"Hayatın her alanında eşitliğe ulaşılması için için öncelikle karar alma mekanizmalarında kadınların söz sahibi olması gerekli."
Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği (KA-DER) yayımladığı "Kota El Kitabı, Geçici Özel Önlemler Politikası: KOTA" isimli kitapçıklarında uygulamanın neden gerekli olduğunu böyle anlatıyor. Kitapçıkta Türkiye ve dünya istatistiklerine ayrıca kota uygulayan ülkelerin hangileri olduğuna yer veriliyor (Sayfa 49).
"Anayasal, seçim yasası ve siyasi parti kotaları olan toplam ülke sayısı 98. Kotaları olan ülkelerde kadınların ortalama temsiliyet oranı yüzde 18,4."
Türkiye'nin yalnızca bir kadın başbakanı oldu
Dünyada toplam 68 kadın devlet başkanı ve başbakan görev yaptı. Şu andaysa beş kadın başbakan ve beş kadın devlet başkanı bulunuyor.
Bu ülkeler; Almanya, Yeni Zelanda, Bangladeş, Sao Tome ve Principe Adaları, Mozambik ve Filipinler, Finlandiya, İrlanda, Letonya ve Liberya. Türkiye'de yalnızca bir kadın başbakan görev yaptı.
Meclis'te kadın temsili
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 1935'ten 2007'ye kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) kadın temsili istikrarlı bir gidişata sahip olmadı. 1935'te yüzde 4,5 olan oran 1939'da 3,7'ye, 1943'te 3,5'e, 1946'da 1,9'a ve 1950'de 0,6'ya düştü.
1954 ve 1957 seçimlerinde bu oran yüzde 0,7 ve 1,3 olarak seyretti. 1961 seçimlerinde bir kez daha 0,7'ye düşen temsil, 1965'de 1,8'e çıktı.
1969'dan 2007 seçimlerine kadarsa kadının Meclis'te temsili şöyle değişti: 1969 1,1;1973 1,3; 1977 0,9; 1983 3,0; 1987 1,3; 1991 1,8; 1995 2,4; 1999 4,2; 2002 4,4. 22 Temmuz seçimlerindeyse kadınlar tarihin en yüksek temsiline ulaştı, 2007'de Meclis'teki kadın milletvekili sayısının bütüne oranı yüzde 9,1.
Yerel seçim sonuçlarında kadın
2004 yerel seçim sonuçlarına göre 18 kadın belediye başkanından 1'i il, 5'i ilçe, 12'si belde belediye başkanı. Kadınlar tüm belediye başkanlarının yüzde 0,56'sı; 34 bin 477 belediye meclisi üyesinin yüzde 2,32'sini, 3 bin 208 il genel meclis üyesinin yüzde 1,75'ini oluşturuyor.
Kota neden gerekli?
Kota eşitlikçi demokrasi için geliştirilen bir seçim tekniği; nerede ve nasıl uygulanacağı önemli. Tüm partilerde cinsiyet kotasının uygulanması için anayasada veya seçim yasalarında ve siyasi parti tüzüklerinde kota uygulama zorunluluğu yer almalı (Tüzüklerinde kota uygulamasına çeşitli şekillerde yer veren partiler sayfa 9'da).
Kota cinsiyet temsiliyle ilgili kritik eşiği söyler. Buna göre en az yüzde 30 cinsiyet kotası olmalı. Örneğin yüzde 30 oranında cinsiyet kotası en az temsilin kadınlar için de erkekler için de yüzde 30 olacağını söyler. (GG)
* "Kota El Kitabı"nın tamamı için burayı tıklayınız. Haberde gönderme yapılan tabloların yerini bulmayı kolaylaştırmak için bu tabloların sayfaları parantez içinde belirtildi.
