ABD Başkanı Donald Trump, pazar günü yaptığı açıklamayla ABD'nin Louisiana eyaletinin Cumhuriyetçi valisi Jeff Landry'ni, Danimarka Krallığı'nın yarı özerk bir bileşeni Grönland'a ABD özel elçisi olarak atadığını duyurmuştu.
Landry, X'teki sosyal medya hesabından "Grönland'ı ABD'nin bir parçası yapmak için gönüllü hizmet etmekten onur duyduğunu" duyurdu.
Valinin tutumu, ABD büyükelçisinden "açıklama" isteyeceğini söyleyen Danimarka hükümetini kızdırdı. Grönland Başbakanı da adanın "kendi geleceğine karar vermesi" ve "toprak bütünlüğüne saygı duyulması" gerektiğini söyledi.
Trump, ikinci kez ABD Başkanlığına gelmesinin ardından stratejik konumu ve mineral zenginliğini gerekçe göstererek Grönland'la ilgilendiğini açıklamış adaya el koymak için güç kullanma seçeneğini dışlamadığını söylemişti. Geleneksel olarak ABD ile yakın müttefiklik ilişkisi içindeki NATO üyesi Danimarka bu beklemediği hamleyle sarsıldı.
Grönland, 1979'dan beri geniş bir özerklik sahibi olmakla birlikte savunma ve dış politikada Danimarka'ya bağlılığını sürdürüyor. Yaklaşık nüfusu 57 bin olan ülkede çoğunluk Danimarka'dan bağımsızlığı desteklerken, halk kamuoyu yoklamalarında ABD egemenliği altına girmeye ezici bir çoğunlukla karşı çıkıyor.
Danimarka'nın "üzüntüsü"
Danimarka Dışişleri Bakanı Lars Lokke Rasmussen, Landry'nin Grönland özel temsilcisi olarak atanmasının "derinden üzüntü verici" olduğunu belirtti ve Washington'ı Danimarka egemenliğine saygı duymaya çağırdı.
Rasmussen "Danimarka, Faroe Adaları ve Grönland'dan oluşan krallığımız var olduğu sürece, toprak bütünlüğümüzü zedeleyen eylemleri kabul edemeyiz." dedi.
Grönland'ın "kendi kaderini tayin" kararlılığı
Grönland Başbakanı Jens-Frederik Nielsen de, bölgenin ABD ve diğer ülkelerle iş birliğine istekli olduğunu, ancak bunun yalnızca karşılıklı saygı temelinde olacağını söyledi.
Nielsen, "Özel bir elçinin atanması bizim için hiçbir şeyi değiştirmiyor. Kendi kaderimizi kendimiz belirliyoruz. Grönland Grönlandlılara aittir ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmelidir." dedi.
AB: Grönland ve Danimarka'yla tam dayanışma
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, X'te yaptığı bir paylaşımda AB'nin "Danimarka ve Grönland halkıyla tam dayanışma içinde" olduğunu belirtti.
Trump tayin ettiği temsilcinin "Grönland'ın [ABD'nin ulsual güvenliği] için ne kadar önemli olduğunu" anladığını ve ABD çıkarlarını ilerleteceğini söyledi.
Atamanın önemi
Trump'ın ataması hem ABD'nin Grönland'ın Danimarka'dan ayrı bir ülke olduğu iddiası hem yeni atanan temsilcinin adanın ABD'nin bir parçası olmasına yardımcı olacağı vaadi dolayısıyla özel önem kazanıyor.
Özel temsilcilik gayri resmi bir görevlendirme ve resmi diplomatların aksine, ev sahibi ülke tarafından onaylanmaları şartı yok. Atama, Trump'ın Grönland'ı kontrol hırsında herhangi bir gerileme olmadığını göstermesi bakımından uyarıcı.
Trump, 2016-20 arasındaki ilk başkanlık döneminde Grönland'ı satın almaya çalışmıştı. Hem Danimarka hem de Grönland hükümeti, 2019'da bu yöndeki teklifi reddederek, "Grönland satılık değil" demişlerdi.
Vali Landry ocakta sosyal medyadan "Başkan Donald J. Trump kesinlikle haklı! Grönland'ın Amerika Birleşik Devletleri'ne katılmasını sağlamalıyız. Onlar için HARİKA, bizim için HARİKA! Hadi bunu halledelim!" diye yazmıştı. Vali iki görevi bir arada yürüteceğini açıkladı.
Grönland üzerindeki tartışma kutup buzullarının erimesiyle yeni deniz ulaşımı rotalarının açılması ve değerli mineral kaynaklarına erişimin genişlemesi dolayısıyla Arktik'te stratejik rekabetin yükseldiği dönemde kızışmaya başlıyor.
Kuzey Amerika ve Avrupa arasında Arktik'teki konumu Grönland'ı ABD ve NATO güvenlik planlamasında merkezi bir konuma getiriyor.
ABD'nin, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Grönland'da bir üssü var. Üs, Nazilerin savaşta Danimarka'yı işgali ardından askeri üsler ve radyo istasyonları kurmak üzere adayı işgal girişimi sonrasında kurulmuştu.
(AEK)
