Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV), aralarında akademisyen, hukukçu, siyasetçi, iş çevrelerinin bulunduğu Kürt sorunuyla ilgili çalışma yapanlardan ve Kürtlerden oluşan 30'a yakın kişinin görüşlerini, "Kürt Sorununun Çözümüne Dair Bir Yol Haritası: Bölgeden Hükümete Öneriler" başlığıyla raporlaştırdı.
"PKK'yi yok etmek Kürt sorununu çözmeyecek"
Raporun ilk saptamalarından biri, "PKK yokken de Kürt sorunu vardı; PKK tamamen yok edilse bile Kürtlerin sorunları ve talepleri var olacaktır."
Siyasi adımlar, anayasal ve yasal reformlar, ekonomik reformlar, sosyal politikalar, zorunlu göç, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi bölümlerinden oluşan raporun çözüm önerilerinden bazıları şöyle.
PKK'yi silahsızlandırma: Operasyonlar durdurulmalı, PKK'nin silah bırakması için Kürt sivil toplum temsilcilerinin ve siyasi partilerinin aracılığına başvurulmalı, PKK militanlarının silahlarını bırakmasını teşvik edecek "af" içermeyen bir düzenleme "pişmanlık" koşulu olmaksızın yapılmalı, eski PKK militanlarının toplumda yer edinebilmeleri için çalışmalar yapılmalı, hüküm giymiş PKK militanlarını kapsayan bir sicil affı çıkarılmalı.
Partilerle diyalog: DTP'ye tecrit politikası uygulanıyor. Kürt sorununu gündemine alan parti ve örgütlenmelerle iletişime girilmeli; siyasi hayatın çoğulculaşmasının önü açılmalı.
Sadece işverenlerle görüşmeyin: Kürt Sorunu'nun çözümü girişimlerinde sadece meslek kuruluşları ve işveren temsilcileriyle değil, insan hakları kuruluşları, kadın kuruluşları, sendikalar ve diğer işçi temsilcileri dahil, ilgili bütün sivil toplum kuruluşlarıyla iletişimde olunmalı, en "radikal" addedilen görüşler dahi dikkate alınmalı.
Yeni anayasa: Sivil ve demokratik yeni bir anayasa olmaksızın Kürt sorununa kalıcı çözüm mümkün değil.
Seçim barajı: Seçim barajı yüzde 5'e düşürülmeli. Parti kapatma Venedik kriterlerine göre düzenlenmeli.
Ayrımcılık: Medyada nefret beyanını yasaklayan düzenleme yapılmalı. Ayrımcılığa karşı yasa çıkarılmalı; bunu bağımsız bir kurum izlemeli. Ders kitaplarındaki Kürtlerle ilgili ayrımcı ifadeler ve yanlış bilgiler temizlenmeli.
Kürtçe'nin kullanımı: Eğitimde Kürtçe ikinci il ya da seçmeli dil olabilmeli. Örgütlenmede ve ifade özgürlüğünde dil yasakları kalkmalı. Yerlerin özgün adları iade edilmeli. Eğitim sağlık, yargıda Kürtçe bilen kamu personeli çalıştırılmalı. Devlet Tiyatrosu Kürtçe oyun sergilemeli. Kürdoloji enstitüleri açılmalı.
Ekonomi: GAP planı OHAL illerini esas almalı. Bölgeye özel yatırım teşvik planı uygulanmalı. Özellikle kadınların kullanabileceği, başvurusu kolay kredi olanakları oluşturulmalı. Turizm geliştirilmeli, bütün sınır kapıları açılmalı. Hasankeyf'e barajdan vazgeçilmeli. Tarım ve hayvancılık canlandırılmalı, yayla, mera yasakları sona ermeli.
Sosyal politika: Yoksullukla mücadele için acil eylem planı gerek. Açlık sınırının altı için koşulsuz nakit desteği yapılmalı. Çocuklara, kadınlara, mevsimlik işçilere yönelik özel politika uygulanmalı.
Zorunlu göç: Koruculuk kaldırılmalı, korucular rehabilite edilmeli, zorunlu göç mağdurları güçlendirilmeli, tazminat başvuru süresi uzatılmalı, mayınlı alanlar temizlenip tarıma açılmalı, mayın mağdurlarına çalışma eğitim, sağlık, istihdamda öncelik sağlanmalı.
Devletin özür borcu var: Zorunlu göçte insan hakları ihlalleri için yeni bir yasa, tarafsız ve bağımsız bir hakikatleri araştırma komisyonu oluşturulmalı. Devlet, genel olarak topluma, özel olarak Kürt halkına yönelik en azından bir özür borcu olduğunu unutmamalı.
Raporda, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi için öneriler de yer alıyor. (TK)
Raporda görüşleri yansıtılan kişiler şöyle:
Abdullah Karatay, Sosyal Hizmet Uzmanı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK); Ahmet Zirek, Güneydoğu Anadolu Belediyeler Birliği (GABB) Başkan Danışmanı; Fazıl Hüsnü Erdem, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi; Galip Ensarioğlu, Demokrat Parti (DP) Diyarbakır İl Başkanı; Habip Demirhan, GABB Dış İlişkiler Koordinatörü; Handan Çoşkun, Sosyal Danışman; Hanifi Eren, Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi-Diyarbakır Şubesi; Kentsel Kırsal Kalkınma ve Sosyal Hizmet Derneği Başkanı; S. Haşim Haşimi, Eski Diyarbakır Milletvekili; Abdullah Sessiz, Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi; Mehmet Kaya, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı; Meral Danış Beştaş, Avukat, Diyarbakır Barosu; Mustafa Sönmez, İktisatçı; Mesut Azizoğlu, Diyarbakır Eczacı Odası Genel Sekreteri; Nazan Üstündağ, Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü; Necdet İpekyüz, Eski Diyarbakır Tabip Odası Başkanı; Neriman Dinçkan Yılmaz, Umut Işığı Kadın Kooperatifi; Nurcan Baysal, Kalkınma Merkezi Derneği Başkanı; Ömer Serdar Kaplan, Avukat, Diyarbakır Barosu; Reyhan Yalçındağ, İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Başkan Yardımcısı; Selahattin Çoban, İnsan Hakları ve Mazlumlar için Dayanışma Derneği (MAZLUMDER); Serhat Eren, Avukat, Diyarbakır Barosu; Sertaç Bucak, Siyasetçi; Sezgin Tanrıkulu, Avukat, Eski Diyarbakır Barosu Başkanı; Şahismail Bedirhanoğlu, Güneydoğu Sanayici ve İşadamları Derneği (GÜNSİAD) Genel Başkanı; Şehmus Ülek, Avukat, Şanlıurfa Barosu; Şemsa Özar, Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü; Vahap Coşkun, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi; Zekeriya Aydın, Avukat, Batman Barosu; Zozan Özgökçe, Van Kadın Derneği (VAKAD) Üyesi.
