Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, Türkiye-Mısır Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi'nin ilk toplantısı için Ankara’ya geldi.
2013’te darbeyle iktidarı ele geçiren Sisi’nin ilk Türkiye ziyareti, Ankara-Kahire ilişkilerindeki önemli dönüm noktalarından biri olarak kabul ediliyor.
Sisi'nin ziyareti 12 yıl aradan sonra Mısır'dan cumhurbaşkanı düzeyinde Türkiye'ye ilk ziyaret olarak da önemli sayılıyor. Son ziyaret 2012'de, Hüsnü Mübarek'in yerine geçen Muhammed Mursi tarafından gerçekleştirilmişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Mısır liderini Beştepe'de resmi törenle karşıladı. Sisi yaptığı ilk açıklamada, "Bugünkü ziyaretim ve Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önceki Kahire ziyareti, iki ülke arasında yeni bir dostluk ve işbirliği başlatma iradesini yansıtıyor." dedi.
Erdoğan: "Değerli kardeşim Sisi..."
İki Cumhurbaşkanının başbaşa görüşmeleri sonrasında yaptıkları ortak basın açıklamasında Erdoğan "Bölgemize dair meselelerde daima yakın istişare halinde olduk. Her alanda gelişmekte olan iş birliğimizi değerli kardeşimin iade-i ziyaretiyle daha da ileriye taşıyoruz. Mısır ile asırları aşan ortak geçmişe ve yakın dostluk bağlarına sahibiz." dedi.
Gelecek yıl Türkiye -Mısır diplomatik ilişkilerinin 100'üncü yıl dönümünü kutlayacaklarını hatırlatan Erdoğan "Son 10 yılda Mısır'ın ilk 5 ticaret ortağı arasında yer almaya devam ettik. Ticaret hacmimizi önümüzdeki 5 yıl içinde 15 milyar dolara çıkarma hedefimize doğru kararlı bir şekilde ilerliyoruz." diye konuştu.
İletşim Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada "Türk iş adamlarının 3 milyar dolara yaklaşan yatırımlarıyla Mısır ekonomisine önemli katkı sağladığını" belirten Erdoğan'ın, "Türk girişimcileri yatırımlarını daha da artırma noktasında teşvik ettiklerini, Mısırlı yatırımcıları da Türkiye'ye beklediklerini" söylediği kaydedildi.
"Soykırımın sona ermesi, önceliğimiz"
Doğal gaz ve nükleer enerji başta olmak üzere Mısır ile enerji alanındaki iş birliğini geliştirmek arzusunda olduklarını vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuşmasının geri kalanını "Türkiye ve Mısır'ın, Filistin meselesindeki ortak duruş[una] ayırdı. "11 aydır devam eden soykırımın sona ermesi kalıcı ateşkesin bir an evvel tesisi, insani yardımların engelsiz akışı önceliğimiz olmaya devam ediyor." dedi.
Erdoğan yüzde 32'sinin Türkiye tarafından sağlandığını söylediği insani yardımların "ihtiyaç sahiplerine ulaşmasını engelley[en] İsrail'in işlediği suçlara bir yenisini daha eklediğini" dile getirdi.
"İsrail yönetimi binlerce ton bomba yağdırarak kıramadığı direniş azmini, Filistin halkını açlığa, susuzluğa mahkûm ederek kırmaya çalışmaktadır. Açlık, susuzluk veya ilaç bulamadığı için ölen her masumun sorumlusu İsrail ve destekçileridir." dedi.
Erdoğan "Netanyahu'nun, Mısır'a yönelik ithamlarını reddettiğimizi burada çok net söylemek isterim. Tüm bunlar karşısında İsrail hükümeti üzerindeki baskıların artırılması noktasında da elimizden geleni yaptık, yapıyoruz." dedi.
Erdoğan, bugünkü görüşmelerin ve imzalanan anlaşmaların hayırlara vesile olmasını dileyerek, Cumhurbaşkanı Sisi'ye ve heyetine ziyaretleri için teşekkür etti, Mısır halkına selamlarını iletti.
Sisi: "Bölgesel konuları beraberce ele alacağız"
Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ise konuşmasında, "Bu ziyaretim iki ülke arasındaki köklü ilişkilerin çok daha gelişeceğinin göstergesidir." dedi. "Türkiye ile Mısır'ı bir araya getiren ortak bir tarih ve birçok ortak paydanın bulunduğunu" kaydetti.
Sisi, turizm alanında, Türk halkı ve Mısır arasında daha fazla etkileşimin olduğunu belirterek, ticaret alanında da iş birliğinin arttığına işaret etti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmesinde, Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkiler bağlamında beraber koordinasyonun çok önemli olduğunun altını çizdiğini söyleyen Sisi, "[Türkiye'yle] Özellikle bölgesel konuları beraber ele alarak insani krizlerin önüne geçme konusunda beraber çalışmalıyız diye karar aldık." dedi.
