Tehlikede Olan Dünya Mirası İstanbul

Merkezi Paris'te bulunan Milletlerarası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) Türkiye Komitesi ile Ulusal Ahşap Birliği, “Tehlikede Olan Dünya Mirası Listesi”ne alınmak üzere olan İstanbul’un korunması stratejilerini tartışmak üzere uluslar arası seminer düzenliyor.

“Tarihi Kentlerin Yönetimi – İstanbul” seminerine, Kültür Bakanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Mimarlar Odası gibi kurumların yanı sıra UNESCO’nun Dünya Mirası Merkezi başkan yardımcısı Minja Yang da katılacak.

İstanbul Teknik Üniversitesi’nde (İTÜ) yarın gerçekleştirilecek seminerde, İstanbul’un Tehlikede Olan Dünya Mirası Listesi’ne alınmasına gerekçe oluşturan gelişmelerin bir an önce durdurulması ve iyileştirici eylemlerin hızla hayata geçirilmesi için yapılması gerekenler tartışılacak.

İstanbul’un tarihi merkezi çöküyor

ICOMOS Türkiye ve Ulusal Ahşap Birliği’nin konuyla ilgili basın açıklamasında, “bütün insanlık için taşıdığı olağanüstü evrensel değerler” dolayısıyla UNESCO’nun Dünya Mirası Listesi’ne alınan İstanbul’un tarihi merkezinin, çöküntü sürecine girdiğini vurgulandı.

Sivil toplum örgütleri ilgililere, “sorunu aşmak için koruma konusundaki bilinç eksikliğini hızla gidermeleri, belediyelerle merkezi hükümet arasındaki işbirliğini geliştirmeleri ve sivil toplum örgütlerini yeni, yaratıcı çözüm yolları bulmaya yöneltmeleri” çağrısı yaptı.

İstanbul ve “Dünya Mirası Listesi”

* Uluslararası sözleşmeler arasında en çok uyulanı olan 1972 tarihli Dünya Mirası Konvansiyonu’nu 128 ülke imzaladı. Sözleşmenin kurallarına göre, devletler yalnız kendi vatandaşları için değil, bütün dünya için korumayı garanti ettikleri kültür varlıklarını UNESCO’ya sunarlar ve gerekli değerlendirmeden geçen aday anıt ve SİT’ler Dünya Mirası Listesi’ne alınır. Halen Dünya Mirası Listesinde 754 kültür varlığı yer alıyor.

* Türkiye Dünya Mirası Sözleşmesi’ni 1983’de imzaladı; 1985’de İstanbul’un Tarihi Alanları Dünya Mirası Listesi’ne girdi. İstanbul için hazırlanan başvuru dosyasındaki kısa tanımlamada Konstantin’in Hipodromu, Ayasofya, Süleymaniye kentin başeserleri arasında sayılmakta; şehrin hızlı nüfus artışı, sanayinin getirdiği kirlilik ve denetimsiz kentleşme baskısından bunaldığı belirtilmektedir. Başvuruda “Süleymaniye Külliyesi çevresindeki ender nitelikteki kentsel alan”a da özenle değinildi. Osmanlı seçkinlerinin oturduğu 19. yüzyıl Süleymaniye evleri ile Zeyrek’teki ahşap korunmuş doku başvuru dosyasında önemli bir yer tutuyordu.

Dünya Mirası anıt ve SİT’lerde aranan özellikler

* İnsanın yaratıcı dehasının üst düzeyde bir temsilcisi olması

* Dünyanın bir kültür bölgesinde veya bir dönemde mimarlık veya teknoloji, anıtsal sanatlar, kent planlama veya peyzaj tasarımı alanlarında önemli gelişmelere, insani değer alışverişlerine tanıklık etmesi

* Yaşayan veya yok olan bir kültür geleneğinin veya uygarlığın, tek ya da ender rastlanan bir temsilcisi olması

* Bir yapı tipinin seçkin bir örneği ya da insanlık tarihinin önemli bir aşamasını veya aşamalarını gösteren bir mimari ve teknolojik bütünün veya peyzajın örneği olması

* İstanbul, bu dört ölçütü de karşıladığı için Dünya Mirası listesine alındı.

Türkiye uyarıldı

* “Dünya Mirası Listesi”ne dahil olanlar, bu niteliği sürekli bakımla korumak zorundadır. 1992’den bu yana, İstanbul’un tarihi alanlarının kötüleşen durumu kaygı uyandırmış, UNESCO’nun Dünya Mirası Bürosu ve Komitesi toplantılarında restorasyon standartları ile tarihi çevre yönetim konularındaki zayıflıklar gündeme getirilmişti.

