Haberin Kürtçesi için tıklayın
IPS İletişim Vakfı/bianet, Atölye BİA ve Zan Vakfı’nın ortaklaşa düzenlediği “Kürt Yayıncığında Dergicilik” webinar dizisinin ikincisi akademisyen Tahir Baykuşak’ın sunumuyla gerçekleşti.
"2. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt Dergisi: Rojî Kurd" başlığı ile gerçekleşen etkinliğin kolaylaştırıcılığını akademisyen Serhat Bozkurt yaptı.
İlk Kürt dergisi olan Rojî Kurd’ün yüksekokul tahsilini gören Kürt gençlerinin öncülüğünde çıktığını ifade eden Baykuşak, derginin Kürt kültürü ve Kürt sorununa dair yazılara yer vediğini ve Kürt kültürüne katkılar sağladığını söyledi.
Tahîr Baykuşak şöyle devam etti:
"Roji Kurd Dergisi aylık bir dergidir. İlk sayısı 6 Haziran 1913'te yayımlanmıştır. Yayım dili Kürtçe-Osmanlıca’dır. Toplamda dört sayı yayımlanmış olup, son sayısı 12 Eylül 1913’te basılmıştır. Dergi Hêvi Kürt Talabe Cemiyeti tarafından desteklenmekteydi."
"Dr. Abdullah Cevdet, Halil Hayali, Diyarbekirli Fikri Necdet, Ekrem Cemilpaşa, Mehmed Mihri, Fuad Temo, Harputlu H. B., Lütfi Fikri, Babanzade İsmail Hakkı, Babanzâde Abdülaziz, Kerküklü Necmedin, Kerküklü Kerimzâde, Süleymaniyeli Abdülkerim, Mehmed Salih Bedirhan, Kazizâde Mustafa, Süleymaniyeli Abdülkerim gibi dönemin tanınmış Kürt aydınlarının da desteğini alarak zengin bir yazar kadrosu oluşturmuştu."
İstanbul'da Kürt aydın ve alimlerin varlığı
"İstanbul 330'dan 1922'ye kadar İmparatorluğun başkenti olmuştur. Bu nedenle, her zaman yazarların, şairlerin ve alimlerin dikkatini çekmiştir. İmparatorlar ayrıca zamanlarının alimlerini ve şairlerini başkentlerine yerleştirmeye çalıştılar. Bu nedenle İstanbul'da Kürt aydın ve alimlerin varlığı eskiye dayanır. Nali, Şeyh Rıza Talabani, Keyfi ve Koyi gibi Kürt şairleri buna örnek verilebilir.
"19. yüzyıl Kürt beyliklerinin sürgünü ise bu şehirde bir Kürt ortamı yarattı."
Webinar dizisi “Hawar” dergisi ile devam edecek
Webinar dizisinin üçüncüsü 17 Mart Çarşamba saat 19.00’da “Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi” ile devam edecek. Ronayi Önen’in konuşmacı olarak katılacağı etkinliğin kolaylaştırıcılığını Serdar Şengül yapacak. Program Zoom üzerinden ve aynı anda canlı olarak bianet’in YouTube hesabından canlı olarak izlenebilecek.
(AY/SO)
"Kürt Yayıncılığında Dergicilik" Webinar Dizisi"Kürtlerin süreli yayıncılıkta milat olarak kabul ettiği 22 Nisan 1898 tarihi, Mithat Mikdat Bedirhan'ın Kahire'de Kürdistan Gazetesi'nin ilk sayısı çıkardığı günü işaret eder. 122 yıllık süreli yayıncılık tarihinde Kürtler birçok gazete ve dergi çıkarmışlardır. Birden çok dil ve birden çok alfabenin kullanıldığı bu yayınlar, kapsadığı coğrafya açısından da hayli geniş bir alana yayılmıştır. Genellikle Arap, Latin ve Kiril alfabelerinde çıkarılan bu yayınlarda, yaygın dil olarak Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Yayınlar tek dilli olabildiği gibi çok dilli yayınlara da yaygın bir şekilde yer verilmiştir. Süreli yayınlar içerisinde Kürtler tarafından çıkarılan ilk dergi 1913 yılında İstanbul'da yayınlanan Rojî Kurd (Kürt Güneşi) isimli dergidir. Arap alfabesiyle Osmanlı Türkçesi ve Kürtçe olarak yayınlanan dergi dört sayı sonra kapanmış ve kısa bir süre sonra devamı niteliğinde Hetawî Kurd (Kürt Güneşi) dergisi çıkarılmıştır. Yine 1913 yılında Bangî Kurd (Kürt Çağrısı), 1918'de Jîn (Yaşam) gibi dergilerin okuyucu ile buluştukları görülmektedir. Cumhuriyet döneminde Kürtler ve Kürtçe üzerindeki yasaklar nedeniyle dergi çalışmalarının Suriye, Irak ve Sovyetler Birliği gibi ülkelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu dönemde Kürt aktivizminin merkezi olan Suriye'de çıkan Hawar (1932) ve Ronahi (1942) dergileri önemli bir entelektüel birikimin ürünüdürler. Latin alfabesiyle yayınlanan ilk dergi olan Hawar, Kürtçenin geliştirilmesine büyük katkılar sunan yeni bir ekolü yaratılmasında oynadığı rol kadar, Kürt edebiyatı, folkloru, kültürüne dair yayınlarıyla da dikkat çekmiştir. 