Sisi, "Başta Gazze ve Filistin'deki kardeşlerimiz olmak üzere daha yoğun çalışmal[arı gerektiğini]" söyledi.
"Türkiye ve Mısır olarak bir an önce, acilen ateşkesin sağlanması, Batı Şeria'daki İsrail ihlallerinin son bulması ve Filistin'in 1967 sınırları içerisinde başkenti Doğu Kudüs olan bir Filistin devletini kurma haklarının bir an önce hayata geçirilmesini vurguladık."
Gündemdeki konular
Görüşmeler öncesinde savunma, enerji, turizm, sağlık, eğitim ve kültür alanlarında 20 dolayında anlaşmanın imzalanması öngörüldüğü açıklanmıştı.
Erdoğan'ın 14 Şubat'ta gerçekleştirdiği Kahire ziyaretinde, iki ülke arasında 10 milyar dolar seviyesindeki ticaret hacminin beş yıl içinde 15 milyar dolara çıkarılmasının hedeflendiği açıklanmıştı.
Libya, Doğu Akdeniz ve Gazze
Görüşmede masadaki önemli konular arasında Libya, Doğu Akdeniz ve Gazzedeki çatışmaların yarattığı bölgesel gerilimin de ele alınacağı bekleniyordu.
Türkiye ve Mısır, Libya'da süre giden iç savaşta karşıt tarafları destekliyor. Türkiye’nin Libya’daki askeri varlığına son vermesi Mısır'ın talepleri arasında. Türkiye'nin son dönemlerde Mısır'ın desteklediği Tobruk merkezli yönetim ile temaslarını sıkılaştırması dikkat çekiyor. Hakan Fidan Bingazi'deki Başkonsolosluğun "yakın zamanda" yeniden açılacağı mesajını verdi.
Türkiye ve Libya arasında imzalanan 2019'daki Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşması ve 2022'deki hidrokarbon anlaşması ile ilgili Doğu Akdeniz'deki egemenlik hakkı sorunlarının görüşmelerdeki akıbeti henüz bilinmiyor.
İsrail-Hamas savaşında, Türkiye'nin Mısır üzerinden Gazze'ye yaptığı insani yardımların artırılmasına yönelik çabaların da ele alınması bekleniyor.
Sudan'daki çatışmaların çözümü için Türkiye ve Mısır'ın arabuluculuk çabaları ve insani yardım sağlama konusundaki iş birliklerinin de görüşüleceği belirtiliyor.
Normalleşmenin arka planı
Mısır'daki Muhammed Mursi iktidarı, Temmuz 2013'te dönemin Genelkurmay Başkanı Abdülfettah es-Sisi'nin gerçekleştirdiği darbe ile devrilmesinin ardından Ankara-Kahire hattında ilişkiler kopma noktasına geldi. Müslüman Kardeşler ile yakın ilişki içinde olan Türkiye, darbeye en sert tepki veren ülkelerden biri oldu.
Kasım 2013'te Mısır'ın Türkiye Büyükelçisi'ni istenmeyen kişi olarak ilan etmesiyle iki ülke arasındaki ilişkiler uzun yıllar onarılamayacak şekilde koptu.
Türkiye-Mısır ilişkileri ile ilgili Dışişleri Bakanlığı web sitesinde, "3 Temmuz 2013’te Cumhurbaşkanı Mursi yönetimine son verilmesinin ardından iki ülke başkentlerinde diplomatik temsil 2023 Kasım ayından itibaren Maslahatgüzar düzeyinde yürütülmüştür," ifadelerine yer veriliyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "Darbeci Sisi" söylemi ve Mısır'daki darbe karşıtlarının simgesi olan "Rabia" işaretini kullanması, Türkiye'nin iç ve dış politikasının konusu haline geldi.
2020 Ağustos ayı itibarıyla iki ülke arasında normalleşme süreci başladı. Süreci başlatan ise, Ağustos 2020'de Yunanistan'la Mısır arasında imzalanan deniz yetki alanları anlaşması oldu. İmzalan anlaşmada, tarafların Türkiye'nin belirlediği kıta sahanlığının güney sınırını kabul ediyor olması Ankara tarafından memnuniyetle karşılandı.
Dışişleri Bakan Yardımcıları başkanlığında 2021'de ilki Kahire’de, ikincisi Ankara’da olmak üzere iki tur siyasi istişare gerçekleştirilmesi, 2022'de Katar'da Dünya Kupası açılış töreninde Erdoğan ve Sisi'nin bir araya gelmesi, 6 Şubat 2023'te yaşanan Kahramanmaraş depreminde Kahire yönetiminin Türkiye’ye insani yardım gönderen ülkeler arasında yer alması ve ardından dönemin Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri'nin deprem bölgesini ziyareti, normalleşme sürecini hızlandıran adımlar arasında yer aldı.
4 Temmuz 2023’te yapılan ortak açıklamayla, diplomatik ilişkilerin büyükelçi seviyesine yükseltilmesine karar verilerek karşılıklı Büyükelçiler atandı.
(AEK)