* UNESCO’nun son Dünya Mirası değerlendirme toplantılarında, ihmal ve yıkım nedeniyle yitirilen evlerin neden olduğu doku kaybı, özellikle Zeyrek’in korunmasındaki başarısızlık üzerinde durulmuş ve Türkiye uyarılmıştı.

* Uyarılara rağmen bir atılım olmaması, Süleymaniye ve Zeyrek mahallelerindeki kayıpların artması, İstanbul’un tarihi alanlarının “Tehlikede olan Dünya Mirası Listesi”ne alınması tehdidinin dile getirilmesiyle sonuçlandı.

Türkiye’ye sarı kart

* 2 Haziran 2003’te UNESCO’nun Dünya Mirası Merkezi Başkan Yardımcısı Minja Yang, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği yarım günlük toplantıya katılarak, Türkiye’ye “sarı kart” gösterdiklerini açıkladı, kent yönetimi tarafından hazırlanan Koruma İmar Planında kentin Dünya Mirası özelliklerini tam olarak dikkate alınmadığına dikkat çekti.

* Minja Yang, İstanbul’un Tarihi Alanlarının korunması için acilen harekete geçilmediği takdirde, UNESCO’nun Dünya Mirası Komitesinin Temmuz 2004’te İstanbul’u “Tehlike’de Olan Dünya Mirası Listesi”ne almayı düşündüğünü vurguladı. Bu listede halen Komitenin ciddi ve belirli tehditlerle karşı karşıya olduğuna karar verdiği 35 Dünya Mirası alan bulunmaktadır.

İstanbul, Dünya Mirası Listesi’nden çıkarılabilir

* Tehlike’de olan Dünya Mirası Listesi’ne alınan kültür varlıklarının durumunu iyileştirmek için etkin bir çalışma olmadığı taktirde, kültür varlığı Dünya Mirası Listesinden düşmektedir. UNESCO’nun ilkelerine göre, Dünya Mirası Listesinde yer alan kültür varlıkları,

* Söz konusu varlıklar Dünya Mirası Listesine alınmalarına neden olan özelliklerini yitirecek derecede bozulmuşlarsa,

* Dünya Mirası alanın aday gösterildiğinde karşı karşıya olduğu, ancak dosyayı sunan devletin önerdiği önlemlerin öngörülen süre içinde gerçekleşmediği belirlendiği takdirde, Dünya Mirası Listesinden çıkarılmaktadır.

Seminer programı

Tarihi Kentlerin Yönetimi – İstanbul

29 Temmuz 2003

İTÜ Mimarlık Fakültesi, 109

13.00 – 18.00

13:00 - 15:45

15:30 - 18:00

Oturum Başkanı: Doç..Dr. Can Binan, ICOMOS Türkiye Genel Sekreteri

Kayıt ve açılış konuşmaları

Giriş

Prof.Dr. Zeynep Ahunbay, ICOMOS Türkiye Başkanı

İstanbul’un dünya mirası alanlarının durumu ve gelecek için öneriler

Uluslar arası çerçeve

Minja Yang, UNESCO’nun Dünya Mirası Merkezi Başkan Yardımcısı

Dünya Mirası ve Kent Yönetimi

Prof.Dr. Stefanos Yerasimos, Institut Français d’Urbanisme

İstanbul’un Kültür Mirası ve Kentsel Koruma Araçları

David Michelmore, Fener-Balat Rehabilitasyon Programı Uluslararası Eş Direktörü

Kentsel Yenileme İçin Denenmiş ve Başarıya Ulaşmış Çözümler

15:00 Çay arası

Oturum başkanı: Hıfzı Topuz

Yerel çözümler:

Panel Tartışma

Sermin Özduran, T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı

Dünya Mirası Sitlerindeki Koruma Çalışmaları

Nihat Macit, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Projeler Daire Başkanı

İstanbul’un Dünya Mirası Alanları İçin Yapılmakta Olanlar ve Yapılacaklar

Yücel Gürsel, Mimarlar Odası Başkanı

Dünya Mirası Sitlerinde koruma uygulamalarında etkili olmakta yararlanılacak yasal olanaklar

Oktay Ekinci, Mimarlar Odası Suriçi Komisyonu

Yasal Yapılanma

Ersen Gürsel, Ulusal Ahşap Birliği

Kentsel Korumada Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü

Diğer uzmanların katkıları ile

18:00 Kokteyl

* Daha fazla bilgi için:

Zeynep Ahunbay, ICOMOS Türkiye

[email protected]

faks: 0212 251 48 95

Ulusal Ahşap Birliği

Tel: 0212 292 3864

Faks: 0212 292 38 67