Fotoğraf: Beyza Kural, bianet
Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), Anayasa Mahkemesi’nin (AYM), Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 700. Buluşması’ndaki polis müdahalesine dair kararıyla ilgili açıklama yaptı.
AYM, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 700. Hafta eylemine kolluk güçlerinin müdahalesi sırasında işkence ve diğer kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddialarını kabul edilemez buldu. Mahkemenin 16 Şubat 2022 tarihli kararı, 23 Şubat 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştı.
TİHV, AYM’nin “kötü muamele yasağının ihlaline” ilişkin başvuruyu reddetme gerekçelerinin cezasızlığa kapı araladığı uyarısını yaptı.
“Dayanaktan yoksun” buldu
Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 25 Ağustos 2018’de gerçekleştirmek istedikleri 700. buluşması engellenmiş, kayıp yakınlarına yönelik polis müdahalesinde çok sayıda kişi gözaltına alınmıştı.
Gözaltına alınanlar arasında, 1995 yılında gözaltında kaybedilen Hasan Ocak’ın kardeşi Maside Ocak da yer alıyordu. Ocak’ın kolluk görevlileri ve amiri hakkındaki suç duyurusunu değerlendiren Başsavcılık “soruşturmaya yer olmadığı” kararı vermiş, yapılan itiraz İstanbul Sulh Ceza Hakimliği tarafından reddedilince Ocak, dosyayı Anayasa Mahkemesi’ne taşımıştı.
AYM, Ocak’ın başvurusunda toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiği yönünde karar verse de, işkence kötü muamele iddiasının “dayanaktan yoksun olduğuna” hükmetmişti. Yüksek mahkeme kararında, Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın (TİHV) Maside Ocak için düzenlediği tıbbi değerlendirme raporunu ise “raporun düzenleme tarihi” gerekçesiyle delil olarak kabul edilemez bulduğunu belirtmişti.
İstanbul Protokolü’ne uygun hazırlandı
TİHV’in “Kamuoyuna Zorunlu Bir Açıklama” başlıklı açıklamasında, tıbbi değerlendirmelerin AYM’nin iddiasının aksine bir yıl sonra değil olaydan iki gün sonra başladığı, 28 Ağustos tarihinde Ocak’ın MR incelemesinin yapıldığı, ruhsal değerlendirmenin ise olaydan yaklaşık bir ay sonra başladığı tarihleriyle birlikte aktarıldı.
Raporun ise bu tıbbi değerlendirmeler ışığında avukatın talebi üzerine bir yıl sonra İstanbul Protokolü’ne uygun bir biçimde hazırlandığı ifade edildi.
Ayrıca AYM’nin klinik bulgulara dayalı nedensellik bağının kabul edilebilirliği üzerine tıbbi bir bilgiye dayanmadan değerlendirme yapması eleştirildi ve “hatalı bir değerlendirme” olarak nitelendirildi.
13 saniyede muayene
TİHV, AYM’nin başvurucu Maside Ocak hakkında olay günü yapılan muayene işlemlerinde “herhangi bir darp izine rastlanmamasını” Ocak’ın iddiası aleyhine delil kabul etmesini de eleştirdi. AYM’nin bu kararıyla işkence ve kötü muamele iddialarını sanıklar yönünden belirsizleştirip, cezasızlık yolunu açtığı tespiti yapıldı.
Vakıf açıklamasında, delil kabul edilen muayene ve rapor tanzimi için belirtilen süreler ele alındığı, ilk muayene için kişilere ayrılan sürenin 30 saniye, ikinci muayene ise sadece 13 saniye olduğuna dikkat çekildi:
“AYM kararında dayanak alınan Genel Adli Muayene Raporlarının tümü, AİHM kararlarında sözü edilen (olaya ilişkin bilgiler, muayene edilen kişinin şikayetleri, fiziksel yaralanmalar ve psikiyatrik muayene) bölümleri içermeyen, fiziksel bir değerlendirmenin yapılıp/yapılmadığı dahi anlaşılamayan belgelerdir.
Anayasa Mahkemesi’nin dayanak aldığı, sadece İstanbul Protokolü ve CPT standartları değil ulusal mevzuatta yer alan asgari tıbbi standartlar bakımından dahi eksik ve hatalı olan belgelerin sağlık raporu olarak değerlendirilebilmesi olanaklı değildir.
