Sudan’da halk, geçen Çarşamba (19 Aralık 2018) gününden beri hükümeti protesto ediyor. Ekonominin kötüye gitmesine karşı eylem yapan halk, Cumhurbaşkanı Ömer El-Beşir ve hükümetinin istifa etmesini istiyor.
Protestolar, göstericilerin, 9 Aralık’ta Atbara’daki Ulusal Kongre Partisi'nin (NCP) ofislerini yakmasıyla başladı. Cumhurbaşkanı El-Beşir’in partisi NCP’ye saldıran eylemciler “açlığa hayır” sloganıyla yürüdü.
"Ekmek protestoları" adı verilen protestolar, kısa sürede başkent Hartum, Omdurman, Port Sudan ve diğer şehirlere de yayıldı.
Muhalefet: 22 kişi öldü
Sadık El-Mehdi liderliğindeki muhalefet, eylemlerde 22 kişinin öldüğünü açıkladı. Ancak, hükümet yetkilileri bu sayının gerçeği yansıtmadığını ve ölü sayısının daha az olduğunu söyledi.
“The people want the downfall of the regime” chants I’ve heard so many times covering the #ArabSpring...
— shaimaa khalil BBC (@Shaimaakhalil) 23 Aralık 2018
They now sound on the streets of Sudan. Video via Amr Khalifa ...
pic.twitter.com/ypJTAueKD8
Doktorlar greve başladı
Meydanlarda, 29 yıldır ülkeyi yöneten El-Beşir’in istifası istenirken, ülke doktorları da grev çağrısında bulundu.
Sudanlı Doktorlar Merkez Komitesi, protestolar sırasında hastanelerde silahlı insanlar gördüklerini, çok sayıda ölüm ve yaralanma olduğunu söyleyerek greve başladı.
Başkentte eğitime ara verildi
Protestoların çıkmasının ardından başkent Hartum’da eğitime süresiz ara verildi. Pazar günü bir futbol maçı öncesinde yapılan eylemlerde göstericilere çok sert müdahale edildiği ve protestocuların polisler tarafından dövüldüğü aktarıldı.
Görgü tanıkları, ordunun bazı bölgelerde olaylara müdahale etmediğini ve hatta göstericilerden taraf olduğunu iddia etti. Çıkan iddialar üzerine ordu Pazar günü yapılan açıklamayla, cumhurbaşkanı El-Beşir'e bağlılık sözü verdi.
Taraflar ne diyor?
Sudan’da ana muhalefet partisi Umma’nın lideri Sadık El Mehdi, hükümetin silahlı müdahalesini kınadı ve protestoların ülkedeki durumun kötüye gitmesi sebebiyle başladığını söyledi.
El-Beşir’e çağrıda bulunan El-Mehdi, hükümetten olaylara barışçıl yaklaşmasını veya Sudan halkıyla yüzleşmesini istedi.
El-Mehdi, Paris merkezli Sudan Tribune web sitesinde yaptığı açıklamada, "Rejim için kaybedilen bir çatışma olacak, başarısızlıklarını artıracak ve ufuklarını kapatacak" şeklinde konuştu. Ölü sayısının 22 olduğunu belirten muhalefet, darbeyle başa gelen ve 29 yıldır ülkeyi yöneten Ömer El-Beşir’in derhal istifasını istiyor.
Yetkililer, Cumartesi günü, grup sözcüsü ve lideri olan 85 yaşındaki Faruk Abu Issa dahil olmak üzere muhalefet koalisyonunda bulunan 14 kişiyi tutuklandığını açıkladı.
Sözcü Sadık Musa, tutukluların serbest bırakılmasını talep ederken, tutuklamaların “rejimin sokak hareketlerini durdurma girişimi" olduğunu vurguladı.
Cumhurbaşkanlığı danışmanı Faysal Hassan İbrahim ise protestoların ‘örgütler’ tarafından yönlendirildiğini belirtirken daha fazla ayrıntı vermedi. Hükümet olaylar dolayısıyla Beyaz Nil, Dangola, Kuzey Kurdufan ve Atbara kentlerinde olağanüstü hal ilan etti.
Sudan’ın ekonomik koşulları nasıl?
Sudan’da ekmek, akaryakıt, ilaç ve gıda fiyatlarının hızlı yükselişi sonrasında sokaklarda protestolar patlak verdi. Geçen yıl boyunca, bazı ürünlerin fiyatı iki kattan fazla arttı ve enflasyon yaklaşık yüzde 70 seviyesinde oldu.
