28 Nisan Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü'nde bir açıklama yapan Makina Mühendisleri Odası (MMO) Türkiye'de sanayi işletmelerinde çalışan yaklaşık 3 milyon 820 bin emekçinin, yasalardaki boşluk nedeniyle iş güvenliği önlemlerinden yoksun olduğunu duyurdu. Bu sayı yalnızca sosyal güvenlik sistemi içindekilerden oluşuyor. MMO, kayıtdışı çalışan 9 milyon kişinin olduğunu da anımsattı.
Odanın dikkat çektiği noktalar şöyle.
İş güvenliği yok gibi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat 50 ve üzerinde işçinin çalıştığı işyerlerinde geçerli. Bu sanayi işletmelerinin yüzde 1,6'sı demek. Müfettiş eksikliği nedeniyle bunların da yalnızca yüzde 5'i denetlenebiliyor.
100 sanayi çalışanından 58'i güvenlikten yoksun: SSK 2008 verilerine göre, 50 ve üzeri işçi çalıştıran orta ve büyük ölçekli sanayi işyeri sayısı 18 bin 48. Bu işletmelerde çalışan sayısı da 2 milyon 705 bin. 50'nin altında işçi çalıştıran mikro ve küçük ölçekli sanayi işyeri sayısı 935 bin 563. Bu işyerlerinde çalışan sayısı da 3 milyon 821 bin. Sanayi işyerlerinin yüzde 98,3'ü ve kayıt içi sanayi çalışanlarının yüzde 58'i iş güvenliği önlemlerinden yoksun bırakılıyor.
100 kazanın 61'i 50'den az işçi çalıştıran işyerlerinde: Kazaların yüzde 60,5'i 50'den daha az işçi çalıştıran yani "İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi"nin kurulmasının zorunlu tutulmadığı mikro ve küçük ölçekli sanayi işyerlerinde yaşanıyor.
Yasal düzenlemeyle güvenlikten yoksun bırakmanın önü açıldı: 2008 'deki İş Yasası değişikliği ve 4 Aralık 2009'daki "İşletme Belgesi Alınması Hakkında Yönetmelik"le işyeri koşullarının iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uygun olmasını teşvik eden uygulama değişti. Buna göre 50'den az işçi çalıştırılan işyerlerinin İşletme Belgesi alması zorunluluğu kaldırıldı. 9 Artalık 2009'daki İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ"le de, 50'nin üzerinde işçi çalıştıran ana işverenlerin, sorumluluklarından kaçmalarına ve işyerlerini küçük parçalara ayırarak yükümlülüklerden kurtarmaya yönelik düzenleme yapıldı.
Yapılacaklar belli
MMO yapılması gerekenleri de şöyle sıraladı.
- İş Yasası ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yasa, tüzük ve yönetmelikler, uluslararası sözleşme, standart ve normlar dikkate alarak yenilenmeli.
- "İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun Tasarısı Taslağı" Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Türk Tabipleri Birliği, Türkiye Barolar Birliği, sendikalar ve üniversitelerin görüşleri alınarak yeniden düzenlenmeli.
- 50'den daha az işçi çalıştırılan işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Birimlerinin kurulması yasalarla güvence altına alınmalı, bu işyerlerinde de İş Güvenliği Mühendisi istihdam edilmeli.
- "İş Güvenliği Mühendisliği" kavramı, yeni bir yönetmelikle yeniden tanımlanmalı, 50'den fazla işçi çalıştıran sanayi işletmelerinde tam zamanlı İş Güvenliği Mühendisi çalıştırılması zorunlu hale getirilmeli; meslek odaları etkin denetim işlevi üstlenmeli. (TK)
