Mardin Midyat'a bağlı tarihî Süryani yerleşimi Zaz köyündeki cami inşaatı durduruldu.
bianet’e konuşan Süryani Milletvekili Aslan, köydeki cami inşaatının şimdilik durdurulduğunu; ancak bu konudaki kaygıların Süryaniler açısından devam ettiğini söyledi.
“Süryanilerin geri dönmesini istemiyorlar”
Aslan, köydeki son durumu şöyle anlattı:
“Girişimlerim ve köy ile Avrupa’da yaşayan insanlardan oluşan bir komitenin çabaları sonucu, vali, belediye başkanı ve kaymakamlık konuyla ilgilendi. İnşaat şimdilik durmuş vaziyette. Geçtiğimiz haftalarda beni AK Parti Grup Başkanvekili aradı ve oraya bir taziye salonu yapılabileceğini söyledi. Ben de ona, köyde zaten her kilisenin bir taziye salonu olduğunu ve buna gerek olmadığını söyledim. Çünkü bunun da camiye çevrilme ihtimali var. Talebimiz, inşaatın tamamen ortadan kaldırılması.
“Cami iyi niyetle yapılırsa sorun yok. İhtiyaç varsa cami de yapılır, sinagog da; ama ortada iyi niyet yok. Köydeki tek bir ailenin camiye ihtiyacı yok. İşin arkasında Midyat müftüsü var, yöredeki başka insanlar var. Süryanilerin dönmesini istemeyen bazı kişiler, cami inşa ederek onları korkutmayı ve geri dönüşü engellemeyi amaçlıyorlar. Camiyi inşa ettiklerinde, ‘Burada bir cami inşa edildikten sonra bizim burada ekmeğimiz yok, dönüş de olmayacak’ diyecekler. Böylece mallar ve araziler de Süryanilere kalmayacak.”
“Köyde rahip ya da rahibe bulunmuyor”
Köydeki dini gerilimi de aktaran Aslan, tarihî yerleşimin önemine şöyle dikkat çekti:
“Zaz köyü, önceden tamamen Süryani köyüydü; ancak uzun yıllar önce başka bir köyden gelen bir aile zorla burada yaşamaya başladı. Feodal yapıya sahip, ağanın çevresi ve yandaşları olan bir aile bu. Bu aile dışında başka Kürt-Müslüman aile bulunmuyor köyde. Dışarıdan gelen ailenin yapısı, köydeki çoğunluğu korkuttu ve bu yüzden insanlar onlara biat etmek zorunda kaldı. Köyde nüfus çoğunluğu Süryanilerde olsa da, korku nedeniyle ses çıkarılmıyor. Köyde birkaç kilise var ve buralarda ibadet yapılabiliyor; bu konuda herhangi bir sorun yok.”
Köyde hâlâ rahip ya da rahibe bulunup bulunmadığı sorusuna ise Aslan, “Rahip öldü. Rahip öldükten sonra köyde belki bir ya da iki rahibe kalmıştı; ama şu an köyde değiller. Köyde rahip ya da rahibe bulunmuyor,” diye yanıt verdi.
Aslan, 1985'te ailesiyle birlikte Almanya'ya göç etmek zorunda kalan ve 37 yıl sonra köyüne döndüğünde medyada kendisine geniş yer verilen Hatune Doğan hakkında da “Hatune Doğan rahibe değil, bir aktivist. Yardıma muhtaç kişilere destek veriyor, yardım sağlıyor,” dedi.
İHD’nin raporu
İnsan Hakları Derneği’nin (İHD) 2019 yılında yayımladığı "Midyat – Tur Abdin Zaz (İzbırak) Köyü’nde Rahibe Verde Gökmen’in Can Güvenliği ve Bölgedeki Süryani Köylerinin Genel Toplumsal Durumu" raporuna göre, Mor Dimet Kilisesi'nde yaşayan rahibe Verde Gökmen, uzun yıllar boyunca taciz ve tehditlere maruz kaldı.
Kimliği belirsiz kişiler, rahibeyi korkutmak amacıyla çeşitli yöntemler kullandı ve ona hakaret ederek tehditlerde bulundu. Rahibenin yetkililere yaptığı şikâyetler ise “tanık bulunamaması” gerekçesiyle sonuçsuz kaldı.
Raporda ayrıca, Süryanilerin taşınmaz malları üzerinde işgal vakalarının yaşandığı, bu işgallerin bazen silahlı aşiret mensuplarının tehditleriyle gerçekleştirildiği belirtildi. Raporda, Süryanilerin kültürel mirası olan kilise ve manastırlara zarar verildiği, rahibenin köyden uzaklaştırılmasının sebeplerinden birinin de Mor Dimet Kilisesi'nde bulunan tarihi define olduğu ifade edildi.
Zaz köyü hakkında
Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı olan Zaz köyü, yeni ismiyle İzbırak Mahallesi, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle bilinen bir Süryani yerleşimi. Midyat ilçe merkezine yaklaşık 16 kilometre mesafede bulunan köy, 5. yüzyılın başlarında inşa edildiği tahmin edilen Mor Dimet Kilisesi'ne ev sahipliği yaptı. Kilise taşlarında bulunan Akatça çivi yazıları, köydeki yerleşimin milattan önceye dayandığını gösteriyor.
90'lı yıllardaki köy boşaltmalar nedeniyle köylülerin büyük bir kısmı Zaz'ı terk etti ve geriye Kapadokya'yı andıran taş evler kaldı. Son yıllarda köylüler tekrar evlerine dönmeye başladı.
Köye 2022’de dönenlerden biri olan Hatune Doğan’ın bahçesine diktiği 15 zeytin fidanı, 2022 yılında kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce kırıldı: “Fidanlar onlara ne yaptı? 3 senelik zeytin fidanları. Yani yazıklar olsun bunu yapanlara ve bu tabii şeytan işidir, insan işi değildir. Keşke bu olmasaydı.” (ÜGS/TY)
.jpg)
