuru örnekleri aldı.
Greenpeace, araştırma laboratuvarında yapılan incelemeler sonucu şu bilgileri paylaştı:
- İncelenen tüm örneklerde zararlı kimyasallara rastlandı.
- Atık plastik parçalarında yüksek oranda ağır metaller ve zehirli organik kimyasallar bulundu.
- Toprak ve kül örneklerinde yüksek düzeyde klorlu dioksin ve furan tespit edildi.
Analiz edilen kimyasalların, dökülen ve açıkta yakılan plastik atıklardan kaynaklandığı belirlendi.
Türkiye 5 yıldır Avrupa’dan en çok plastik alan ülke
Türkiye, 2019 yılının sonunda ithal atık işleme kotasını yüzde 80’den yüzde 50’ye indirerek ilk sınırlamayı getirdi. 2021 yılında, plastik atık ithalatına yönelik geçici yasaklar ve düzenlemeler uygulandı. Mayıs 2021’de polietilen plastik ithalatı yasaklandı; ancak bu yasak Temmuz 2021’de geri çekildi.
Greenpeace verilerine göre, atık ithalatına yönelik düzenlemelere rağmen 2024’te İngiltere’den gelen atık plastik miktarı, bir önceki yılın seviyelerine yaklaşmış durumda.
Küresel Plastik Anlaşması süreci
Nisan 2024’te gerçekleşen INC-4 toplantısında Türkiye delegasyonu, yeni Küresel Plastik Anlaşması’na ilişkin görüşünde, çevre korumayı önceliklendiren ancak ticareti engellemeyecek, kademeli geçişleri dikkate alan bir metin önerisinde bulundu.
Birleşmiş Milletler öncülüğünde yürütülen Küresel Plastik Anlaşması, plastik üretiminin, kullanımının ve imhasını küresel ölçekte düzenlenmesini hedefliyor. Avrupa Birliği, 2026 itibarıyla OECD dışı ülkelere plastik atık ihracatını yasaklamayı planlıyor. Ancak Türkiye’nin OECD üyesi olması nedeniyle bu kısıtlama Türkiye’yi kapsamıyor.
Atık gönderimini durdurma çağrısı
Greenpeace Türkiye, Türkiye’nin atık ithalatındaki rolü nedeniyle Avrupa ülkelerine çağrıda bulunarak bu ticaretin sona erdirilmesini talep ediyor. Çevresel kirliliği, halk sağlığı üzerindeki etkiler ve atıkların imha süreçlerine dair veri eksikliği ise gündemdeki yerini koruyor. Türkiye’de atık ithalatı ve yönetimiyle ilgili olarak bugüne kadar bilinen herhangi bir yasal soruşturma ya da yaptırım uygulanmadığı da belirtiliyor.
(HA)
