Sudan gezisini Gazete Gözlem adına A. Veli Olgundeniz izledi. Olgundeniz ve geziye katılan işadamlarının izlenimleri şöyle:
Kemal Baysak uçaktan Mısır'ı anlatıyor
Kemal Baysak, eski Karşıyaka Belediye Başkanlarından ve Terbay firmasının sahibi. Ege Bölgesi Sanayi Odası'nın düzenlediği gezi sebebiyle 137 kişilik sanayici ve gazeteci grubuyla Sudan'a gidiyoruz. Baysak'ın Afrika konusunda bilgili olduğu belli. Kemal Baysak 10 bin metre aşağıda Nil Nehrini'ni göstererek şunları söyledi:
* Bak, kenarda gördüğün su birikintisi Asvan Baraj Gölü. Mısırlılar gölü yaptı ama etrafında hiçbir yeşillik bitmedi bir türlü.
Sudan'a yaklaşırken ise şunu anlatacaktı:
* Ebu Simbel üzerinden geçiyoruz. Buranın tapınakları meşhur. Yılın sadece iki günü güneş ışıkları bu tapınaklardan içeri girer ve oradaki heykelleri aydınlatır.
Afrika'nın en büyüm ülkesi Sudan
Mısır'ı geçtikten sonra Sudan'ın başkenti Hartum'a yaklaşıyoruz. Sudan yüzölçümü bakımından dünyanın onuncu, Afrika'nın ise en büyük ülkesi . 31 milyon kişinin yaşadığı ülkenin yüzde 85'i Müslüman, yüzde 5'i Hıristiyan ve yüzde 10'u ise diğer dinlere mensup.
Ağustos ve Eylül kış ayları fakat...
Uçak Hartum Havaalanı'na indiğinde inanılmaz Afrika sıcağı "merhaba" diyor. Ağustos ve Eylül, ülkenin kış aylarına tekabül ediyor. Buna rağmen sıcaklık 37-38 derece. Ülkenin güneyinde tropikal iklim, kuzeyde ise kurak çöl iklimi hakim. Havada nem olmadığı için kuru bir sıcak yaşanıyor. Bizi karşılayan heyet, samimi ve güleryüzlü. Havaalanları aslında bir ülkeyi tanımak için bir çok ipucu sunar insanlara.
"İnşallah Airways"
Hartum Havaalanı'na baktığımızda ülkenin ekonomisinin S.O.S. verdiği hemen belli oluyor. Buradaki Türk yatırımcılar, Sudan Havayolları'nı "İnşallah Airways" olarak tanımlıyor. Yine onların söylemesi; "Uçak kalkar mı, kalkarsa iner mi" tam bir muamma...
Heyet Sudan Yatırım Bakan Yardımcısı El Mahi Halafalla ve Türkiye'nin Sudan Büyükelçisi Duray Polat tarafından karşılandı.
Geziye ilgi yoğundu
Ege Bölgesi Sanayi Odası'nın (EBSO) bu geziye son derece ciddi bir şekilde hazırlandığı belli. Heyete katılım oldukça fazla. Her iş kolundan sanayici mevcut; tekstil, konfeksiyon, talaşlı imalat ve yedek parça gibi...
Sudanlı Bakan Yardımcısı Halafalla, Türkiye ile mükemmel olan siyasi ilişkilerin yanında, ekonomik ilişkileri de geliştirmeyi çok arzuladıklarının sürekli altını çiziyor. Sudan'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra ilk kez bu kadar geniş katılımla bir iş gezisi yapılıyor bu ülkeye.
Sudan dinarı ve dolar
Sudan'ın kişi başına düşen GSMH'si 800 dolar . GSMH reel büyüme hızı ise 1997 yılı verileriyle yüzde 6.6. Sudan para birimi Dinar dolara sabitlenmiş. Daha doğrusu, 1 dolar 200 Sudan Dinarı'na eşit.
Ekilip biçilecek alan bol, fakat...
Sudan, doğal kaynaklar ve her türlü ürünün yetiştirilmesine uygun verimli topraklar bakımından zengin bir ülke. Türkiye'nin iki katı kadar bir alan ekilip işlenmeyi bekliyor. Nil Nehri ve kolları, ülkenin üçte ikisinin aldığı sağanak yağış ve muazzam yeraltı kaynaklarından oluşan bereketli su kaynaklarına sahip.
Büyük nimetlere rağmen, fakirliğin pençesinde...
Havaalanından kalacağımız otele doğru tozlu topraklı yollardan ilerlerken ülkenin içinde bulunduğu yokluk biraz daha çarpıcı olarak karşımıza çıkıyor.
Yüksek katlı binalara rastlamak mümkün değil. Bir çok ev harap durumda veya inşaatı yarım kalmış. Mecale adı verilen beyaz bol kesimli yerel kıyafetleri içindeki halk buldukları her gölgeyi dinlenmek için değerlendiriyor. Hartum yollarındaki araçların büyük bir çoğunluğu çok eski model. Japon otomobillerinin burada piyasaya hakim olduğu hemen belli oluyor. Mitsubishi ve Toyota ağırlıkta.
Nil: Güneyden kuzeye akan tek nehir
Sudan'a hayat veren Nil, hemen dikkatimizi çekiyor. Nil bu defa hayat vermekten öte, biraz zarar da vermiş anlaşılan. Biz gelmeden önce yağan sağanak yağışlar nehrin taşarak şehrin önemli bir kısmının su altında kalmasına neden olmuş. Elektrik direkleri neredeyse tamamen Nil'in suları altında kalmış. Heyetteki sanayicilerden bir tanesi dışarıyı seyreden basın mensuplarına dönerek, "Biliyor musunuz? Dünya üzerinde güneyden kuzeye doğru akan tek nehir Nil'dir" diyor.
