Oxfam, Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) ve Hafif Silahlara Karşı Uluslararası Eylem Ağı IANSA'nın ortaklaşa yayınladığı yeni bir araştırmaya göre, kaybolan bir bavulun ya da genetiği değiştirilmiş bir domatesin izini sürmek, ölümcül silahların izini sürmekten çok daha kolay. Hafif silahlar ve mühimmatın izini sürecek bir sistemin olmaması, bunları ihraç eden ülkelerin, silahlarının insan hakları ihlalcileri ya da savaş suçlularının eline geçmesi durumunda sorumlu tutulamayacağı anlamına geliyor.
Silah ve mühimmatın temel seri numaraları bulunduğu halde, bunları hafif silahların satışı sırasında kayıt altında tutan dünya çapında bir sistem yok. Bu nedenle de seri numaraları yasadışı silah transferlerinin teşhis ve tespit edilerek izlerinin sürülmesi konusunda bir işe yaramıyor.
Böylece, yasadışı silah satan ülkeler, silahların katillerin eline nasıl geçtiğiyle ilgili hiçbir sorumluluk üstlenmeden omuz silkip geçebiliyorlar.
Bu durumun neden bu kadar yaşamsal olduğunu göstermek için, iki istatistik yardımcı olabilir:
* Dünyada 639 milyon hafif silah var. 10 kişiye bir silah düşüyor. Bunlar en az 98 ülkede bulunan binin üzerindeki şirket tarafından üretiliyor.
* Her yıl yarım milyondan fazla insan konvansiyonel silahlarla öldürülüyor. Yani, dakikada bir kişi.
Hükümetler karşı çıkıyor
"Ölümcül Silahların İzini Sürmek" başlıklı kampanya raporu, bu hafta başlayan Birleşmiş Milletler İşaretleme ve İzleme Konferansı'yla birlikte açıklandı. Rapor, Birleşmiş Milletler'i (BM), hafif silahlar ve mühimmatın işaretlenmesi ve izlenmesi için yasal bağlayıcılığı olan uluslararası bir sistemi kabul etmesi için teşvik etmeyi amaçlıyor.
Oxfam International Başkanı Jeremy Hobbs, "Genetiği değiştirilmiş bir domatesin ya da bir bavulun izini bulma olasılığının bir AK47 ya da roketatardan daha fazla olması akıl almaz bir şey. Kayıp bir bavulun birkaç saat içinde San Francisco'dan Sierra Leone'ye yaptığı yolculuğun rotasını izleyebiliyorken, ölümcül silahlar her gün iz bırakmadan yok oluyorlar" dedi.
Hükümetlerin silah transferlerinin izlenmesi için küresel bir sisteme karşı çıkması nedeniyle, yasadışı silah satan kişileri yargılamak ve BM silah ambargolarını kıran ülkelerden hesap sormak imkansız.
Yasadışı silah ticaretinin insan hakları ihlallerini şiddetlendirdiğini dile getiren Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Irene Khan, "Her yıl izi sürülemeyen silahlar yüzünden binlerce kişi öldürülüyor, işkence görüyor ve saldırıya uğruyor. Milyonlarcası ise fonların yasadışı silah almak için kullanılması yüzünden makul bir yaşam standardından, sağlık ve eğitim hizmetlerinden yoksun kalıyor. Artık dünyanın bu ahlaksız ve ölümcül ticaretin arkasındakileri tespit edip adalet önüne çıkarmanın bir yolunu bulmasının vaktidir" dedi.
İzleme sistemi neden gerekli?
Rapora göre, izleme sistemi sayesinde, üretildiği andan son kullanıcıya kadar silahların izlenmesi mümkün olacak ve silahların kötüye kullanılmasıyla mücadele kolaylaşacak. Ulusal ve uluslararası yasaları ihlal eden silah simsarları tespit edilebilecek, silah ambargolarının gerçekten uygulanması sağlanabilecek ve sonuçta hayatların kararması önlenebilecek.
Burundi, Gatumba'da meydana gelen ve 150 kişinin öldürüldüğü son katliamda, boş kovanlar, saldırıda kullanılan mermilerin Çin, Bulgaristan ve Sırbistan yapımı olduğunu gösteriyor. Ancak herhangi bir izleme mekanizmasının bulunmaması nedeniyle, mermilerin Burundi'ye nasıl ulaştığını kanıtlamak imkânsız. Böyle bir sistem mevcut olsaydı katillere bu silahı satmış olanlardan hesap sorulabilir ve ileride yapılacak teslimler engellenebilirdi.
Nasıl bir anlaşma?
Ölümcül Silahların İzini Sürmek başlıklı raporda, Birleşmiş Milletler Yasadışı Hafif ve Küçük Silah Ticaretiyle ilgili Eylem Programı'nın bir bölümü olarak uluslararası işaretleme ve izleme mekanizması oluşturmayla ilgili BM'de sürmekte olan müzakerelerde hükümetlerin işbirliği yapması için çağrıda bulunuluyor. Amaç, hafif ve küçük silahların işaretlenmesi ve izlenmesi için yasal bağlayıcılığı olan bir anlaşma oluşturmak.
Rapora göre, yapılacak anlaşmada şu maddeler bulunmalı:
* Tüm küçük ve hafif silahların izlenmesi için yüksek dereceli ortak standartlar
* Mühimmatın işaretlenmesi ve izlenmesi için koşullar
* Hükümetlerin sözleşmenin şartlarını uygulayabilme kapasitelerinin artırılması için yollar
* Silah transferlerinin kayıt altına alınması için detaylı uluslararası standartlar. Devletler üretilen, elde bulunan ve ülke içi ya da dışına transferi yapılan silah ve mühimmatın tam kaydını tutmalı ve üretici kayıtlarını inceleyebilmeli.
Domatese takip var, silaha yok
Birçok ürün için uluslararası izleme sistemleri mevcut. Örneğin, genetiği değiştirilmiş organizmalardan (GDO) yapılmış gıdalar kalite kontrolünü garanti altına almak için üretim anından market raflarına girinceye kadar izlenebiliyor. Ayrıca, kayıp bavullar da dünya çapında havayollarındaki bilgisayar sistemleri sayesinde kolaylıkla bulunabiliyor.
IANSA Başkanı Rebecca Peters dünya çapında her yıl sekiz milyon yeni silahın üretildiğini, sivillere yönelik sayısız suç işlendiğini ve zulüm yapıldığını dile getiriyor. "Buna rağmen, silahların kaynağını kanıtlayacak küresel bir sistem olmadığı takdirde bu korkunç zulümlerin suçlularını yargılama şansı çok az." (TK/BB)
Kampanyaya destek vermek için:
Uluslararası silah denetimine destek vermek için, yüzünüzü 1.000.000 yüz dilekçesine ekleyebilirsiniz:
