2024 Başkanlık seçimleri için yarışan eski ABD Başkanı Donald Trump'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i, Kuzey Atlantik ittifakına yapmaları gereken katkıyı yapmayan ülkeleri istilaya "davet" retoriği NATO saflarında kısmen yapmacık bir "dehşetle" karşılandı.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve Beyaz Saray, Trump'ın NATO'ya ilişkin açıklamalarının ittifakın güvenliğine yönelik bir tehdit oluşturduğunu iddia ettiler.
Stoltenberg yaptığı yazılı açıklamada "NATO müttefiklerinin birbirlerini savunmayacaklarına ilişkin dair herhangi bir öneri, ABD'nin güvenliğini de içerecek şekilde tüm güvenliğimizi zayıflatır ve ABD ve Avrupa askerlerini büyüyen bir risk altına sokar." dedi.
Beyaz Saray sözcüsü Andrew Bates'de Trump'ın Cumartesi günkü açıklamalarına karşılık olarak “En yakın müttefiklerimizin katil rejimlerce işgalini dengesizce teşvik, dehşet verici olduğu kadar Amerikan ulusal güvenliğini, küresel istikrarı ve ABD ekonomisinin tehlikeye atıyor." dedi.
Trump ne dedi?
Eski ABD Başkanı, Cumartesi gecesi Güney Carolina eyaletinin Conway kentinde bir Cumhuriyetçi Parti mitinginde konuşurken, ABD'nin olası bir Rus saldırısı karşısında yeterli savunma harcamasında bulunmayan NATO müttefiklerinin yardımına koşmaması gerektiğini İleri sürmüştü.
Trump, konuşmasında kendisi başkanken "büyük bir ülkenin" başkanıyla konuştuğunu ve ona Rusya'nın savunma harcamalarına yeterince katkıda bulunmayan NATO müttefiklerine istediğini yapmasını "teşvik edeceğini" söylediğini aktarmıştı.
Eski ABD Başkanı, adını vermediği NATO müttefiki ülkenin lideriyle yaptığını iddia ettiği görüşmede “Ödemeni yaptın mı? [Ödemede] geciktin mi?" diye sorduğunu ve [ödemesini yapmadığını söyleyen muhatabına] şöyle dediğini hikaye etmişti: "[Öyleyse] hayır, seni korumam. Aslında, istediklerini yapmalarını teşvik ederim. Faturanı ödemen lazım.”
Trump'ın aktardığı öykünün uluslararası medyada yankılanmasının ardından bütün NATO üyesi ülkelerin liderleri ve NATO karargâhından tepkiler yükselmekte gecikmedi.
NATO üyeleri harcamalara nasıl katılıyor?
NATO üyeliği için bir ücret ödenmesi söz konusu değil. Bununla birlikte NATO ülkeleri GSYİH'lerinin en az yüzde 2'sini savunma harcamalarına ayırmayı taahhüt etmiş olmalarına karşın pek çok ülke bu yükümlülüklerini yerine getirmiyor.
Açıklamaları, Trump'ın Kasım'da Beyaz Saray seçimlerini kazandığı takdirde nasıl bir NATO liderliği performansı göstereceği konusunda belirsizlik ve kaygıları arttırdı. Trump 2016'daki kampanyası sırasında seçilirse NATO ittifakından çekilme tehdidinde bulunmuş ve başkanlığı sırasında da NATO müttefiklerinin ABD'nin gücünü istismar ettiğini düşündüğünü söylemişti.
Ancak savunma harcamalarının GSYİH'nin yüzde 2'si düzeyinde tutulması taahhüdü gönüllülük esasına dayanıyor ve Trump'ın iddialarının aksine ülkeler herhangi bir borçlanma veya ödemelerde gecikme dolayısıyla bir yaptırım mekanizmasına tabi değiller.
NATO Zirvesi Bütçe Tartışmalarıyla Başladı
NATO nedir?
Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü, 1949'da Sovyetler Birliği'yle Soğuk Savaş gerilimleri yükselirken aralarında ABD'nin de olduğu 12 ülke tarafından kuruldu.
Resmi internet sitesine göre "NATO'nun amacı, üyelerinin özgürlüğünü ve güvenliğini politik ve askeri araçlarla garanti altına almaktır."
Halen ABD, Kanada ve Avrupa ülkeleri de dahil NATO'nun 31 üyesi var. En son Rusya'nın 2022 Ukrayna işgalinin ardından Finlandiya Nisan'da NATO üyesi oldu. İsveç de üyeliğinin onaylanmasını bekliyor.
2023 NATO resmi öngörülerine göre, Polonya, ABD ve Yunanistan, yüzde 2 GSYİH hedefini aşarak en yüksek savunma harcaması sağlayan ülkeleri oluşturuyor. Rusya'nın Ukrayna işgali sonrasında Finlandiya ve Polonya gibi Rusya'ya yakın birçok ülke bu hedefleri tutturdular. Ancak, çoğu NATO müttefiki bu hedefin çok altında kalmaya devam ediyor.
Savunma harcamalarında yüzde 2 hedefini karşılamayan üyeler arasında Fransa, Almanya ve Kanada gibi ülkeler de var. Ayrıca, silahlı güç sahibi olmayan NATO kurucu üyelerinden İzlanda bu sıralamalara dahil edilmiyor.
Türkiye'nin askeri harcamaları
Türkiye'nin askeri harcamaları 2022'de 2021'e göre yüzde 26 azalışla 10,6 milyar dolar oldu. Türkiye, 2021'de en fazla askeri harcama yapan ülkeler arasında 23'üncü sıradaydı. Türkiye 2022'de GSYİH'sinin yüzde 1,23'ünü askeri harcamalara ayırdı.
Küresel askeri harcamalar, Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaşın etkisiyle 2022'de yüzde 3,7 artarak 2,24 trilyon dolarla tüm zamanların en yüksek düzeyine çıkmıştı.
Merkezi Stockholm'deki bağımsız araştırma kuruluşu Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre, küresel askeri harcamalar, 2021'de rekor düzeye yükselmesine karşın enflasyon nedeniyle yavaşlama gösterdi.
Raporda, Türkiye'nin 2022'de askeri harcamalarının nominal koşullarda yüzde 28 arttığına, ancak ülkedeki yüksek enflasyonun etkisiyle reel olarak yüzde 26'lık düşüş belirlendiğine dikkat çekildi. Bu oranın da Türkiye'nin askeri harcamalarında kaydedilen en büyük yıllık düşüşe işaret ettiği belirtildi.
(AEK)
