ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan 2025'te yaptığı açıklamayla, ABD'nin ithalat politikalarında önemli değişiklikler yaparak, tüm ithalatlara kafadan yüzde 10'luk bir genel gümrük vergisi artışı getirdiğini ve belirli ülkelere daha yüksek oranlı vergiler uygulayacağını duyurdu. Trump kararın açıklandığı 2 Nisan'ı ABD'nin ekonomik bağımsızlığının başladığı "Kurtuluş Günü" ilan etti.
Yeni tarifeler neler getiriyor?
ABD, bu kararla tüm ithalatlara yüzde 10 temel gümrük vergisi artışı uygulayacak. Çin'den ithal edilen mallara yüzde 34, Avrupa Birliği'ne yüzde 20, Japonya'ya yüzde 24 vergi artışı getirilecek. Birleşik Krallık, Türkiye ile aynı grupta: Yüzde 10.
Trump, bu tarifelerin ABD ekonomisini korumak, ticaret açıklarını azaltmak ve yerli üretimi teşvik etmek amacıyla getirildiğini belirtti. Ayrıca, bu tarifelerden elde edilecek gelirlerin vergi indirimlerini finanse etmek ve ulusal borcu azaltmak için kullanılacağını ifade etti.
Türkiye, yüzde 10'luk asgari gümrük vergisi uygulanacak ülkeler arasında. Bu kararın, Türkiye'den ABD'ye yapılan ihracatı etkilemesi bekleniyor.
Beklenen sonuçlar
Fiyat artışları: İthal ürünlere getirilen ek vergiler nedeniyle, tüketicilerin daha yüksek fiyatlarla karşılaşması ve enflasyonun artması öngörülüyor.
Ticaret savaşları: Diğer ülkelerin misillemeleri halinde küresel ticaret savaşlarının şiddetlenmesi ve ekonomik büyümenin yavaşlaması riski doğuyor.
Ekonomik belirsizlik: İş dünyası ve yatırımcılar arasında artan belirsizliğin finansal piyasalarda dalgalanmalara yol açması ve bu gelişmelerin, uluslararası ticari ilişkilerde önemli değişikliklere neden olarak küresel ekonomiyi öngörülmeyen dalgalanmalara sürükleyebileceği öngörülüyor.
Washington Post'un doğruluk kontrolü
Başkanlık yarışında Donald Trump'ın safında yer alan ve ABD'nin Elon Musk ve Mark Zuckerberg'den sonra en zengin üçüncü kişisi olan Jeff Bezos'un sahipliğindeki Washington Post gazetesi "Trump'ın Amerika'nın ticari partnerlerine uygulanan tarifelerde büyük artışları duyuran konuşmasının, ülkenin yılları alan ticari geçmişiyle ilgili yanlış bilgiler ve yanıltıcı ifadelerle dolu" olduğunu yazmaktan geri durmadı.
Washington Post, "Ancak şimdi [bu yanlış bilgiler ve yanılıtıcı ifadelerin], birçok Amerikalı için satınalma maliyetlerini artıracak politikaları belirl[ediğini]" vurgulayarak Trump'ın ortaya attığı sırayla, iddiaları doğruluk denetiminden geçirdi.
"Diğer ülkeler zenginleşti, biz kenarda kaldık": Abartılı
Trump gümrük tarifelerini yükseltmesini gerekçelendirirken "Yıllarca, diğer uluslar, çoğu bizim sırtımızdan zenginleşir ve güçlenirken çalışkan Amerikalı vatandaşlar kenarda oturmaya zorlandılar. Ama şimdi refaha kavuşma sırası bizde ve bunu yaparken vergilerimizi azaltmak ve ulusal borcumuzu ödemek için trilyonlarca ve trilyonlarca dolar kullanıyoruz." demişti.
Bu abartılı. Trump'ın anlatımına göre, Amerika Birleşik Devletleri dış güçlerce kuşatılmış fakir bir ülke. [Ama] ABD yalnızca dünyadaki en büyük gayri safi yurt içi hasılaya (GSYİH) sahip ülke olmakla kalmıyor, aynı zamanda kişi başına düşen GSYİH'si de büyük ülkelerin herhangi birinden çok daha yüksek. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kişi başına düşen GSYİH yaklaşık 90 bin dolar iken, Çin'de bu rakam 14 bin dolar, Almanya'da 58 bin dolar ve Japonya'da 36 bin dolar.
