Şerê navxweyî yê li Sûriyê ku ji sala 2011an ve berdewam dike. Piştî ku Heyet-i Tehrîr uş-Şamê (HTŞ) di 9ê Kanûnê de dest danî ser rêvebiriyê, serokê Sûriyê Beşar Esed reviya Rûsyayê. Lêbelê, tiştên ku di nav 13 salan de qewimîn, hîn zindî ne.
Dema ku rojnamegeran karê xwe dikirin, bûn armanca artêşa Sûriyeyê ya di bin desthilata Esad de, hevalbendê wê Rûsya, HTŞ û komên serhildêr ên berî wê, DAIŞ û Tirkiyeyê.
Li gorî daneyên Rêxistina Rojnamegerên Sînornenas (RSF) li Sûriyeyê di şerê navxweyî de 283 rojnameger hatine kuştin.
Sûriye û Rûsya faîlên 181 rojnamegeran in
Artêşa Sûriyê û hevalbenda wê Rûsyayê heta îro 181 rojnameger li Sûriyeyê kuştine. Rojnamege bûne hedefa sekvanan, rastî îşkenceyê hatine û di zindanên Esad de hatine kuştin. Her weha ji aliyê Rûsyayê ve hat bombebarankirin.
Hejmara rojnamegerên ku ji aliyê hêzên rejîmê ve hatin kuştin 161 e. Rûsyayê jî di êrîşên hewayî de 17 rojnameger kuştin.
Herî dawî çend roj beriya êrişên HTŞê yên ji bo Şamê rojnameger hatin kuştin. Nûçegihanê Focus Aleppo û TRTê Mistefa El-Kurdî ku şer û pevçûnên li Idlibê dişopand û nûçegihanê fotografan Anas Alkharboutli ku ji bo ajansa nûçeyan a Almanyayê DPAyê dixebitî, di encama gulebarana leşkerên artêşa Sûriyê de jiyana xwe ji dest dan.
Di 9ê Kanûnê de, roja hilweşîna rejîmê, 23 rojnameger hê di girtîgehê de bûn. 7 mexdûrên windakirina bi darê zorê ji aliyê rejîma Esad ve ji bo cihên nediyar hatibûn revandin. Ji bo piraniya wan, ti delîl tune ye ku ew hîn sax in an na.
RSFê kariye piştrast bike ku ji hilweşîna rejîmê heta niha tenê du rojnamevan azad bûne. Her du rojnameger ev in: Ji Syria Media Monitorê Hanîn Gebran ku ji Hezîrana 2024’an û vir ve girtî ye û nivîskarê blogan Tal al-Mallouhî ku ji sala 2009an ve girtî ye.
Rojnamegerên ku ji aliyê HTŞê ve hatine revandin
Gelek komên serhildêr û çekdar li Sûriyeyê bi kuştina rojnamegeran li deverên ku di bin kontrola wan de ne, têne tawanbar kirin.
Di nav wan rêxistinên selefî yên berê de HTŞ jî heye. Li gorî RSFê HTŞê di navbera salên 2012-2019an de 6 rojnameger kuştine.
Muhammed el-Culanî yê ku serkêşiya komê dike û rêveberîya Suriyeyê xist bin kontrola xwe, ji revandina 8 rojnamegeran berpirsiyar e. Du ji wan di salên 2013 û 2015an de ji aliyê El Nûsra, koma cîhadîst a ku ji aliyê El-Cûlanî ve hatibû avakirin, dîl hatin girtin.
El-Nusra di sala 2017an de bi komên Îslamîst yên din re bû yek û HTŞ ava kir û HTŞê di navbera salên 2018-2021an de 6 rojnamegerên Sûrîyeyî revandin.
Kuştina rojnamegerên Kurd
Gelek rojnamegerên Kurd jî di êrîşên asmanî yên li ser bakurê Sûriyeyê de hatin kuştin, ku rojnamegerek herî dawî di Tebaxa 2024an de hat kuştin. Di raporê de Tirkiye ji van êrîşan berpirsiyar hat dîtin.
Her weha, li gorî daneyên RSFê di navbera salên 2013 û 2017an de koma îslamîst ya radîkal a bi navê DAIŞê li Sûriyeyê 22 rojnameger kuştine.
Heta niha nekarîne berpirsyarên kuştina 59 rojnamegeran bên diyarkirin.
(HA/AY)
