Türkiye ve Suriye arasındaki siyasi ilişkilerin "normalleşmesi"ne yönelik irade beyanları ekonomik alanda da yeni bir sürecin işareti olarak değerlendiriliyor.
Dünya gazetesinde Nurdoğan A. Ergün imzasıyla yayımlanan habere göre, siyasetteki "normalleşmenin sonucu olarak ticari ilişkilerde de bir canlanma bekleniyor" ve "dış ticaret hacminin 2011 öncesi rakamlara dönebileceği, hatta 2012 hedefi olan 5 milyar dolara doğru hızlı yol alabileceği" düşünülüyor.
Habere göre, Türkiye ve Suriye arasında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşmaları'yla (STA) 2000’ler başında iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 2 milyar doları geçmiş, 2012'de 5 milyar doların üzerine çıkması hedeflenmişti. Ancak, 2011'de patlak veren Suriye iç savaşıyla gerilen siyasi ilişkiler ve yaptırımlar nedeniyle ekonomik ilişkiler de zayıflamıştı.
"Normalleşme" Türkiye sermayesinin bakış açısından müteahhitlik firmaları için, Türkiye'nin derin ve sürekli "katkısıyla" da harap olan ülkenin yeniden yapılandırmasında ciddi bir potansiyel bulunduğunu gösteriyor. "İhracat açısından da başta Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmak üzere hububat, bakliyat, her türlü yemeklik yağ, yaş sebze-meyve ihracatı açısından bölge önemini koruyor."
13 yılda neler oldu?
▶ Ergün'ün haberine göre, Türkiye-Suriye hükümetleri arasında 2000’li yıllarda artan diyalog sonucu birçok önemli anlaşmaya imza atılırken, serbest ticaret anlaşmasıyla iki ülke arasındaki gümrük vergisi bazı mallarda sıfırlanmıştı.
▶ İki ülke arasında toplu konut, sivil havacılık, turizm ve sağlık gibi alanlarda 50’den fazla işbirliği anlaşması imzalanırken Suriye ile Türkiye arasındaki yıllık ticaret hacmi, 2009 yılı sonunda 2 milyar doları geçmişti.
▶ İki ülke arasındaki ticaret hacminin 2012 yılı sonuna kadar 5 milyar doları geçmesi hedefleniyordu. Ancak, Suriye’de 2011 yılında başlayan yönetim karşıtı gösterilerin başlaması ve iç karışıklığın çıkması, gösterilerin bastırılması için aşırı güç uygulanması ABD ve AB gibi ülkelerin Suriye yönetimine karşı yaptırım uygulamaya başlamasına neden oldu.
▶ 30 Kasım 2011’de Türkiye de Suriye’ye çeşitli ekonomik yaptırımlar uyguladı. Söz konusu gelişmeler sonucunda Türkiye’nin Suriye’den ithalatı ortalama 100 milyon dolar civarında gerçekleşirken, Suriye’ye ihracat ortalama 1,7 milyar dolar seviyesinde kaldı. 2020 yılında 1,6 milyar dolar olarak gerçekleşen ihracat 2021 yılında yüzde 32 artarak 2,1 milyar dolara yükseldi.
▶ İthalat ise yüzde 24 daralarak 187 milyon dolar oldu. 2023 yılına gelindiğinde ise Türkiye’nin ihracatı 2 milyar doları aşarken bunun 432 milyon dolarını bakliyat, hububat, yağlı tohumlar gibi gıda ürünleri oluşturdu.
▶ 2023’te bölgeden ithalat ise 363 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. 2024’ün ilk 5 ayına geldiğimizde dış ticaret verilerinde küçük çaplı kıpırdanmalar yaşandığı görülüyor. Ocak-mayıs döneminde Türkiye’nin Suriye ihracatı 869 milyon dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı döneminde rakam 836.5 milyon dolar olmuştu.
Un ihracatı en önemli kalemlerin başında
Uluslararası Un Sanayicileri ve Hububatçılar Birliği (IAOM) Avrasya Başkanı Dr. Eren Günhan Ulusoy’un verdiği bilgilere göre, "Türkiye 2000 yılından beri Suriye’ye un veriyor ve 2009-10-11 yıllarında yaşanan kısa süreli düşüşün haricinde en çok ihracat yapılan ilk 25 ülke arasında."
2013'ten başlayarak 11 yıl boyunca en çok ihracat yaptığımız ilk 3 ülke arasında yer alan Suriye, bu yıl itibarıyla da en çok ihracat yaptığımız üçüncü ülke.
İhracatın büyük bölümü Kürt illerinden
Güneydoğu Anadolu Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Celal Kadooğlu, Türkiye’nin bu yılın ilk yarısında Suriye’ye 700 milyon dolar dolaylarında ihracat yaptığını dile getiriyor: “İhracatçı sektörler arasında yüzde 35,7 pay ile hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri[nin] ilk sırada yer aldı[ğını]" söylüyor.
Kadooğlu, ilk altı ayda Suriye’ye yapılan 251 milyon dolarlık hububat ihracatının "yarıdan fazlasının Güneydoğu Anadolu’dan gerçekleştirildi[ğini] söylüyor. "Suriye’nin başta buğday unu ve bitkisel yağlar olmak üzere pek çok temel gıda ürününü Türkiye’den tedarik ettiğini" anlatan Kadooğlu, "2023 verilerine göre Suriye’nin ayçiçek yağı ve buğday unu ithalatının yüzde 70’ini Türkiye’den yaptığını" belirtiyor.
"Yeni pazarlara açılmak için
güçlü partner": Suriye sermayesi
Hububat ihracatçılarının "iki ülke arasındaki siyasi ilişkilerde yeni bir sayfa açılmasından, normalleşmeyi ön planda tutan temaslar kurulmasından [...] büyük memnuniyet duyacaklarını" ifade eden Kadooğlu, “Tarihsel olarak köklü bağlarımız ve ticari anlamda güçlü bağlantılarımızla, bu sürece elimizden geldiğince katkı sağlamaya da hazırız." dedi.
Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Başkanı Mesut Öksüz de, "Esad ile ilişkilerin normalleşmeye başlamasıyla dış ticaretimizin gelişeceğini söyleyebiliriz.” diye konuşuyor.
(AEK)