Gümrük vergileri aslında düşük gelirli çalışanlara büyük ölçüde yüklenen bir vergi artışıdır. İktisatçılar, gümrük vergilerinin (esas olarak iç tüketime uygulanan bir vergi) ABD şirketleri gibi ithalatçılar tarafından ödendiği ve bu şirketlerin de ürünlerinde kullanacakları ithal malzemelerin maliyetlerin çoğunu veya tamamını tüketicilere veya üreticilere yansıttığı konusunda hemfikir. Talep ve arz esneklikleri gereği, ABD'ye daha az mal satılırsa, denizaşırı üreticiler verginin bir kısmını öderken iç üreticiler, fiyatlarını ithalatçılara uygulanan seviyeye çıkarabildikleri için aslında bir sübvansiyon alırlar.
Gümrük vergilerinin bütçe açığını azaltması özellikle ekonomi çökerse pek muhtemel olmamakla kalmayacağı gibi, ulusal borcun gümrük vergileriyle ödenebileceğini öne sürmek de bir hayal.
"Otomotivde bütün ülkeler bizden çok vergi alıyor": Rakamlar şüpheli ve yanlış
Trump motorlu araçlara getirdiği gümrük vergisi artışlarını ABD' çok düşük vergi alırken Güneydoğu Asya ülkelerinin çok yüksek vergiler almasıyla gerekçelendiriyor: “Amerika Birleşik Devletleri diğer ülkelerden motosikletlere sadece yüzde 2,4 oranında gümrük vergisi alıyor. Bu arada Tayland ve diğerleri yüzde 60 gibi çok daha yüksek vergiler alıyor, Hindistan yüzde 70, Vietnam yüzde 75 alıyor ve diğerleri bundan bile daha yüksek fiyatlar alıyor. Aynı şekilde, bugüne kadar Amerika Birleşik Devletleri onlarca yıldır yüzde 2,5 gümrük vergisi aldı. Yabancı yapımı otomobillere uygulanan yüzde 2,5'i düşünün. Avrupa Birliği bizden yüzde 10'dan fazla gümrük vergisi alıyor.”
Trump'ın bazı rakamları şüpheli. Hindistan motosikletlere yüzde 70 değil yüzde 50 gümrük vergisi alıyor ve yakın zamanda yüzde 40'a düşürdüğünü duyurdu. Her durumda, Harley-Davidson ülkede satılan motosikletlerin çoğunu Hindistan'da monte ederek bu vergiyi çoktan aştı.
Trump yabancı otomobillere uygulanan düşük ABD gümrük vergisini vurgularken, Amerika Birleşik Devletleri'nin 50 yıldan uzun süredir kamyonetlere yüzde 25 gümrük vergisi uyguladığı gerçeğini görmezden geliyor. Bu, Avrupa'nın otomobillere uyguladığı gümrük vergisinden çok daha yüksek.
Dahası, Trump ticaretin karşılıklı olarak faydalı olabileceğini görmezden geliyor. Avrupa Birliği, ABD için en büyük ihracat pazarı ve Avrupalılar misilleme yaparsa, bu Amerikan üreticileri için büyük bir kayıp olacaktır. Uluslararası ticaret, bazı ülkelerin bazı pazarlara hakim olduğu ve diğerlerinde çok fazla rekabet etmediği şekilde işler. Fransızların ABD şarabı üzerinde ticaret kısıtlamaları var, tıpkı ABD'nin Fransız giyim ürünleri üzerinde ticaret kısıtlamaları olduğu gibi.
"Şirketlerimizin öteki ülkelere girmesine izin verilmiyor": Yanıltıcı
Trump "Toyota, Amerika Birleşik Devletleri'ne 1 milyon yabancı yapımı otomobil satıyor ve General Motors neredeyse hiç satmıyor. Ford çok az satıyor. Şirketlerimizin hiçbiri başka ülkelere girmesine izin verilmiyor." diyor.
