Yunanistan’ın Makedonya bölgesinin kuzeyinde yer alan bu küçük yerleşim yeri, tarihi boyunca pek çok kez el değiştirdi. Norman, Yunan, Bulgar ve Osmanlı hakimiyetine geçti. Bu değişimler zengin bir kültürel miras da bıraktı. Hem Bizans kiliseleri hem de Osmanlı mirası mimarisi ile… Ayrıca pek çok halk da bir arada yaşadı yüzyıllar boyunca… Onlardan biri bölgenin yaklaşık 2 bin yıllık sakinleri Yahudilerdi.
Romanyotlar ile başlayan Sefaradlar ile süren bölgedeki Yahudi hayatını sona erdirense 2. Dünya Savaşı oldu. Holokost ardından Yahudi nüfusu neredeyse yok oldu. 900 kişilik topluluktan soykırım sonrasında sadece 35 kişi kurtulmayı başardı.
“Trezoros: Kastoria’nın Kayıp Yahudileri” belgeseli bölgedeki Sefaradların tarihçesini anlatıyor ve 2. Dünya Savaşı ile yok olan bu toplumun imha sürecini belgeliyor. Bugüne kadar görülmemiş arşiv görüntüler ve ilk gerçekleştirilen röportajlar eşliğinde…
Kastoria, Selanik, Atina, Tzur Moshe, Tel Aviv, Miami, Los Angeles ve New York’ta yapılan röportajlarda “Almanlar evlere girmeye, Yahudileri toplamaya başlıyordu” diye anlatıyor biri. “Hala seslerini hatırlıyorum. Yahudilerin bağırışlarını. Ne yapabilirdiniz ki?” diye devam ediyor bir başkası…
Kastoria’daki yok oluş süreci 1940 yılının Ekim ayında Mihver Devletleri’nin bölgeye girişi ile başladı. İtalyan işgali Yahudi nüfusa zarar vermese de Mussolini’nin iktidardan düşmesi sonrası Naziler’in gelişi bölgenin kaderini değiştirdi. 763 Yahudi Auschwitz-Birkenau’ya gönderildi.
Judeo Espanyol dilinde “hazineler”, “değerli kişiler” anlamına gelen “Trezoros” adını taşıyan belgeselin yapımcı ve yönetmenliğini Lawrence Russo ve Larry Confino üstleniyor. Ancak onlar için bu sadece bir belgesel değil. Çünkü kökleri bölgeye uzanıyor. Belgeselin afişindeki çift de Russo’nun dedesi Allegra Confino ve anneannesi Calev Elias… (SK/EA)
* Bu yazı ilk olarak antisemitizmi dert edinen; Türkiye’de antisemitizme karşı tutumların, Yahudilerin ve tarihlerininin görünürlüğüne katkıda bulunmak umuduyla yola çıkan Avlaremoz'da yayınlandı.