Sudan poundu dolar karşısında hızlı bir şekilde düşünce bozulan ekonomi sonucunda Hartum ve başka birçok şehirde kıtlık yaşanmaya başladı.
Sudan uzun yıllardan beri ABD ambargosu altında. Cumhurbaşkanı El-Beşir, 1990’larda ABD tarafından teröre destek vermekle suçlandı ve ülkesi ticari ambargo altına alındı. ABD, Sudan’a uyguladığı ambargoyu 2017’de kaldırmasına rağmen, bunun ekonomiye olumlu etkisi çok sınırlı düzeyde kaldı.
2011 yılında Güney Sudan bağımsızlığını ilan edince, ülkenin petrol kaynaklarının dörtte üçünü aldı.
Sudan’daki siyasal durum
1956’da İngiltere’den bağımsızlık kazanan Sudan’da, bugünkü muhalefet lideri Sadık El-Mehdi, 1966-1967 ve 1986-1989 yılları arasında başbakanlık yapmıştı.
Ömer El-Beşir, 1989’da yaptığı darbeyle Sadık El-Mehdi hükümetine el koydu ve yönetimi ele geçirdi. 1996, 2000 ve 2010 yıllarında yapılan seçimlerle göreve devam eden El-Beşir, 29 yıldır ülkeyi yönetiyor.
El-Mehdi 2014 yılında bir ay boyunca gözaltında tutuldu ve ardından farklı ülkelerde yaşamak zorunda kaldı. 2017 yılında ülkesine dönen El-Mehdi, aynı yıl Etiyopya’ya gitti ve 10 aylık bir aranın ardından 19 Aralık’ta Sudan’a geri döndü.
Sudan’daki iç savaşlar
Sudan tarihinde iki iç savaş bulunuyor. 1955-1972 arasında süren ilk iç savaş merkezi hükümet ile güneyliler arasında yaşandı. Savaş sırasında bağımsızlık kazanıldı, yeni anayasa kabul edildi, 2 askeri darbe oldu. Taraflar 1972 yılında anlaşma sağladı ve savaş kısmen durduruldu. İlk iç savaşta 500 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği tahmin ediliyor.
İkinci iç savaş 1983-2005 yılları arasında yaşandı. Güney üzerinde yapılan baskılar sonucu fitili ateşlenen çatışmalar, 1989’da darbeyle yönetimi ele geçiren Ömer El-Beşir tarafından durdurulmayınca iç savaş şiddetlendi. 2003 yılına dek süren çatışmalar, 2005’te imzalanan anlaşmayla sona erdi.
Anlaşma sonucunda Güney Sudan 6 yıl boyunca otonom kaldı ve 2011’de düzenlenen halk oylamasıyla bağımsızlık elde etti.
Sudan'ın künyesi Başkent: Hartum Nüfus: 40 Milyon Yüzölçümü: 1 milyon 886 bin km² Devlet Başkanı: Ömer El-Beşir (1989'da iç savaş sırasında yaptığı darbeyle yönetimi ele geçirdi. Darbe yaptığı sırada Sadık El-Mehdi ülkede başbakandı.) Konuşulan Dil: Arapça – İngilizce Para Birimi: Sudan Poundu GSYİH: 117,5 milyar Amerikan Doları Etnik Yapı: 40 milyonu aştığı tahmin edilen nüfusun yüzde 70'ini çoğunlukla ülkenin kuzeyinde yaşayan Sunni Müslümanlar oluşturuyor. Geri kalan yüzde 25'i güneyde yaşayan yerel dinlere mensup kabileler, yüzde 5'i ise yine çoğunlukla güneyde yaşayan Hristiyanlar oluşturmakta. Hristiyan nüfusun büyük çoğunluğu ise başkent Hartum'un çevresinde yaşamaktadır. 2002 yılı tahminlerine göre, nüfusun %52'si siyahlardan, %39'u Araplardan oluşmakta ve ülkede her biri bir etnik grubu oluşturan 450'den fazla kabile bulunmakta, 130'dan fazla dil konuşulmaktadır. |
(OI/EMK)
* Haberi BBC, AP, AFP, AA'dan derledik.
* Fotoğraflar: Anadolu Ajansı
.jpg)
