Tarihte Bugün: Oğlak Dönencesi'nin Yasaklanma Hikayesi

Henry Miller’ın 1938’de yayımlanan kitabı Oğlak Dönencesi, dünya üzerinde yazarın memleketi ABD ve Türkiye dışında hiçbir yerde yasaklanmadı. 1964’e kadar ABD’de yasaklı kalan kitap, Türkiye’de 1986 yılının 8 Ocak günü çıkan kararla toplatıldı.

Başbakanlık Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu, 1985 yılında Can Yayınları tarafından yayınlanan kitabı ‘muzır ve müstehcen’ buldu, toplatılmasına karar verdi ve basımını yasakladı. Kitabın çevirmeni Aylin Sağtür ve yayıncı Erdal Öz yargılanmaya başladı.

Mahkeme kararının 22 Mart 1988’de çıkmasıyla beraber, 39 yayınevinin dayanışması başladı. Kitabın “Halkın ar ve haya duygularını rencide eden, cinsi arzuları tahrik ve istismar edici mahiyette genel ahlaka aykırı olduğuna” karar veren mahkeme, karşısında 39 yayınevinin birden Oğlak Dönencesi baskısını buluyor. Mahkemeden Sağtür ve Öz için para cezası, kitap için de imha kararı çıkmıştı.

39 yayınevi

Ada, Adam, Afa, Amaç, Ayrıntı, BDS, BFS, Birey ve Toplum, Boyut, Çaba, Çınar, De, Dost, El, Eleştiri, Gür, Habora, Hil, Hüryüz, İletişim, İnter, Kalem, Kaynak, Kavram, Kıyı, Kuzey, Metis, Nisan, Oda, Öykü, Pan, Savaş, Söylem, Teori, Toros, V, Yaprak, Yazın, Yön.

Muzır Kurulu raporuyla sansürü delmek

Yayıncılar Oğlak Dönencesi'nde sakıncalı bulunan yerleri çıkartıyor ve boş bırakıyor ama kitabın başında Muzır Kurulu raporu, savcılık iddianamesi ve Erdal Öz’ün savunması yer alıyor.

Kitapta müstehcen bulunan kısımlar kurul raporunda açık açık yazıldığı için, okuyucu kitabın içindeki boş kısımları rahatlıkla doldurarak sansürü deliyor. Keskin bir zekâ örneği gösteren yayıncılar, zekalarının bedelini haklarında dava açılmasıyla ödemek zorunda kalıyor. Tüm yayıncılar ‘muzırlıktan’ yargılanıyor fakat mahkeme, bilirkişi raporu ve iddianameyi müstehcen bulamayıp beraat kararı veriyor ve toplatılma kararı kaldırılıyor.

1991’de Can Yayınları’ndan çıkan baskıda ise kitabın başına mahkeme kararı, içine de siyah bantlar koyuldu. Mahkemenin müstehcen bulduğu cümleler kapatılınca hakkında yeni bir dava açılmadı.

Yarı otobiyografik nitelikli olan Oğlak Dönencesi, 2011 yılında Avi Pardo çevirisiyle Siren Yayınları tarafından yayımlandı.

ABD'deki yasak

“Oğlak Dönencesi” ilk kez 1938’de Paris’te yayınlandı. ABD Adalet Bakanlığı kitabı müstehcen olduğu gerekçesiyle yasakladı ve ülke sınırları içine sokulması engelledi.

Yasak 1961’e kadar sürdü. 1961’de Grove Yayınları yasağa rağmen romanı ABD’de yayınladı. Böylece Oğlak Dönencesi yasağı fiili olarak kalktı. 1964’de ABD Yüksek Mahkemesi “Oğlak Dönencesi”nin edebi bir eser olduğuna karar verdi.

(OI/HK)