TİHV'nin 2004 yılından bu yana sürdürdüğü 'İnsan Hakları Çerçevesinde Toplumsal Travmayla Mücadele' adındaki programı kapsamı içinde düzenlenen çeşitli etkinliklerde ülkemizde çok yoğun yaşanmasına karşın üzerinde pek de durulmayan "toplumsal travma" konusu çeşitli boyutlarıyla ele alındı.
Bu kapsamda medya, antropoloji, çatışma çözümü, felsefe, psikiyatri, psikoloji, sosyoloji, sosyal hizmetler, STK'lar, hafıza çalışmaları, siyaset bilimi gibi farklı disiplinlerden gelen kişilerin katkılarıyla sürdürülen etkinlikler çerçevesinde 19-21 Aralık 2010 ile 10-11 Aralık 2011 tarihlerinde Diyarbakır'da kapsamlı iki toplantı gerçekleştirildi.
Bu toplantılarda toplumsal travmayla mücadele 'gerçek/hakikat hakkı', 'adalete ulaşım', ve 'onarım' başlıkları altında ele alındı.
Yayınlanan kitapta bu üç başlık altında gerçekleştirilen toplantı ve çalıştayların sunuşlarıyla, sonuç raporlarına yer verilmiş.
Toplantılar sırasında genel olarak son dönemde yaşanan toplumsal travma yaratan olaylar ele alınsa da, coğrafyamızda yaşanan 1915 olayları, nüfus mübadelesi, Dersim katliamı, Trakya olayları, 6-7 Eylül olayları, Maraş, Çorum ve Sivas katliamları, cezaevi operasyonları, askeri darbeler, faili meçhul (veya faili bilinse de cezasız bırakılan) cinayetler ve halen tüm şiddetiyle sürmekte olan Kürt meselesi ve ona bağlı olarak yaşanan işkence, zorla yerinden edilme, toplu mezarlar, kayıplar ve yaratılan korku kültürü gibi konulara ilişkin örnekler veriliyor ve üzerinde tartışılıyor.
Çıkan sonuçlar açısından bir rehber ve başvuru kaynağı niteliğine sahip olan kitabın farklı ulusların deneyimlerinden örnekler vermesi de bir başka olumlu yanını oluşturuyor.
"Birlikte yaşama gücü zayıflar"
TIHV adına programın koordinasyonunu üstlenen vakıf yönetim kurulu üyesi Dr. Necdet İpekyüz bu yayınla ilgili yaptığı değerlendirmede olarak toplumsal travmayı tanımlıyor ve olası sonuçlarını da şöyle ortaya koyuyor:
"Toplumsal travma belli bir topluluğa yönelik insan eliyle sistematik olarak uygulanan, o topluluğun sosyal, kültürel, psikososyal ve ekonomik yapıtaşlarını sarsan ve geçmişini ve geleceğini tahakküm altına almayı amaçlayan müdahalelerin yol açtığı toplumsal sonuçlardır. Travmatik bir olaya maruz kalmış topluluklar, maddi ve manevi olarak yaralanırlar. Travma görmezden gelindikçe, normalleştirildikçe ve travmaya yol açan sebepler ortadan kalkmadıkça bu yara nesilden nesile aktarılarak büyür. Toplumun geri kalanı mağdurların yaşadığını bilmedikçe de yaşanan acıları önemsemez ve iktidarın dilini kullanarak zaten travmatize olmuş grupları kriminalize eder. Böylelikle toplumsal ve bireysel belleğimize yazılan travma, hakikat ve adalete olan inancımızı ve toplumsal dayanışma ve birlikte yaşama gücümüzü zayıflatır."
Kitabın bölümleri
Editörlüğünü Esin Düzel'in üstlendiği kitabın içinde Necdet İpekyüz, Müge Tuzcuoğlu, Esin Düzel, Soren Buus Jensen, Nomfundo Walaza, Karola Dillenburger, Tanıl Bora, Nazan Üstündağ, Cem Kaptanoğlu'nun sunuşları yer alıyor.
'Türkiye'de Toplumsal Travmayla Mücadelede İlk Adımlar' kitabının bölüm başlıkları şöyle:
- Toplumsal Travmanın Görüntüleri, Halleri, İzleri: Türkiye'den ve Dünyadan Örnekler
- Toplumsal Travmayı Anlamak: Kavramsal Çerçeve ve Farklı Disiplinlerden Travmaya Yaklaşımlar
- Toplumsal Travmayla Başetmede Üç Ana Alan ve 2011 Çalışma Toplantısından Notlar
- Sürmekte Olan Toplumsal Travmayla Başetmeye Yönelik Çalışma Toplantıları
- Toplumsal Travmayla Başetmeye Yönelik Örnek Bir Çalışma
- Toplumsal Travmayla Başetmede Tanzimatın Önemi
Kitap TİHV'nin İstanbul, Diyarbakır, Ankara, İzmir ve Adana temsilciliklerinden ücretsiz olarak temin edilebildiği gibi, bağış karşılığı olarak Robinson Cruise kitabevinden (Beyoğlu İstanbul) ve internet sitesinden edinilebiliyor. (MS/HK)
Künye:
"Türkiye'de Sürmekte Olan Toplumsal Travma ile Baş Etmede İlk Adımlar"
Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Haziran 2012, 208 Sayfa, ISBN: 978-975-721-784-8
