Taliban yönetimi, Afganistan’da internet ve cep telefonu hizmetlerini kapatarak bağlantıyı yalnızca eski nesil 2G standardına indirdi.
Böylece ülkede dijital iletişim neredeyse tamamen işlevsiz hale geldi. Rejim, daha önce de benzer kısıtlamaları “ahlaksızlıkla mücadele” söylemiyle meşrulaştırmış; pornografi ve kumarı bahane ederek fiber optik hatları ve 3G/4G hizmetlerini hedef almıştı.
Gizli çadırlardan dijital sınıflara
Afganistan’da kadınların eğitim mücadelesi yeni değil. 1970’lerde Taliban yasakları yüzünden kız çocukları arka bahçelerde gizli çadırlarda ders görüyordu.
2021’de Taliban yeniden iktidara döndüğünde aynı kaygılar geri geldi ve kadınların eğitim güvencesi bir kez daha ortadan kalktı. O yıllarda Kabil Üniversitesi öğretim üyesi Şahla Fareed, öğrencilerinin bir kısmının interneti gizlice kullandığını, ancak aile baskısı ve cihaz yoksunluğu yüzünden çoğunun derse erişemediğini anlatıyordu.
Bugün ise Taliban’ın internet ve mobil ağları doğrudan kapatması, kadınların dijital eğitim yoluyla bulabildiği son çıkışı da ortadan kaldırıyor.
Son umut da kapatıldı
bbc’ye konuşan Afganistanlı kadınlar, internetin onlar için dış dünyaya açılan tek kapı olduğunu söylüyor. Taliban’ın kız çocuklarına 12 yaşından sonra eğitim yasağı getirmesinden bu yana, internet uzaktan eğitim, yabancı dil kursları ve meslek edinme programlarına ulaşmanın tek yolu haline gelmişti. Bu kapının da kapanması, kadınların eğitim hakkını tamamen ortadan kaldırıyor.
Ancak yalnızca 2G bağlantısının bırakılması, en basit bir e-postanın bile açılmasını zorlaştırıyor; canlı derslere katılımı imkânsız hale getiriyor. Böylece Taliban, kadınların sınıflardan dışlanmasının ardından onların dijital sınıflara tutunmasını da engellemiş oldu. Eğitim hakkı ellerinden alınan Afgan kadınları artık hem fiziksel hem de sanal dünyada tam anlamıyla sessizliğe mahkûm ediliyor.
Direnişin damarlarını kesmek
İnternet yasağı, yalnızca eğitim hakkını değil, kadınların örgütlenme ve seslerini duyurma olanaklarını da büyük ölçüde kısıtlıyor. Sosyal medya ve diaspora ağları, Afgan kadınlarının hem birbirleriyle dayanışma kurduğu hem de dünya kamuoyuna ulaştığı en önemli kanallardı.
Bu bağlantıların kesilmesi, küçük gruplar hâlinde düzenlenen protestoların uluslararası görünürlüğünü azaltmayı hedefliyor. Taliban için internetin kapatılması, yalnızca “ahlaksızlığı önleme” bahanesiyle değil, aynı zamanda kadınların kolektif bir direniş oluşturmasını engelleme stratejisinin parçası.
“Ekmek, İş, Özgürlük” çağrısı
Buna rağmen Afgan kadınları, farklı yollarla görünür kalmaya devam ediyor. Gizli derslerden yeraltı toplantılarına, diaspora destekli kampanyalardan küçük sokak protestolarına kadar pek çok biçimde “varız” diyorlar. 2025’te yeniden öne çıkan “Ekmek, İş, Özgürlük” sloganı, kadınların yalnızca cinsiyet kimliği değil, aynı zamanda ekonomik haklar ve özgürlük talepleri üzerinden de mücadele verdiğini gösteriyor. İnternet yasağı ise bu taleplerin hepsini doğrudan hedef alıyor: ekmeği (çalışma hakkını), işi (meslek edinme ve öğrenim imkânını) ve özgürlüğü (kamusal görünürlüğü).
Uluslararası tepkiler sınırlı
Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve insan hakları örgütleri Taliban’ın kadın haklarını ihlal eden politikalarını defalarca kınadı. Amnesty International ve Human Rights Watch, internet yasağının kadınların hem uzaktan eğitim hakkını hem de ifade özgürlüğünü yok ettiğini vurguladı.
UNESCO ise milyonlarca kız çocuğunun eğitimden dışlanmasının şimdi dijital erişim yasağıyla kalıcı bir kayba dönüşeceği uyarısında bulundu.
Ancak bu açıklamalar sahada somut bir değişiklik yaratmadı. Taliban yönetimi, uluslararası baskıları “dış müdahale” olarak nitelendirerek reddetti. Çoğu ülke Afganistan’la diplomatik ilişkilerinde temkinli davranıyor; yaptırımlar ve kınamalar kadınların günlük yaşamındaki kısıtlamalara doğrudan etki etmiyor.
“Biz buradayız” stratejisi
Taliban’ın sert yasakları altında kitlesel bir ayaklanma çoğu zaman mümkün olmasa da, kamuoyu oluşturma çabaları kadınların elinde kalan en güçlü direniş araçlarından biri.
Özellikle Kabil ve büyük şehirlerde, küçük gruplar hâlinde toplanarak pankart açan, slogan atan kadınlar kısa sürede dağıtılıyor. Fakat bu eylemlerin görüntüleri sosyal medya, diaspora ve uluslararası basın aracılığıyla yayılıyor, sınırların ötesinde ses buluyor.
Bu strateji, kadınların Taliban’ın görünmez kılma politikasına karşı “biz buradayız” deme biçimi. Fiziksel olarak bastırılan protestolar, dijital mecralarda ve uluslararası kamuoyunda yaşamaya devam ederek Afgan kadınlarının direnişini görünür kılıyor.
24 OCAK ULUSLARARASI EĞİTİM GÜNÜ
"Afganistan'ın güçlü, eğitimli kadınlara ihtiyacı var"
(BK/EMK)