Mavi ve Beyaz Nil
Evet doğru! Ayrıca Sudan'da iki tane Nil Nehri var; biri Etiyopya'nın yüksek kesimlerinden gelen Mavi Nil ve diğeri de Afrika'nın güneyinden gelen Beyaz Nil . Bu iki Nil Hartum'da birleşerek tek bir kol halinde Mısır'a doğru akıyor.
Nil'de Mısır ve Sudan çekişmesi
Tercümanlarımızdan birisi bize dönerek "Bu nehir bizden değil de Mısır'dan bize doğru aksaydı, Mısırlılar bize bir damla su bile vermezlerdi" diyor. Daha sonraki görüşmelerimizde de Sudanlılar'ın Mısırlılar'la pek sevişmedikleri izlenimine kapılıyoruz. Nil'i aşmak için inşa edilen köprülerin pek çoğu İngilizler döneminden kalma. Hartum Hilton'a yerleşmemizde tam bir sürprizle karşılaşıyoruz. Otel'in adı Hilton ama, bu sizi yanıltmasın çünkü üç yıldızlı bir otelden pek farklı değil.
Bir zamanlar Osmanlı sancağıydı
Gezimizin ilk durağı Sudan Milli Müzesi. Müzeden çok büyük bir depoyu andıran bu yapıda sergilenen eser sayısı oldukça az, sunulan bilgiler de yetersiz. Müze belli başlı noktalara konulmuş vantilatörlerle serinletilmeye çalışılıyor.
Müzeden çıkarken dikkatimizi çeken bir harita, Osmanlı'dan bahsediyor. Sudan'ın bir zamanlar Osmanlı Sancağı olduğunu anlıyoruz. Sudan halkının Türkler'e karşı inanılmaz bir sevgi ve sempatisi var. Osmanlı'dan kalan ortak bağlarımız ve Müslüman olmamızdan belki de.
Maliye Bakanı Türk
Ertesi gün Sudan'ın önemli toplantı merkezlerinden Friendship Hall 'un yolunu tutuyoruz. Burada heyetimiz ülkenin maliye, dış ticaret ve tarım bakanlarıyla tanışacak ve işadamlarımız Sudanlı iş adamlarıyla iş görüşmeleri yapacaklar.
Toplantı salonunda yerimizi aldığımızda konuşmalar başlıyor. "Aslen ben de Türküm" diyerek sözlerine başlayan Sudan Maliye Bakanı Abdelrahim Hamdi , bizleri şaşırtıyor. Aslında bakanın dedesi Türkmüş. (...)
200 milyon dönüm tarım toprağı
Bakan son 4 yılda Sudan'a 5 milyar dolarlık yatırım yapıldığını hatırlatıyor ve "Çok iyi tarım potansiyelimiz var. Toplam 200 milyon dönüm tarım arazimizin ancak yüzde 15'ini kullanabiliyoruz. Bu konuda Türkiye'nin deneyimlerinden faydalanmak istiyoruz. Doğalgaz konusunda da işbirliği yapabiliriz" diyor.
Turgut Özal ve Erdoğan
Daha sonra Turgut Özal 'la tanışmayı çok arzuladığını ancak olamadığını belirten Bakan, Suudi Arabistan'da karşılaştığı Recep Tayyip Erdoğan 'dan da öğreneceği çok şey olduğunu söyleyince, bizim heyette müstehzi bir gülümseme peydah oluyor.
Atıl Akkan'a bedelsiz 80 bin dönüm arazi
Bakanın tarım konusundaki taleplerine en güçlü yanıt Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) Başkanı Atıl Akkan'dan geldi. Tarım Bakanı ile yaptığı görüşmede 80 bin dönüm araziyi bedelsiz almayı başaran Akkan, zeytinyağı üretiminden sonra pamuk üretimine de başlayacak.
Verimli pamuk üretimi
Sudanlılar'a nasıl verimli pamuk üretimi yapılacağını öğretecek olan Akkan, Sudan'da ürettiği pamuğu Türkiye'ye ihraç edecek. Aslında Akkan, bizim ölçü birimimize göre 20 bin dönüm araziye talip oldu. Ancak Sudan'da Amerikan ölçü birimi geçtiği için hiç hesapta yokken 80 bin dönüm arazi sahibi oluverdi. Akkan'a bunu sorduğumuzda "Valla, biz 20 bin düşünmüştük ama baktık ki, 80 bin dönüme denk geliyor. Biz de sesimizi çıkarmadık" dedi gülerek.
Petrol ve yatırım zamanı
Toplantıda verilen bir arada İstanbullu bir gençle tanıştık. Adı Tarık İşgüzar ve İstanbul menşeli gıda makineleri üreten Hürmak firmasının Sudan temsilcisi. İşgüzar, hayatından memnun. Sudan'da petrol bulunduğunu ve bu petrol gelirlerinin iki üç yıl sonra gelmeye başlayacağına dikkat çeken İşgüzar, böylelikle Sudan'da kalkınmanın hızlanacağının altını çiziyor. İşgüzar'a göre Sudan'a yatırım için gelmenin tam zamanı. (AVO/YÖ/NU)