1945 yılında II. Dünya Savaşı'nın ardından kurulan yeni düzende Kürt dergiciliğinin yoğunlaştığı coğrafya öncelikle Avrupa olmuştur. Avrupa'ya yüksek tahsil yapmak amacıyla giden Kürt gençlerinin öncülük yaptığı yayıncılık faaliyetlerine 1960'lardan sonra siyasal sığınma amacıyla gelenlerin dahil olmasıyla çok sayıda dergi yayınlanmaya başlamıştır. Dünyada gelişen ulusal kurtuluş hareketlerine paralel olarak Kürtlerin yaşadığı dört ülkede de yoğun bir dergi faaliyeti gündeme gelmiştir. Genellikle siyasal hareketlerin propaganda amacıyla çıkardıkları siyasal dergiler döneme damgasını vurmuş olup, kullanılan dil ve alfabede farklılıklar söz konusu olmuştur. Örneğin Türkiye'de Kürtçenin kanunla yasaklanmış olmasından dolayı dergiler çoğunlukla Türkçe çıkarılmıştır. Kürt dergiciliğinin büyük ivme kazandığı yıllar 1990'lı ve 2000'li yıllar olmuştur. Türkiye'de Kürtçe yayın yasağının 1991 yılında kaldırılması bu açıdan önemli bir dönemeç olmuştur. Kürt yayıncılığının sadece gazetelerle değil; haber ajansları, radyo ve televizyon kanalları gibi araçlarla çeşitlendiği bu dönemde değişik konularda çok sayıda dergi yayın hayatına dahil olmuştur. Kültür, sanat dergilerinden; kadın, çocuk, karikatür, popüler kültür ve tarih dergilerine kadar sayısız dergi yayınlanmıştır. Her biri zamanının ruhunu, hafızasını, birikimini, entelektüel düzeyini, kültürünü, siyasal eğilimlerini, aktivitelerini, gelecek tahayyüllerini, topluma bakış açılarını, mücadele yöntemlerini ortaya koyması anlamında önemli bir kültür hazinesi olan dergiler, Kürt tarihinin kilometre taşlarının anlaşılması açısından da oldukça kıymetli bir yere sahiptir. Rojî Kurd'den bugüne uzanan zaman çizgisi içerisinde dergiler, Kürt siyasal, kültürel ve dilsel mücadelesinin vazgeçilmez unsurları olmuştur. Bu webinar serisi içerisinde Kürt dergiciliğin tarihi işlenerek; dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütülecektir. Webinar Programı1- 3 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Türkiye'de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler" Konuşmacı: Serdar Ay Moderatör: Adnan Çelik Dili: Kürtçe 2 - 10 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "II. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt dergisi Rojî Kurd" Konuşmacı: Tahir Baykuşak Moderatör: Serhat Bozkurt Dili: Kürtçe 3 - 17 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi" Konuşmacı: Ronayi Önen Moderatör: Serdar Şengül Dili: Kürtçe 4 - 24 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa'da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler (1949-1971)" Konuşmacı: Adnan Çelik Moderatör: Derya Aydın Dili: Kürtçe 5 - 31 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "1990'larda Kürtçe Dergiciliği ve Rewşen Geleneği" Konuşmacı: Engin Sustam Moderatör: Namık Kemal Dinç Dili: Türkçe 6 - 7 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Yayıncılığında Dergi Haberciliği" Konuşmacı: Günay Aslan Moderatör: Ferid Demirel Dil: Türkçe 7 - 14 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Kadın Dergileri ve Dergiciliği" Konuşmacı: Rojda Yıldız Moderatör: Eda Bazancir Dili: Türkçe 8 - 21 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Vate Dergisi: Kırmançkî'nin okulu" Konuşmacı: Deniz Gündüz Moderatör: Canan Efe Dili: Kırmançkî (Zazakî) 9 - 28 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Dergiciliğinde Bir Uzun Soluk: Nûbihar" Sunum: Süleyman Çevik Moderatör: Ferid Demirel Dili: Kürtçe |