Bu yanıltıcı. Ticaret değil, piyasa güçleri kritik bir faktör. Amerikan arabaları Japonya'da kötü performans gösterdi çünkü Japonlar daha küçük, daha yakıt tasarruflu modelleri tercih ediyor. Ancak Çinliler, Trump'ın iddiasının aksine, orada satılmasına izin verilen Amerikan arabalarını seviyor. General Motors, 2023'e kadar ABD'de olduğundan daha fazla arabayı Çin'de sattı, ancak satışlar düştü çünkü Çin GM'nin geride kaldığı noktada tercihini elektrikli arabalardan yana yapmıştı.
"Kanada süt ürünlerimize yüzde 300 vergi uyguluyor": Trump bunu ilk başkanlığında düzeltmişti
Trump Kanada'dan ithal edilen süt ürünlerine uygulanan gümrük vergilerinin yüksekliğinden dem vuruyor: "Bu arada, Kanada süt ürünlerimizin çoğuna yüzde 250 ila yüzde 300 oranında gümrük vergisi uyguluyor. İlk, ilk kutu sütü, ilk küçük karton sütü çok düşük bir fiyata satıyorlar. Ancak bundan sonra işler kötüye gidiyor ve sonra yüzde 275, yüzde 300'e çıkıyor."
Trump bunu düzelttiğini unutmuş. Yüksek süt vergisi, Trump'ın ilk döneminde Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması'nı yeniden müzakere etmesiyle büyük ölçüde ortadan kaldırıldı. Şimdi ise ancak ABD bir yıl içinde belirli bir gümrük vergisiz satış seviyesine ulaştıktan sonra devreye giriyor - ki bu henüz gerçekleşmedi.
"Kanada ve Meksika'yı sübvanse ediyoruz": Yanlış
Trump Kanada ve Meksika'ya açıktan yılda 500 milyar dolar sübvansiyon verdiklerini iddia ediyor: "Ve Kanada gibi ülkelerle, biliyorsunuz, birçok ülkeye sübvansiyon veriyoruz ve onları ayakta tutuyoruz ve işlerini sürdürmelerini sağlıyoruz. Meksika örneğinde, bu yılda 300 milyar dolar. Kanada örneğinde, yılda 200 milyar dolara yakın."
Bu sayılar yanlış. Kanada'ya yapılan "sübvansiyon", ABD'nin NATO müttefikine sağladığı askeri yardımları da içeriyor, ancak bunu gerçekleri kontrol ettik ve sayılar uyuşmuyordu. 2024'te, Kanada ile mal ve hizmet ticaretindeki açık yaklaşık 45 milyar dolardı. Meksika ile ticaret açığı 2024'te yaklaşık 172 milyar dolardı.
"Büyük Buhran'da gümrük politikası son buldu": Saçma
Trump ABD'nin finansal tarihine işikin bilgileri birbirine karıştırdığı bir öykü anlatıyor: "Sonra 1913'te, insanlığın bilmediği nedenlerle, vatandaşlar, yabancı ülkeler yerine, hükümetimizi yönetmek için gereken parayı ödemeye başlasın diye gelir vergisi koydular. Sonra 1929'da, Büyük Buhran ile her şey çok ani bir şekilde sona erdi ve gümrük politikasına devam etselerdi bu asla olmazdı; çok farklı bir hikaye olurdu."
Bu saçma bir tarih. Gelir vergisi, gümrük vergilerinin maliyeti esas olarak düşük gelirli insanlara düştüğü için yükü daha zengin Amerikalılara kaydırmak için tasarlanmıştı. Vergi geliri ayrıca daha istikrarlı bir fon kaynağı olarak görülüyordu. Gelir vergisinin büyük savunucularından biri Cumhuriyetçi Theodore Roosevelt'ti. Büyük Buhran'a gelince, birçok tarihçi 1930'da yasalaşan Smoot-Hawley Gümrük Vergisi Yasası'nın küresel bir ticaret savaşını tetiklediği için ekonomik yavaşlamayı daha da kötüleştirdiğini söylüyor.
