Sel sonrasında koruyucu sağlık hizmetleri büyük önem taşıyor. Selin ardından etkilenen insanların sağlıklı suya ulaşamaması, en temel problem; suyla ve gıdayla bulaşan hastalıkların artma olasılığı yükseliyor.
Geçici yerleşim yerlerinde ve benzer kalabalık ortamlarda, hava yoluyla bulaşan hastalıklar da hızla yayılıyor. Bu koşullarda yaşayan çocuklarda kızamık ve akut solunum yolu enfeksiyonları görülebiliyor.
Yuvaları bozulan fare gibi kemiricilerin, akrep, yılan gibi canlıların oluşturduğu sağlık risklerinde de artış görülebiliyor. Sivrisinek üreme alanlarındaki artış, sıtma vakalarını da artırıyor.
Hayat kurtaran uyarılar
TTB, sel sırasında ve sonrasında dikkat edilmesi, yapılması gerekenleri şöyle özetliyor:
* Yüksek yerlerde bulunmaya dikkat edin ve sel basmış yolda araç kullanmayın.
* Aracınızdayken sel içinde kalırsanız, hemen aracı kapatın ve yüksek bir yere çıkın. Suyun 30 cm. yükselmesi araç üzerinde 700 kiloluk itmeye neden olur. 60 cm.lik yükselme bir aracı sürüklemeye yeter.
* Dizinizi geçen suya girmeyin. Kopmuş elektrik tellerinden uzak durun ve ilgili yerlere bildirin. Sele bağlı ölümlerin önemli bir kısmı elektrik çarpması sonucu görülür.
* Çocukların su birikintilerinde oynamasına izin vermeyin, kimyasal madde ya da kanalizasyon karışmış olabilir.
* Sel suyunun bulaşmış olabileceği taze sebze ve meyve yemeyin.
* Kaynağını bilmediğiniz suyu kullanmayın. Gerektiğinde su temizliği için klor tableti kullanın. Sadece şişe suyu ya da önceden depoladığınız hazır gıdaları ve temiz suyu tüketin.
* Felaket alanından uzak durun, özel bir beceriniz yoksa kurtarma ve temizleme çalışmalarını engellemekten başka bir işe yaramazsınız.
* Elektrikli aletlere dokunmayın.
Sellerin zarar bilançosu yüksek
TTB, sellerin Türkiye'de neden olduğu ölümler, etkilenen insan sayısı ve yarattığı maddi zarar açısından seller doğal nedenli olağandışı durumlar arasında 2. sırada yer aldığını anımsatıyor.
1903'le 2005 arasında, yaklaşık bir buçuk milyon kişiyi etkileyen 30 büyük sel felaketinin bilançosu şöyle:
* 1258 kişi öldü.
* Yaklaşık yüz bin kişi evsiz kaldı.
* Toplam maddi zarar, 2 trilyon TL'den fazla.
Neler yapılabilir?
TTB, sellerin yol açtığı sağlık sorunlarının önlenmesi için de şunları öneriyor:
* Sel riski olan bölgede, hangi sağlık sorunlarının yaşanabileceği önceden değerlendirilmelidir.
* Düzenli bir bilgi toplama sistemine sahip olmak, kritiktir. Yoksa, oluşturulmalıdır. Bu salt bürokratik bir işlem olarak kabul edilmemelidir; bununla, olası hastalıkların/sağlık sorunlarının erken belirlenmesi ve zamanında müdahalesi mümkün hale gelir.
* Selden etkilenen evlerde yaşayanlar her gün ziyaret edilerek, sağlık sorunları izlenmelidir.
* En önemli ihtiyaç, sudur. Sel bölgesindekilere, günlük ihtiyacı kadar temiz su sağlanmalıdır. Su dezenfeksiyonu için en kolay ve en hızlı etki gösteren yöntem klor uygulamasıdır. Suların sürekli dezenfeksiyonu sağlanmalı, sağlıklı olmayan sular için, evlere klor tabletleri dağıtılmalıdır.
* Halk, kaynağını bilmediği suları kullanmaması için uyarılmalıdır. Sel sularıyla temasın önlenmesiyle ilgili eğitim yapılmalı, bu durumla karşılaşanların ciltlerini sabunlu suyla yıkaması önerilmelidir.
* Kısa sürede, vektör kontrol önlemleri alınmalıdır. Sıtma için, bu çok önemlidir. Fare ve benzeri kemiricilerin risk durumu da değerlendirilmelidir.
* Aşılama hizmetleri aksatılmadan sürdürülmelidir. Özellikle gebe ve çocukların rutin aşıları aksatılmamalıdır. Sel sırasında toprak, çamur, vb. ile kirlenmiş, derin yarası olanların tetanos bağışıklaması yapılmalıdır. (TK)
