Çizim: “Kuyunun dibindeki insan”
“Cezanın infazında tecrit, infazın gerçekleşmesine hizmet etmeyen ancak mahpuslar için işkence halini alan bir uygulama. İnsan haklarına açıkça aykırılık taşıyan bu hapishane modellerinin yapımı durdurulmalı ve mevcut hapishaneler kapatılmalı.”
Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Hapishane Komisyonu, yeni tip yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarına dair raporunda, Y ve S tipi cezaevlerine dair bu değerlendirmeyi yaptı.
ÇHD’li avukatlar Antalya S Tipi, Manavgat S Tipi ve Erzurum’daki Dumlu 1 No'lu Y Tipi cezaevlerine gerçekleştirdikleri ziyaret sonrası bir rapor hazırladı. Raporda, yeni tip cezaevlerinde mahpusların daha da fazla izole edildiği ifade edildi.
TIKLAYIN - Sincan’daki mahpus, yeni “yüksek güvenlikli” cezaevini anlattı
TIKLAYIN - Sadece “normal” bir hapishaneye geçmek istiyor
TIKLAYIN - “Artık tek başınasın”
Günün 22,5 saati hücrede geçiyor
ÇHD, özellikle yüksek güvenlikli ve Y tipi cezaevlerinin, mimari farklılıkları nedeniyle sosyal izolasyonu, tecridi ve hak gasplarını artırdığını ifade etti.
Raporda, bu tür cezaevlerine dair şu bilgiler yer alıyor:
- Yüksek güvenlikli ve Y tipi cezaevleri diğer cezaevlerinden farklı olarak 3 katlı inşa edilmiştir. 3 katında da hücreler bulunuyor. 2. katta bütün katların kullandığı havalandırma alanı var.
- Y Tipi cezaevlerinin diğer tiplerden farkı burada ortaya çıkıyor: Hücreye ait havalandırma olmadığı için mahpuslar hücrelerinden gardiyan tarafından çıkarılarak 2. katta bulunan havalandırma alanına götürülüyor.
- Havalandırma hakkı 1,5 saat olarak kullandırılıyor. Mahpuslar günün 22,5 saatini hücrede geçiriyor.
- Diğer hapishanelerde ise havalandırma hakkı, ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü olanların dışındaki mahpuslar için, sabah sayımında havalandırma kapısının açılması ve akşam sayımında kapatılması şeklinde uygulanıyor. Y tipi cezaevleri kanuna aykırı olarak mahpusların havalandırma hakkını kısıtlıyor.
- Antalya yüksek güvenlikli cezaevindeki mahpuslar havalandırma alanını “Hitler’in Fırını” diye tarif ediyor. Havalandırma alanının hücreyle doğrudan bağı olmadığı için yağmurdan, güneşten korunacak herhangi bir alanı yok.
- Yüksek güvenlikli cezaevlerinin pencerelerinde demir parmaklığın yanı sıra güneş ışığına izin vermeyecek şekilde sık örülmüş tel örgü bulunuyor. Bu örgü hava akışının da önüne geçiyor.
- Adalet Bakanlığı, bu konudaki itiraz dilekçelerine verdiği yanıtta, tel örgünün firar girişimlerinin engellenmesi için bir zorunluluk olduğundan bahsetti. Oysa, pencerelerin önünde bulunan alan hapishane içi bir alan ve bu alandan dışarı çıkma imkanı yok.
- Hücre kapıları sadece elektronik olarak açılmak üzere tasarlanmış. Acil durumlarda kapının elektronik aksamında yaşanabilecek bir sorun mahpusların hücrede kilitli kalmasına yol açabilir.
Raporda, ziyaret edilen cezaevlerine dair şu bilgiler yer aldı:
Manavgat ve Antalya S Tipi cezaevleri
“Yeni model tecrit hapishanelerinden olan S Tiplerinin ayırt edici özelliği hücrede kamera bulunmasıdır.
Mahpusların yaşam alanını gören ve kaydeden bu kameranın varlığı mahpuslarda sürekli izlendikleri duygusu yaratıyor.
Mahpusların aktardığına göre işkence sıklıkla yaşanıyor ve konuyla ilgili herhangi bir soruşturma açılmıyor.
Ayrıca mektup yasaklamaları sistematik şekilde devam ediyor.”
Dumlu 2 Nolu Y Tipi Hapishanesi
“Havalandırma süresi 1.5 saatle sınırlı. Mahpuslar sürekli bir biçimde tek olarak tutuluyor.
Hapishane içerisine kitap, gazete ve dergi alımı neredeyse durdurulmuş.
Sohbet hakkı hiç bir şekilde uygulanmamaktadır. Ayrıca mimari yapıda buna ilişkin hiçbir bölüm yok.
Mahpuslara radyo verilmiyor, kantinde satılmıyor.
6 tekli hücrenin bulunduğu hapishane koridorunu mahpusların temizlemesi isteniyor.”
 47 yüksek güvenlikli hapishane var |
Akademisyen Mustafa Eren’in bianet’te yayınlanan “Yeni tip hapishaneler ve toplumsal muhalefete gözdağı” başlıklı yazısında, bu tip hapishanelerle ilgili şu bilgiler yer alıyor: 2021 yılından itibaren, F ve D Tipi Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumları’na ek olarak “S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu”, “Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu” ve “Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu” adları altında üç yeni tipte yüksek güvenlikli hapishane açılıyor. 2021 yılı içinde 32, 2022 yılının ilk 8 ayında ise 18 yeni hapishane açıldı. 2021 yılında açılan 32 hapishaneden 11’i yeni tipte yüksek güvenlikli hapishanelerden oluşuyordu (Adalet Bakanlığı 2021 Yılı Faaliyet Raporu, 2022: 104-106). 2022 yılında 1 Eylül tarihine kadar açılan hapishanelerden 14’ü F Tipi, 2’si D Tipi, 1’i H Tipi,[2] 7’si Y Tipi, 6’sı S Tipi, 17’si ise “Yüksek Güvenlikli” olmak üzere 47’si yüksek güvenlikli hapishane. Y Tipi hapishaneler: Adana/Suluca Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Antalya Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Ereğli 1 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Ereğli 2 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Çorlu 1 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Çorlu 2 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Kırşehir 1 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu S Tipi hapishaneler: Antalya S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Bodrum S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Iğdır S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Kırşehir S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Manavgat S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Kavak S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu |
Toplam 407 cezaevi |
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre Türkiye’de 1 Haziran 2023 tarihi itibariyle 282 kapalı ceza infaz kurumu, 93 müstakil açık ceza infaz kurumu, 4 çocuk eğitimevi, 11 kadın kapalı, 8 kadın açık, 9 çocuk kapalı ceza infaz kurumu olmak üzere toplam 407 ceza infaz kurumu bulunuyor. Bu kurumların toplam kapasitesi 296 bin 202 kişi. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün yayınladığı resmi rakamlara göre 31 Aralık 2022 tarihinde hapishanelerde kalan toplam mahpus sayısı 336 bin 315 kişiydi. Son verilere göre 3 Temmuz 2023 itibariyle hapishanelerde toplam 360 bin 722 mahpus bulunuyor. Bu sayıya, COVID-19 tedbirleri kapsamında cezasının infazı durdurulan mahpuslar da dahil. 2022 yılı içerisinde 22 yeni cezaevi açıldı. 2023 yılı içinde de 20 yeni cezaevi açılması planlandı. |
(AS)