"NAFTA sonrasında 90 bin fabrika kaybettik": Şüpheli
Trump her iş yerine fabrika diyerek kapanan işyerlerine ilişkin abartılı rakamlar ortaya atıyor: "Ancak NAFTA'nın başlangıcından bu yana ülkemiz 90 bin fabrika kaybetti. Bunun ne olduğunu düşünün - 90 bin."
90 bin fabrika istatistiği şüpheli. Rakam, verileri parçalayan bir enstrümanla iş gören Nüfus Sayımı Bürosu'nun İş Dinamikleri İstatistikleri'nden geliyor. Üretim tesislerinin yaklaşık üçte biri dört veya daha az kişiyi istihdam ediyor ve bu da onları fabrika yapmıyor. 500'den fazla çalışanı olan üretim tesisleri (NAFTA sonrası) 2000'de 4 bin 535'ten 2022'de 3 bin 316'ya düştü. Bu yaklaşık dörtte birlik bir düşüş, ancak sayı (1.219) 90 binden çok daha küçük.
"NAFTA yüzünden 5 milyon iş kaybedildi": NAFTA değil, Çin yüzünden
Trump Meksika ve Kanada ile yapılan Kuzey Amerika Ticaret Anlaşmasını (NAFTA) kaldırarak iki ülkeye el koyma hayalleri kurmayı gerkçelendirmek üzere "Ve 19 trilyon dolarlık ticaret açığı biriktirilirken 5 milyon üretim işi kaybedildi. Bu [Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması] şimdiye kadar yapılmış en kötü ticaret anlaşmasıydı." diyor.
Bunun nedeni çoğunlukla Çin. Trump suçu NAFTA'ya yüklüyor, ancak üretim düşüşündeki temel etmen Çin'in Dünya Ticaret Örgütü'ne girmesiydi. Tarafsız Kongre Araştırma Servisi 2017'de "NAFTA'nın ABD ekonomisi üzerindeki genel net etkisinin nispeten mütevazı göründüğünü, bunun başlıca nedeninin Kanada ve Meksika ile yapılan ticaretin ABD GSYİH'sinin küçük bir yüzdesini oluşturması" olduğunu, ancak "üç ülkenin ekonomileri arasında daha açık ticarete ve yatırıma uyum sağlamasıyla birlikte işçi ve firma ayarlama maliyetleri olduğunu" belirtti.
Apple ABD'ye yatırım yapacak: "Aynı anlaşmayı Biden da yaptı"
Trump kendi gümrük tarifeleri sayesinde Apple şirketinin yatırımlarını ABD'ye çekeceğini iddi aderek "Apple 500 milyar dolar harcayacak. Burada hiç böyle para harcamadılar." diyor.
Başkan Joe Biden da benzer bir anlaşma yaptı. Biden göreve geldikten birkaç ay sonra Apple, beş yıl boyunca Amerika Birleşik Devletleri'ne 430 milyar dolar yatırım yapma sözü verdi. Enflasyona göre ayarlandığında bu 525 milyar dolar.
"Çin'e bakarsanız, görev sürem boyunca yüzlerce milyar dolar kazandım": Yanlış
Bu yanlış. ABD Gümrük ve Sınır Koruması tarafından tutulan kayıtlar, Trump görevden ayrıldığında Çin malları için yaklaşık 75 milyar dolar toplandığını gösteriyordu; bunun çoğu Amerikalı tüketiciler tarafından ödendi. (Ayrıca Çin misilleme yaptığında diğer ülkelerin iş kaybından zarar gören çiftçileri kurtarmak için 28 milyar dolar harcamak zorunda kaldı.)
"Çin hiçbir başkana 10 sent ödemedi, ancak [bana] yüzlerce milyar dolar ödediler": Yanlış
Bu yanlış. Cumhuriyetin ilk günlerinden beri Çin mallarına gümrük vergileri uygulanıyor. Başkan George Washington, Çin ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki ticaretin zaten kurulmuş olduğu 1789 Tarife Yasası'nı imzaladı. Çin'e uygulanan tarifeler 2009'dan bu yana her yıl en az 8 milyar dolar üretti.
(AEK)
