Avrupa Birliği'ne (AB) üyelik, Kıbrıs sorunu, Ortadoğu ülkeleriyle ilişkiler ve Kafkaslar, Avrasya politikaları, siyasi partilerin genel dış politikasında öne çıkan başlıklar.
"Irak'ta savaşsız çözüm"
ABD'nin Irak'a yapacağı saldırı konusunda partilerin genel tavrı Irak'ın toprak bütünlüğünün korunması ve sorunun elden geldiğince savaşsız çözümü. Partiler, Filistin-İsrail çatışması konusunda da aynı barışçı tavrı benimsiyor, Filistin'in bağımsızlığı konusunda birleşiyor.
Diğer partilerden farklı olarak MHP'nin, içinde Ortadoğu ülkelerinin de yer alacağı "Doğu Akdeniz Birliği" görüşü dikkat çekiyor.
İP, TKP, EMEP ve SDP AB'ye karşı
Partilerin AB üyeliği konusundaki politikaları Ortadoğu politikaları gibi benzerlik göstermiyor. Önceleri AB üyeliği konusunda uzlaşmaz tavır takınan MHP dahil AKP, ANAP, DSP, YTP, ÖDP, HADEP ve CHP Türkiye'nin AB'ye üye olması konusunda herhangi bir itirazda bulunmuyor. Ancak, TKP, İP, , seçime DEHAP çatısı altında giren EMEP ve SDP Türkiye'nin AB'ye girmesine karşı.
İP "Asya Kalesi", MHP "Avrasya Birliği" kuracak
Öbür partilerden farklı olarak İP; Rusya, Çin, Hindistan ve Orta Asya cumhuriyetlerinin oluşturduğu "Asya Kalesi" fikrini öne sürerek, bunun Türkiye'yi dünyaya açacak biricik politika olduğunu savunuyor. MHP ise Türk Cumhuriyetleri hakkında "Türk Dünyası Bakanlığı" ve Avrasya ile ilişkiler konusunda da "Avrasya Birliği'ni" oluşturmak için girişimde bulunacağını vaat ediyor.
Partilerin seçim bildirgelerindeki dış politikaya ilişkin görüşleri şöyle:
Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği:
DSP: AB'ye üyeliğin gerçekleştirilmesi çalışmalarını ulusal çıkarları gözeterek sürdürmek kararındayız.
DEHAP: Bildirgesinde özel olarak bu konuda görüş belirtmiyor.
MHP: Milliyetçi Hareket, Türkiyemizin yararına olduğuna inandığı sürece üyelik hedefinin arkasında durmaya açıkça ve dürüstçe devam edecektir.
ANAP: 1980'li yıllarda başlattığımız büyük dönüşüm projemizin tamamlayıcı adımı Avrupa Birliği tam üyeliğidir.
ÖDP: Bildirgesinde AB'ye vurgu yapmayan ÖDP, Parti Programı'nda "Ekonominin, AB, IMF, Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşların tavsiye ve kararlarına bağlı olarak yönlendirilmesine son verilmelidir" ifadelerine yer veriyor.
TKP: Türkiye'nin AB'ye üyelik yoluna girmesi, emperyalistlerin ülkemizi daha kolay talan etmesinden, daha fazla denetim altına almasından başka neye yarayacaktır?
İP: AB kapısında parçalanmaya ve yoksullaşmaya son.
CHP: Kalkınma ve teknoloji için AB öncelikli hedefimizdir.
AKP: AB'ye tam üyelik, ekonomik ve demokratik gelişimin sağlanması bakımından öncelikli hedefimizdir.
YTP: Türkiye'nin 21. yüzyıldaki hedefi A'ye üye olmaktır. AB, bir ortak uygarlık projesidir. Türkiye'yi AB'ye YTP ulaştıracaktır.
Kıbrıs Sorunu
DSP: Bu konuların Türkiye'nin AB üyeliği ile doğrudan ilişkili olmadığına inanmaktadır. Kıbrıs konusunda da iki tarafın egemen eşitliğini savunur.
DEHAP: Kıbrıs'ta iki halkın birlikte karar vermesinden yana.
MHP: Siyasi eşitlik ve adadaki iki egemen halk ve devlet arasında yeni ortaklık yapılanması temelinde adil ve kalıcı çözüm bulunabilir. Siyasi çözüm öncesi Kıbrıs'ın zorlama yoluyla AB'ye üye yapılmasının çok ciddi sonuçları olur, Türkiye buna sessiz kalmayacaktır.
ANAP: Bu konuda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) varlığını ve haklarını koruyucu bir politika izlenmesi zorunludur.
ÖDP: Kıbrıs'ta yaşanmakta olan durumu değiştirecek adımlar Kuzey ve Güney Kıbrıs arasındaki müzakerelerle atılabilir. ÖDP siyasi eşitliğe dayalı iki toplumlu iki bölgeli federatif bir devlet yapısının Kıbrıs için çözüm olacaktır.
TKP: Bildirgesinde özel olarak bu konuda görüş belirtmiyor.
İP: Türkiye'nin savunması Kıbrıs'tan geçiyor. ABD ve AB, "Kıbrıs'tan çıkın" diyor, bize silah gösteriyor.
CHP: Kıbrıs'ta, KKTC ve Kıbrıs Türk halkının kazanılmış haklarının korunması, iki toplum arasındaki ilişkilerin kalıcı bir barışa dönüştürülmesi için gerekli katkıyı sağlayacağız.
