Süveyş Kanalı'ndan Akdeniz’e Geçen Türler ve Giza Hayvanat Bahçesi

İrlandalı sanatçı Bryony Dunne ve Mısırlı foto muhabiri Roger Anis’in fotoğraflarını ve video yerleştirmelerini bir araya getirdiği “Onlar Benim Dostlarım” sergisi Mısır’ın başkenti Kahire’deki Giza Hayvanat Bahçesini konu alıyor.

Depo’da 17 Mart’a kadar gezilebilecek sergi, hayvanat bahçesinin var olmasını sağlayan yolları ve koridorları, bundan 150 yıl önce açılan Süveyş Kanalı üzerinden eski İngiltere kolonisine gelen flora ve fauna üzerinden inceliyor.

Sergideki fotoğraflar da hayvanat bahçesindeki hayvanlar ve bakıcıları arasındaki yakınlığa ve karşılıklı tutsaklığa dikkat çekiyor.

Dunne ve Anis’in işleri bir araya gelerek bu 125 senelik zoolojik bahçenin tarihsel ve kültürel karmaşıklığını araştırıyor.

İthal ağaçlar ve hayvanlar

Serginin tanıtım metninde yer alan ifadelere göre, 1891’de İngiliz himayesinde kurulan Giza Hayvanat Bahçesi’nde, Hindistan, Brezilya, Burma, Avustralya, Madagaskar ve Malakka Yarımadası’ndan geniş bir hayvan seçkisiyle beraber Mısır’a ithal edilen birçok ağaç bulunuyor.

Sergi bu insan yapımı dolaşımların, koridorların ve yer değiştirmelerin, Mısır ve çevresindeki sosyal, kültürel ve politik alanda kolonyal geçmişle nasıl bir diyaloğu harekete geçirebileceğini sorguluyor.

Kırkalı: Hareketler hayvanlara, bitkilere, denizlere nasıl müdahale etti?

Serginin küratörü Deniz Kırkalı, sergi kitapçığında özetle şu ifadelere yer veriyor:

“Hayvanat bahçesi, yerinden koparılmış ve Süveyş Kanalı üzerinden eski İngiliz kolonisine taşınmış çeşitli bitki ve hayvan türlerini içinde barındırıyor.

“Giza, zamanla kolonyal anlatıları ve insan yapımı koridorları ele almak için güçlü bir imge haline geldi.

“Canlı varlıklar, ideolojiler ve kültürel stratejiler nasıl dolaşır? Aslen kolonyal zenginlik ve mülkiyeti sergilemeyi amaçlayan bu hareketler, bölgedeki hayvan topluluklarına, bitki örtüsüne ve deniz ekosistemine nasıl müdahalelerde bulunmuştur? Bütün bunların kültürel sonuçları nelerdir?”

“Karşılıklı tutsaklığın doğurduğu sevgi ve şefkat ilişkisi”

İki sanatçının da işlerinde, kültürel gündemlerin ve canlıların hayatta kalmaları için gerekli olan bağlılık/ bağımlılık hallerine işaret ettiğine dikkat çeken Kırkalı, şöyle devam ediyor:

“Dunne'nin işleri insan yapımı kanallara, koridorlara ve yer değiştirmelere odaklanırken Anis, izleyicileri bu yolların diğer tarafındakilere yakından bakmaya davet ediyor. Bu bağlamda, Anis'in fotoğrafları izleyiciyi bu tarihsel hareketlerin güncel yankılarını düşünmeye yönlendiriyor.

“Dunne'nin dört buçuk sene Mısır'da yaşamış İrlandalı bir kadın olması, canlıların göç hareketlerine kişisel bir katman daha ekleyerek sanatçının hayvanat bahçesini ve yansıttığı kolonyal anlatıyı irdeleyişini daha karmaşık hale getiriyor.

“Sergideki işleri bu yolların çağrışımlarına postkolonyal bir eleştiri getirerek, Anis'in Giza'daki hayvanlar ve hayvan bakıcıları arasındaki ilişkiyi incelediği işleriyle bir noktada kesişiyor.

“Bölgeye olan yakınlığı ve yerel kimliğiyle Anis'in fotoğrafları ise tutsak hayvanlar ile bakıcıları arasındaki yakınlığı ve derin bağları ortaya koyan bir mercek.

“Birbirlerine olan bağlılık/bağımlılıklarıyla beslenen bu ilişkiler yalnızca iki tarafın da hayatta kalmasını sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda Anis'in gözlemlediği üzere, bu karşılıklı tutsaklık derin bir sevgi ve şefkat ilişkisi doğuruyor.

“Sanatçının işleri seyirciyi göründüğünden daha katmanlı olan bu tutsaklık gerçekliği ve sıkışıklık hissi üzerinde düşünmeye davet ediyor.”

Hayvanat bahçesinde çalışanlardan notlar

Hayvanat bahçesinde 20 yılı aşkın süredir çalışan Hamdy Hasaballah ve Muhammad Fathy şunları söylüyor:

Hamdy Hasaballah: “Ben burada hayvanların hizmetindeyim. Başka alanlarda işlere başvurmaya çalıştım ama olmadı. Hayvanat bahçesinde bakıcı olmanın kaderim olduğunu fark ettim. Bu hayvanlar kendi çocuklarımmış gibi kendimi onlara adamış hissediyorum.”

Muhammad Fathy: “Yemek veriyor da olsanız, su veriyor da olsanız, bakımlarını yapıyor da olsanız esasen her şey hayvanlara olan tavrınızla ilgili. Kafeslerde kilitliler. Sevdiğiniz bir insanın o parmaklıklar arkasında olduğunu hayal edin, ziyaret ettiğinizde üzülmez misiniz? Tanrı bu hayvanları bize bağımlı yaptı, dolayısıyla onlar tutsak olduğu sürece biz onlardan sorumluyuz. Onlara iyi davranmalı ve sağlıklarını korumalıyız.”

Süveyş’ten Akdeniz’e geçen “istilacı türler”

Sergide yer alan kolaj çalışmasında insanlar tarafından açılan Süveyş Kanalı yoluyla Kızıl Deniz’den Akdeniz’e yayılan “istilacı türlere” dikkat çekiliyor.

Adını kanalın inşasından sorumlu Fransalı mühendis Ferdinand de Lesseps'den alan ve "Lesepsiyan göçmenler" olarak bilinen bu canlılar Hint Okyanusu ve Kızıl Deniz'den geliyor.

Deniz biyologları Lesepsiyanların Akdeniz ekosistemi için zararlı olduğunu öne sürmekte ve bunu "çağımızın en büyük geri dönülemez ekolojik felaketlerinden biri" olarak adlandırıyor.

Çalışmada, Balon Balığı (Lagocephalus scelerotus), Göçebe Denizanası (Rhopitema nomadica), İki Benekli Apogon (Cheiiodipterus novemstriatus), Çizgili Yılan Yayın Balığı (Plotosus lineatus), Yayılmacı Şeytani Ateş Balığı (Pterois miles) ve Bigfin Kaya Mürekkep Balığı’nın (Sepioteuthis lesson iana) Akdeniz ekosistemine zararlarına dikkat çekiliyor.

* "Onlar Benim Dostlarım" ve Depo'daki diğer sergi ve etkinlikler için tıklayın

(EKN)