Taliban’ın Ağustos 2021’de Afganistan’da iktidarı ele geçirmesinin üzerinden dört yıl geçti. Bu süre zarfında ülkenin adalet sistemi, uluslararası insan hakları standartlarından uzaklaşıp, baskı ve korkuya dayalı bir yapıya dönüştü. Uluslararası Af Örgütü, mevcut sistemin “haklardan çok itaate, hakikatten çok suskunluğa öncelik veren” bir düzen haline geldiğini açıkladı.
Uluslararası Af Örgütü Güney Asya Bölgesel Kampanyacısı Samira Hamidi, “Başta kadınlar olmak üzere birçok Afgan için adalet artık arayabilecekleri bir şey değil. Onsuz hayatta kalmaları gereken bir şey” dedi.
TALİBAN'IN AFGANİSTAN'DAKİ 4. YILI
Anne ölüm oranları yükseliyor, 18 bin ebe eksik: Taliban sağlığı çökertti
Kadınların yargıdan silinmesi
Taliban öncesinde Afganistan’da hâkim, savcı ve avukat olarak görev yapan binlerce kadın, yönetimin değişmesiyle görevlerinden uzaklaştırıldı, gizlenmek veya ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Kadın haklarını koruyan Aile Mahkemeleri ve Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Birimleri kapatıldı. Eski bir hâkim, “Taliban mahkemelerinde kadının sesi duyulmuyor; söyleyecek şeyi olmadığı için değil, onu duyacak kimse kalmadığı için…” dedi.
Hukuki belirsizlik ve keyfi cezalar
Yazılı ulusal yasaların kaldırılmasıyla birlikte yargı kararları, hâkimlerin bireysel şeriat yorumlarına göre şekilleniyor. Aynı suç, farklı bölgelerde tamamen zıt kararlarla sonuçlanabiliyor. Hırsızlıktan müzik dinlemeye kadar uzanan geniş bir yelpazede halka açık kırbaçlamalar ve infazlar yapılıyor.
Bir eski savcı, “Ağustos 2021’den önce yakalama kararını belgelerle gerekçelendirmek zorundaydık. Şimdi ise biri sadece giysileri yüzünden ya da düşüncelerini ifade ettiği için alınabilir ve kimse ‘Neden?’ diye sormaz” diyerek keyfi uygulamaları anlattı.
Toplumu susturma stratejisi
Görgü tanıklarına göre, kadınlar örtünmedikleri için gözaltına alınıyor, genç erkekler müzik dinledikleri gerekçesiyle kırbaçlanıyor. Kamuya açık cezalar, sadece birer yaptırım değil, aynı zamanda korku ve denetim mekanizması olarak işlev görüyor.
Uluslararası çağrı
Uluslararası Af Örgütü, uluslararası topluma diplomatik baskı yoluyla Afganistan’da hukukun üstünlüğünün yeniden tesis edilmesi çağrısında bulundu. Taliban yönetiminden ise bedensel cezaların kaldırılması, yargı bağımsızlığının güvence altına alınması ve insan haklarına saygı gösterilmesi talep edildi.
