* Fotoğraf: AA
Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 35 maddelik kanun teklifinin birinci bölümünde yer alan ilk 12 madde TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
Doğa ve yaşam savunucularının çevre politikaları üzerinde kamu denetimini kaldıracağı gerekçesiyle kurulmaması gerektiği uyarılarını yaptığı Türkiye Çevre Ajansı’nın kurulması da kabul edilen maddelerle birlikte karara bağlandı.
Anadolu Ajansı'nın (AA) aktardığına göre, ajansın faaliyetleri, çevre kirliliğini önleme ve yeşil alanların korunmasına, iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama, döngüsel ekonomi ve sıfır atık yaklaşımı doğrultusunda kaynak verimliliğini artırma ile ulusal ölçekte depozito yönetim sistemi kurulmasına, işletilmesine, izlenmesine ve denetimine yönelik faaliyetlerde bulunma başlıklarını kapsayacak.
Ajansın, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenen ve belirli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen ürünlerin tüketilmesi sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine dayalı sistem üzerinden çalışması öngörülüyor. Teklifte yer alan düzenlemeler şöyle:
Depozito uygulaması
* Ajans, Bakanlıkça belirlenen çevre strateji ve politikaları doğrultusunda depozito yönetim sistemini kuracak ya da kurduracak.
* İlgili tarafların depozito yönetim sistemine dahil olmasını sağlayacak Ajans, Bakanlıkça belirlenen depozito bedeli, ücret, teminat ve iadeleri alacak.
* Depozito uygulamasına tabi tutulan ürünlere yönelik depozito yönetim sistemi altyapısını oluşturacak Ajans, geri kazanılabilir ürünlerin kullanımları sonrası ülke ekonomisine kazandırılmasına ve geri kazanılabilir atıkların yönetimine ilişkin faaliyetlere katkı sağlayacak.
Ajans yönetimi
* Çevre ve Şehircilik Bakanınca 3 yıl süreyle görevlendirilecek Türkiye Çevre Ajansının Yönetim Kurulu 7 üyeden oluşacak.
* Ajansın Yönetim Kurulu; en az 4 yıllık yükseköğretim gören, meslekleriyle ilgili konularda kamu kurum ve kuruluşları veya özel kuruluşlarda en az 5 yıl süreyle görev yapan, mesleki açıdan yeterli bilgiye, deneyime ve devlet memuru olma niteliğine sahip kişiler arasından, Çevre ve Şehircilik Bakanı tarafından 3 yıl süreyle görevlendirilecek. Yönetim kurulu üyeleri, gerektiğinde görev süreleri dolmadan görevden alınabilecek.
* Ajans organlarıyla hizmet birimlerinin görev ve yetkileri, üyelerinin atanması, teşkilat yapısı ile çalışmasına ilişkin usul ve esaslar, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığının görüşü alınarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenecek.
Ajansın geliri
* Ajans başkanına, yardımcılarına ve personeline mali ve sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılan bütün ayni ve nakdi ödemelerin bir aylık toplam net tutarı; 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ilgili maddesi uyarınca belirlenen emsali personele mali ve sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılması öngörülen ödemelerin bir aylık toplam net tutarını geçmemek üzere Cumhurbaşkanı veya yetkilendireceği makam tarafından belirlenecek.
* Ajansın geliri, genel bütçeden aktarılan tutarların yanı sıra her türlü bağış ve yardımlar, Ajansın faaliyetlerinden elde edilen gelirler ve sair gelirlerden oluşacak. Ajansın gelirlerinin genel yönetim giderleri haricinde kalan kısmının tamamı Ajans faaliyetleri için kullanılacak.
* Ajans, yapılan bağış ve yardımlar nedeniyle veraset ve intikal vergisinden, faaliyetleri dolayısıyla yaptığı işlemler yönünden harçlardan, bu kapsamda düzenlenen kağıtlar nedeniyle damga vergisinden, kiraya verilmemek şartıyla sahip olduğu taşınmazları dolayısıyla emlak vergisinden, tapu ve kadastro işlemleri bakımından, döner sermaye hizmet bedelinden, her türlü dava ve icra işleminde teminat yatırma mükellefiyetlerinden de muaf tutulacak.
Elektrikli scooterlerin kullanımı
* Belediye Gelirleri Kanunu'nda değişiklik yapılarak güvenli, sağlıklı ve çevreci ulaşım araçlarından biri olan elektrikli scooterlerin teşvik edilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması için paylaşımlı elektrikli scooterlerden alınacak işgal harcı bedeli en az tarife üzerinden hesaplanacak. Bu kapsamda belediyelerce bir e-scooterden günlük 16 kuruş işgal harcı alınacak.
* Düzenlemeyle çevrenin korunmasına ve iyileştirilmesine yönelik ilkelere; sıfır atığın yaygınlaştırılması, motorsuz ve elektrikli araçların yaygınlaştırılması ve plastik içerikli ambalajların azaltılması ilkeleri eklenecek.
Muhalefetten şerh
Depozito uygulamasını zorunlu hale getirecek, çevreyi kirletenlere cezayı artıracak teklif, özellikle kurulmak istenen Türkiye Çevre Ajansı’nın yetki görev ve organlarının seçimiyle ilgili tartışma konusu olurken, teklife CHP, HDP ve İYİ Parti muhalefet şerhi düşmüştü.
CHP’nin muhalefet şerhinde teklifin görüşmelerine çevre, ekoloji örgütlerinin katılımının sınırlı tutulması eleştirildi. Çevre kirliliğini önlemek, ulusal ölçekte depozito yönetim sistemi kurulması, işletilmesine yönelik faaliyetlerde bulunmak amacıyla kurulan ajans için “Sorumluluk almadan fazlaca yetki, kadro ve bütçe alan, mali muafiyetleri olan, denetim yetkisi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na rakip hatta paralel bir bakanlık olan, ama kendisi iç ve dış denetimden muaf olan yeni bir kamu kurumu kurulmaktadır” denildi.
HDP’nin şerhinde Türkiye ile ilgili, “Çöp ithal eden ülke”, “Plastik atıkların gönderildiği ülke” haberleri yapılırken söz konusu teklifle nasıl denetleneceği belirsiz bir ajansa, kamusal olmayan bir yaklaşımla yetki devri yapıldığı belirtildi.
İYİ Parti ise, “Dünya örneklerine baktığımızda depozito iade sistemlerini yürüten yapıların merkeziyetçi yapılar olduğu görülmektedir. Bu anlamda Türkiye Çevre Ajansı'nın merkeziyetçi bir şekilde konumlanması isabetlidir. Ancak denetimden yoksun bir merkeziyetçilik ve paralel bakanlık yetkilendirmeleri söz konusu kurumda zaman içerisinde yozlaşmaya sebep olacak niteliktedir” ifadeleriyle teklife şerh düştü. (TP)
