Helsinki Yurttaşlar Derneği (hYd), “Sosyo-Ekonomik Politikalar Bağlamında Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB)” adlı iki yıllık projesi kapsamında yürüten çalışmaları, araştırmaları ve bulguları bugün düzenlenen basın toplantısında paylaştı.
Proje kapsamında KONDA’nın gerçekleştirdiği araştırma ve görüşmelere göre DİB’in siyasi bir kurum olduğu düşünenler ve İslam dininin esaslarına dair işleri yürüten kurum olarak görenler şeklinde iki ayrım olsa da kurumun çoğulculaşması talebi ortak.
Projenin iki yılı
Özlem Dalkıran’ın moderatörlüğünü yaptığı toplantıda proje koordinatörü Sevgi Özçelik çalışma hakkında genel bilgileri verdi.
Özçelik, Şubat 2013’te başladıkları projenin amacını “hem diyanetin kurum olarak varlığını tartışmaya açmak hem de diyanetin hizmetlerinin yurttaşların hayatına nasıl deyip, etkilediğine, yurttaşların diyanetten ve diyanete ilişkin taleplerine bakmak” olarak açıkladı.
Proje kapsamında bu alanda çalışmaları bulunan kişilerden çalışma grupları oluşturuldu. 11 şehirde sivil toplum temsilcileri, farklı inanç gruplarını temsilcileri, İl Müftülüğü, diyanet çalışanlarının sendikalarının temsilcilerden oluşan 25-30 kadar kişinin katılımıyla yuvarlak masa toplantıları gerçekleştirildi. Farklı görüşlerdeki insanların katılımı sağlandı.
Kitap olarak da yayınlanacak proje başta DİB olmak üzere resmi kurumlara gösterilecek.
DİB'in Devlet Bütçesi İçindeki Payı
Nişantaşı Üniversitesi’nden Yrd. Doç.Dr. Nil Mutluer, çalışma sonuçlarından hareketşe DİB’in yapısal, sosyal ve ekonomi-politik yönlerine değindi.
“1964’e dek DİB’in denetleme rolü olduğunu görüyoruz. 1965-1982 döneminde teşkilat yasasına kavuşuyor. 1965’te kabul edilen yasa ile halkı din konusunda bilgilendirirken ahlaki değerlere ilgili ilişkileri yürütme maddesi geliyor. Daha etkin bir kurum oluyor.
“1982-2004 yıllarında milletçe dayanışma bütünleşmeyi hedeflemek maddesi yasal düzenlemeye giriyor. Siyasi olarak da daha net bir aktör olduğunu görüyoruz.”
“DİB’in bütçesi AKP döneminde arttı. 2014’te doğrudan Başbakan Davutoğlu’na bağlandı. Mehmet Görmez’in siyasi açıklamalarını görüyoruz. DİB, başından beri siyasi bir aktördü ancak bu daha da belirginleşti.”
1997’de 28 Şubat askeri darbesiyle bütçe iyice kısıtlanıyor. Dönemin ekonomik ve siyasi koşullarının etkisiyle DİB bütçesinin devlet içindeki payının 2001 yılına dek düşüş izlediği görülüyor. Diyanet bütçesinin devlet bütçesi içindeki payı 2003’ten itibaren tekrar artış trendine giriyor, 2011’den itibaren yeniden yüzde 1’in üzerine çıkıyor.
2002-2012 yılları arasında bazı devlet kurumlarına ait verilen karşılaştırılmasında da DİB’in personel sayısında yüzde 60 artış olduğu görülüyor.
Diyanet'e bakışta iki küme
KONDA Araştırma’dan Bekir Ağırdır DİB ile ilgili11-12 Ekim 2014 tarihleri arasında 32 ilde 2627 kişi ile yüzyüze görüşme sonucu elde edilen sonuçları paylaştı.
DİB’in siyasi bir kurum olduğu düşünen yüzde 26’lık ve İslam dininin esaslarına dair işleri yürüten kurum olarak gören yüzde 74’lük iki küme oluştuğunu belirten Ağırdır, bu iki grubun kurumun çoğulculaşmasına dair sorularda ortaklaştığının altını çizdi.
Toplantılardan talepler
Doğuş Üniversitesi’nden Prof.Dr. İştar Gözaydın yuvarlak masa toplantılarında farklı taleplerin yüzyüze ortamlarda karşı taraftan daha fazla kabul gördüğünü anlattı.
Gözaydın, toplantılarda Diyanetin yapısının ve hizmetleri ile organizasyonun ve işlevlerinde çoğulculaşması talebinin öne çıktığını söyledi.
“Özellikle kadınlara yönelik hizmetlerin yetersiz bulunduğu ve hizmet verenler arasındaki kadınların daha yüksek olmasının gerektiği ifade edildi.
“Diyanet’in merkezi işleyişine onay verildi ama başkanın atama ile değil seçim ile gelmesi gerektiği tartışmaları görüldü.
“Ağırlıklı görünen ortak payda ise Diyanet’in kamu hizmeti gören bir kurum olarak muhafaza edilmesi halinde, kendini hakim inanç anlayışı dışında gören diğer inanç çevrelerinin de temsili sağlayacak şekilde düzenlemesi gerektiği görüşüydü.
“Ayrıca DİB’in bünyesinde temsil edilmek istemeyen inanç gruplarının da benzer kuruluşlar kurmasının önündeki yasal engellerin kaldırılması gerektiği sık sık ifade edildi.” (BK)