AKP: Bulunacak çözümde, adadaki Türk halkının varlığının, kimliğinin ve kendi geleceğini tayin etme hakkının göz ardı edilemeyeceği kuşkusuzdur. Belçika'da olduğu gibi egemen iki toplumdan oluşan bir devlet yönetiminin kurulması her iki kesimin de lehinedir
YTP: Kıbrıs'taki her iki milletin benimseyeceği ortak bir çözümün oluşması için, Türkiye'nin ve Kıbrıs Türklüğü'nün öngöreceği çalışmaların sürdürülmesi ve tamamlanması; Türkiye'nin komşularıyla ilişkilerinde barışa, istikrara ve ekonomik işbirliğine dayalı sürecin geliştirilmesi.
Ortadoğu:
DSP: DSP Ortadoğu'da İsrail ile Filistin arasında barış ortamının bir an önce sağlanması ve Filistin halkının meşru haklarını gözeten bir çözümün bulunması çabalarına katkı vermektedir. Yine DSP, Ortadoğu'da Irak'ın ülkesel bütünlüğünü ve bağımsızlığını desteklemektedir.
DEHAP: Irak'a müdahaleye koşulsuz karşıyız. Bölgedeki sorunlar ABD müdahalelerinden kaynaklanıyor.
MHP: Türkiye, Ürdün, İsrail, Mısır, Suriye, Suudi Arabistan, Lübnan ve Filistin'in yer alacağı "Doğu Akdeniz Birliği'nin" oluşturulması için girişimde bulunulacaktır.
ANAP: AB ile uyumlu, Avrasya'da yönlendirici, Ortadoğu, Balkanlar ve Kafkasya'da lider ülke anlayışına uygun, milli menfaatlerini koruyan, onurlu, istikrarlı ve aktif bir dış politika.
ÖDP: ABD ve müttefiklerinin Irak'a yönelik bir askeri veya politik müdahalesine karşıyız. Böyle bir müdahalede Türkiye'nin taraf olması ise, ülkemizin Ortadoğu'daki yanlış, yayılmacı ve saldırgan politikalara boylu boyunca dahil olması anlamına gelir."
TKP: Şimdi ABD'nin peşinden Afganistan bataklığına saplanmış durumdayız. Aynı kafayla yarın Irak'taki bir savaşın suçuna ortak olmamız için ellerinden geleni yapıyorlar.
İP: ABD'nin Kuzey Irak'a bir kukla devlet kurup yerleşmesine izin veremeyiz.
CHP: Ortadoğu'da süratle adil ve kalıcı bir çözüm bulunmasını, İsrail ile Filistin'in bağımsız devletler olarak güven ve barış ortamında yan yana yaşamalarını destekliyoruz.
AKP: Orta-Doğu'daki sorunun çözümü kalıcı bir barıştan geçtiğine inanmakta. Bu çerçevede Türkiye, barışın tesisine yönelik çabaları desteklemeye devam edecektir.
YTP: Bildirgesinde özel olarak bu konuda görüş belirtmiyor.
Avrasya ve Kafkaslar:
DSP: Bölgemizdeki etkinliğimiz, etkimiz giderek arttı. Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'nın kararlaştırılmasıyla Türkiye'nin hem Akdeniz'de ve Kafkasya'da, hem de Doğu Akdeniz'de önemi, ağırlığı büyük ölçüde arttı. Bu arada İran doğalgazı da devreye girdi.
DEHAP: Bildirgesinde özel olarak bu konuda görüş belirtmiyor.
MHP: Türk Cumhuriyetleriyle ilişkilerimizin egemen eşitlik, ortak çıkarlar ve karşılıklı yarar temelinde her alanda geliştirilmesi ve ilişkilere stratejik derinlik kazandırılması ana hedefimizdir. Türk dünyası-Avrasya işbirliği politikalarının yeni kurulacak Türk Dünyası Bakanlığı çatısı altında yürütülmesi öncelikli hedeflerimiz arasındadır. Türkiye'nin Doğu ve Güney komşuları ve Doğu Akdeniz ve Körfez havzası ülkeleri arasında ekonomik ilişkilerin ve işbirliğinin mümkün olabilecek en üst düzeye çıkarılması amacıyla "Avrasya Birliği" projesinin hayata geçirilmesi sağlanacaktır.
ANAP: AB ile uyumlu, Avrasya'da yönlendirici, Ortadoğu, Balkanlar ve Kafkasya'da lider ülke anlayışına uygun, milli menfaatlerini koruyan, onurlu, istikrarlı ve aktif bir dış politika.
ÖDP: Bildirgesinde özel olarak bu konuda görüş belirtmiyor.
TKP: Bildirgesinde bu konuda görüş belirtmiyor.
İP: Rusya, Çin, Hindistan ve Orta Asya cumhuriyetlerinin oluşturduğu Asya Kalesi'yle işbirliği, ticaret ve her alanda dayanışma olanaklarımızı sonuna kadar değerlendireceğiz. Batı'dan gelen baskıyı Asya ağırlığıyla dengeleyeceğiz. Türkiye'yi dünyaya açacak biricik politika budur.
CHP: Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile ihmal edilen siyasal, ekonomik ve kültürel dayanışma ve işbirliğinin canlandırılmasına katkıda bulunacağız.
AKP: Türk dış politikasının geleneksel Atlantik ve Avrupa boyutlarının yanında, Avrasya eksenli bir politikanın da geliştirilmesi yolundaki çabaları sürdürecektir. Bu bağlamda, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO) çerçevesindeki işbirliğinin güçlendirilmesi için çaba sarf edecektir.
YTP: Türkiye'nin 21. yüzyıldaki hedefi gelişen Avrasya bütününün merkezinde belirleyici bir ülke olmaktır. (NK/BB)
