Suriye’de bundan bir yıl önce, Esad ailesinin 53 yıllık hâkimiyeti ve Baas Partisi’nin 61 yıllık iktidarı sona erdi.
Londra merkezli, muhalif Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), yeni Suriye’de 8 Aralık 2024 ile 5 Aralık 2025 tarihleri arasında 11 bin 439 kişinin öldürüldüğünü belgeledi. Bunların 8 bin 835’inin sivil olduğunu, aralarında 512 çocuk ve 676 kadının bulunduğunu kaydetti.
SOHR’a göre, “otoriter dönemin sona ermesi ve güvenlik ile hukukun üstünlüğüne dayalı bir dönemin başlamasıyla birlikte doğan umutlara rağmen” sahadaki gerçeklik farklı bir tablo ortaya koyuyor. Bu tablo, sivillere yönelik ağır ihlallerin hâlâ yaygın biçimde sürdüğünü; intikam, mezhepçilik ve bölgesel aidiyet üzerinden yürüyen sistematik şiddet ve suçların yeniden tırmandığını gösteriyor.
SURİYE İNSAN HAKLARI TOPLULUĞU
"HTŞ ve müttefikleri etnik-dini temizlik saldırılarına son vermeli"
Gözlemevi ayrıca, geçiş dönemi adaleti kurumlarının hukuki ve insan hakları temelli esaslar üzerine yeniden inşası için ciddi bir çalışma başlatılması gerektiğini vurgulayarak, “Tüm suç ve ihlallerin faillerinin, kim olurlarsa olsunlar, istisnasız yargılanmasının zorunlu olduğunun altını çiziyoruz” dedi.
“Bu ölümler, yerel ve bölgesel aktörlerin işlediği ihlaller ve yarattıkları kaos dalgası içinde, hesap verebilirliğin neredeyse tamamen ortadan kalktığı, adalet kurumlarının işleyişinin belirgin biçimde zayıfladığı bir ortamda meydana geldi.” –SOHR
Sivillerin can kaybı nedenleri
- Saha infazları ve kimlik temelli katliamlar: 3071
- Rastgele ateş ve çatışmalar: 440
- Suriye Milli Ordusu (SMO) tarafından öldürülenler: 22
- Bilinmeyen koşullar altında: 1846
- Kötü yaşam koşulları nedeniyle ölen:1
- Bombalı araç saldırıları: 55
- HTŞ öncülüğündeki Askerî Operasyonlar İdaresi tarafından öldürülenler: 904
- Askerî Operasyonlar İdaresi cezaevlerinde işkenceyle ölenler: 62
- SMO cezaevlerinde işkenceyle ölenler: 2
- IŞİD tarafından öldürülenler: 39
- İsrail bombardımanı sonucu ölenler: 40
- Türkiye bombardımanı sonucu ölenler: 129
- Türkiye jandarması tarafından öldürülenler: 8
- Ürdün sınır muhafızları tarafından öldürülenler: 7
- Mayın/patlayıcı infilakları: 75
- Suriye Demokratik Güçleri (SDG) tarafından öldürülenler: 26
- SDG cezaevlerinde işkenceyle ölenler: 1
- Bireysel cinayetler: 604
- Kimliği belirsiz kişilerce öldürülenler: 804
- Savaş kalıntıları nedeniyle ölenler (mühimmat, patlayıcılar vb.): 665
- ABD öncülüğündeki Uluslararası Koalisyon’un hava saldırısıyla öldürülenler: 1
- Ulusal Muhafızların işkencesiyle öldürülenler: 2
- Diğer nedenler: 31
Suriye’de Alevilere yönelik saldırılar
Hayatını kaybeden silahlı unsurların sayısı 2 bin 604
- IŞİD unsurları: 40
- Askerî Operasyonlar İdaresi mensupları: 1093
- SDG ve bağlı unsurlar: 307
- Silahlı İslami gruplar: 645
- Yerel silahlı unsurlar: 383
- Eski yönetime bağlı askerler: 83
- Diğer/kimliği belirlenemeyen: 24
- İran yanlısı Suriyeli olmayan militanlar: 10
- Türkiyeli askerler: 8
- Cihatçılar: 11
Can kayıplarının aylara göre dağılımı
- 8-31 Aralık 2024: 2354 (1894 sivil – 460 silahlı unsur)
- Ocak: 1122
- Şubat: 603
- Mart: 2644
- Nisan: 452
- Mayıs: 428
- Haziran: 391
- Temmuz: 1733
- Ağustos: 874
- Eylül: 315
- Ekim: 260
- Kasım: 232
- 5 Aralık’a kadar: 31
Suriye’nin güneyindeki Süveyda yine diken üstünde
Mezhepsel ve dini ayrışmalar tırmanıyor
SOHR raporunda, ibadethaneler ve dini sembollere yönelik saldırıların, mezhepsel ve dini ayrışmayı derinleştirdiği ifade edildi. İktidara yakın çevrelerin, mezhepçi ve kışkırtıcı söylem, karalama kampanyaları ve sosyal medya manipülasyonlarıyla hak ihlallerinin belgelenmesini itibarsızlaştırıp toplumsal kutuplaşmayı körüklediği vurgulandı.
Raporda ayrıca, eski subaylar, doktorlar ve sivillerin de bulunduğu binlerce kişinin herhangi bir hukuki dayanak ya da yargı süreci olmaksızın cezaevlerinde tutulmasının ve çok sayıdaki kaybın akıbetinin bilinmemesinin, adil yargılanma ilkesinin ağır ihlali ve geçiş dönemi adaletinin önünde ciddi bir engel olduğu vurgulanıyor.
Suriye’de yargısız tutukluluk: Binlerce kişi sekiz aydır cezaevinde
Talepler
SOHR, raporun sonunda şu talepleri sıraladı:
- Kayıpların akıbetinin ortaya çıkarılması ve işkence ile diğer ihlallerin son bulması için, cezaevlerinin denetlenmesini sağlayacak uluslararası heyetlerin ülkeye gönderilmesi.
- Sivillerin derhal korunması ve tüm bölgelerdeki sistematik saldırı ve hak ihlallerinin engellenmesi.
- Hangi tarafa mensup olurlarsa olsunlar, tüm suç ve ihlal faillerinin yargı önüne çıkarılması; böylece hesap verebilirliğin sağlanması ve cezasızlık kültürüne son verilmesi.
- Mezhepçi ve kışkırtıcı medya kampanyalarının durdurulması; toplumsal dokuyu hedef alan nefret söylemi, karalama kampanyaları ve şiddet döngülerini besleyen propagandanın son bulması.
- Geçiş dönemi adaleti kurumlarının, insan haklarını esas alan, hukukun üstünlüğünü ve tüm Suriyeliler arasında eşitliği güvence altına alan temeller üzerinde yeniden inşa edilmesi.
(VC)
