Fransa'da petrol fiyatlarına getirilen ek vergileri protesto eden "Sarı Yelekler" bugün başkent Paris'teChamps Elysees'nin Zafer Takı'na yakın bölümünde sokağa çıktı.
Göstericilerin Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un ofisi olan Elysee Sarayı'na yürümek istemesi üzerine polis gaz bombası ve tazyikli suyla saldırdı.
Agence France Press’in (AFP) geçtiği habere göre, çıkan olaylarda 100’ün üstünde gösterici gözaltına alındı.
Üç haftadır devam eden protestolar Fransa'nın küresel ısınma ile mücadele etmek adına petrole ek vergiler getirmesine karşı başlasa da zamanla hükümetin diğer politikalarından ve hayat pahalılığından şikayet eden insanların da katılımıyla genişledi.
Peki, kim bu “Sarı Yelekler”?
Fehim Taştekin’in BBC Türkçe için kaleme aldığı "Sarı Yelekler: 'Fransız Baharı' mı 'faşizmin ayak sesleri' mi?" başlıklı yazısından özetliyoruz:
* Sarı Yelekliler kurulu düzene güvenini yitirmiş kesimlerden oluşuyor. Sadece hükümet, Ulusal Meclis ve Senato değil, partiler ve sendikalardan ümidini kesmiş endişeli kalabalıklar.
* Geleceklerinden, ceplerine girip çıkan arasındaki artan dengesizlikten, dev şirketlere müşfik, alttakilere gaddar kesilen gidişattan mustaripler.
* Radikal sağ tabanın yüzde 82-85, sol tabanın yüzde 75-77 arasında destek verdiği bir eylemsellik söz konusu.
* Macron bir yandan öfkenin nedenlerini anlamaktan bahsederken, diğer yandan gösterileri aşırı sağla ilişkilendirdi.
* Homojen değiller. Altında farklı bir dinamizm yatıyor. Tetikleyici ana sebep akaryakıt zammı olsa da katılımcı profili ve öne çıkan hassasiyetler bölgelere ve semtlere göre değişebiliyor.
* Kimileri 1789'da vergilere isyan eden köylülerle kıyaslıyor. Bugün Sarı Yelekliler'e kırsal ve taşradan şaşırtıcı oranda katılım olması nedeniyle adil bir hatırlatma.
* Kimilerinin aklına, faşist hareket Action Française'in kurucusu Charles Maurras'ın takipçileri geliyor. Onlar monarşist, anti-semitik ve aşırı milliyetçiydi; 6 Şubat 1934'te parlamentoya yürürken şiddetle dağıtıldılar. Bu, pek insaflı bir kıyas sayılmaz. Sarı Yelekliler de önleri kesilmese belki Elysée Sarayı'na yürüyecekler ama cumhuriyetin düşmanı değiller.
* İktidar kanadı ise Poujadistlere gönderme yapıyor. 1953'te esnaf Pierre Poujade vergi denetçilerinin işyerine girmelerini engelleyerek vergi protestolarını tetiklemiş ve adı bir siyasi harekete dönüşmüştü. O da cumhuriyet karşıtı ve Yahudi düşmanıydı.
* Bazıları ise siyah ve Arapların Sarı Yelekliler'e katılmamasından hareketle ABD'de Başkan Donald Trump'ın "fakir beyaz" sınıftan gelen destekçilerine atfen aşağılayıcı bir ifade olarak kullanılan "White Trash"a (Beyaz Avam Takımı) göndermesi yapıyor.
* Göçmen ve yabancı karşıtı unsurlar nedeniyle entelektüel sol Sarı Yeleklilere hayli mesafeli yaklaşıyor. Bazı yerlerde İslamofobik ve homofobik tepkiler ya da göçmen ve yabancı düşmanlığı uç verirken bazı yerlerde özgürlükçü, eşitlikçi, kadın haklarından yana tutumlar öne çıktı.
Fransa’da akaryakıt fiyatları ve vergiler
Fehim Taştekin’in aktardığına göre, Fransa Avrupa'nın en pahalı petrolünü tüketiyor.
1 Ocak 2019'da yürürlüğe girecek planla dizele 6,5 sent, benzine 2,9 sent ek vergi gelecek. Şu anda akaryakıtta iki türde alınan verginin payı yüzde 60.
Ocak'tan bu yana dizel 7.60 sent, benzin 3.90 sent zam gördü. (Şu anda dizelin litresi 1.54 euro, benzininki 1.66 euro.)
2014'te ton başına 7 euro ile başlayan karbon vergisi, 2015'te 14, 2016'da 22, 2017'de 30, 2018'de 44 euroya çıktı.
Bu rakam 2019'da 55, sonraki üç yılda 65, 75 ve 86 euro olarak artacak. Bu kalemde 2019'da hedeflenen vergi miktarı 7.8 milyar euro.
Diğer nedenler
Taştekin’e göre, Sarı Yelekliler eylemlerinin diğer nedenleri de şöyle:
* Maaşlardan vergi kesintisi yüzde 37,3'ü bulurken Macron büyük şirketlere vergi indirimi yaptı.
* 1 milyon 300 bin euro üzerinde varlığı olanlar için konulmuş Servet Vergisi'nin kaldırması.
* İşten çıkartmaları kolaylaştıracak ve çalışanların tazminat haklarını budayacak şekilde çalışma yasasındaki düzenlemeler.
* Dar gelirli ve öğrencilerin bel bağladığı kira yardımlarında kesinti yapılması. (EKN)
* Fotoğraflar: Mustafa Yalçın - Paris/AA