İstanbul Protokolü’ne uygun tıbbi rapor hazırlamak her ne kadar hekimler dahil sağlık çalışanlarının yükümlülüğü ise de ilk bakışta bile usulüne uygun olmadığı fark edilen bu tür yetersiz ve hatalı raporlara dayanarak hüküm kurulması, işkence ve diğer kötü muamele iddialarına yönelik etkili bir soruşturma yürütülmediğinin somut bir göstergesidir.”
“Herhangi bir zamanda başvurabilir”
İstanbul Protokolü’ne göre işkenceye maruz kalan kişilerde yaralanma belirtilerinin yokluğunun işkence ve kötü muamele iddiasını ortadan kaldırmayacağına değinilen açıklamada, fiziksel bulgularla desteklenmediği koşullarda bile ruhsal değerlendirmeler sonucu elde edilen bulguların işkence ve kötü muamele iddialarının aydınlatılabilmesi için yeterli olduğu ifade edildi.
Ayrıca, fiziksel ya da ruhsal bulguların yokluğunun dahi işkence suçlarının gerçekleşmediği anlamına gelmeyeceği, bu bulguların yokluğuna neden olabilecek etmenlerin belgelenmesinin de işkence iddialarının doğrulanmasında yararlı olabileceği dile getirildi:
“İşkence ve kötü muameleye maruz kaldığı iddia edilen kişilerin rehabilitasyon ve/veya tıbbi değerlendirme raporları dahil giderim hakkı kapsamında, kendisinin seçtiği bir veya daha fazla sağlık çalışanına, ihtiyaç duyduğu ya da koşullarının uygun olduğunu hissettiği herhangi bir zamanda başvurma hakkı vardır. İşkencenin üzerinden ne kadar zaman geçtiğine bakılmaksızın tıbbi muayene yapılmalıdır.”
“İşkence ve diğer kötü muamele iddiaları ile ilgili etkili biçimde soruşturmanın başlatılması için buna maruz kalmış kişilerin delil sunma gerekliliği bir ön koşul değildir” denilen açıklamada, İstanbul Protokolü’ne göre “zararın nasıl meydana geldiğine dair makul bir açıklama getirme yükümlülüğünün devletin üzerinde olduğu” hatırlatıldı. Aksi tutumun cezasızlıkla mücadeleye zarar vereceği belirtildi.
İstanbul Protokolü eğitimleri
Açıklamada İstanbul Protokolü vurgusu yapıldı:
“Anayasa Mahkemesinin bu kararı, işkence ve kötü muameleye maruz kaldığını iddia eden insanın haklarını hiç unutmamak kaydı ile, işkence ve kötü muamele iddialarının etkili biçimde soruşturulması ve belgelendirilmesi konusunda ülkemizdeki sorunun geldiği boyutu, tüm bu sorunların çözümüne yönelik pek çok açıklamamızda da yer verdiğimiz kapsamlı programların derhal gerçekleştirilmesi gereğini ortaya koymaktadır.
Hekimler dahil sağlıkçılar ve hukukçulara yönelik İstanbul Protokolü eğitimlerinin amaca uygun bir şekilde derhal gerçekleştirilmesi için irade gösterilmeli ve gerekli adımlar derhal atılmalıdır. TİHV olarak bu konuda kendi uygulamakta olduğumuz programların yanı sıra bu sürece her düzeyde katkıda bulunmaya ve iş birliğine hazır olduğumuzu tüm kamuoyu nezdinde açıklıkla paylaşmak isteriz.”
TIKLAYIN - Maside Ocak: 97’de 2 Kuşak Gözaltına Alınırdık, Bugün 3 Kuşak Alınıyoruz
TIKLAYIN - “Anayasal bir hakkın kullanımı suç değildir”
TIKLAYIN - Cumartesi İnsanları’na 700. hafta davası
TIKLAYIN - 700. Hafta Müdahalesi Ve Bakan Soylu'ya Tepki
TIKLAYIN - Polis Cumartesi Anneleri'ne Plastik Mermiyle Saldırdı
(AS)
